نيڻ تو ڏي کنيم، تون لهر ٿي وئينءَ . . .
مون ڪريمجي (Karimjee) هال تائين واڪ ڪرڻ چاهيو ٿي سو “سوڪوئني ڊرائيو” روڊ وٺي اتر طرف وڌندو رهيس. هن روڊ جي خاتمي وٽ هن هال جي عمارت آهي، جنهن جي ٻئي پاسي “سمورا ايوينيو” آهي. ڪريمجي جيوانجي بوهري فئملي وارن جي “حسن علي ڪريمجي” نالي زئنزيبار ۾ اسپتال پڻ آهي.
دارالسلام جي هن سامونڊي ڪناري واري روڊ “سوڪوئني ڊرائيو” تي ممبئي جي جوهو چوپاٽي روڊ واري رش ۽ رونق هئي. هڪ طرف مڪاني شيدي رنگين وڳن ۾ هئا ته ٻي طرف يورپ ۽ ايشيا جي ملڪن کان آيل ٽوئرسٽ. هتي نه اسان جي ملڪ جهڙي گرمي آهي ۽ نه يورپ جهڙي سردي، سو هر هڪ ماڻهو ۽ ٻار ٻچو خوش خوش موڊ ۾ نظر اچي رهيو هو. هر هڪ هاليڊي واري موڊ ۾ هو.
روڊ جي ڀرسان هن روڊ Sokoine Drive جي نالي جو لڳل بورڊ ڏسي، ان اڳيان بيهي فوٽو ڪڍرائڻ تي دل چيو. هِتان هُتان ڪيترائي ماڻهو لنگهي رهيا هئا پر فوٽو ڪڍڻ لاءِ سامهون کان جينز جي پتلون ۾ اڪيلي ايندڙ حبشي ڇوڪريءَ کي روڪيم. هوءَ منهنجي بلڪل سامهون اچي بيهي رهي. آئون هن جي چهري کي ائين غور سان ڏسڻ لڳس جيئن هڪ سِڪڻو ٻار ٻئي جي هٿ ۾ لولو ڏسي ان ۾ نظرون کُپائيندو آهي. شيدياڻي ٿي ڪري هوءَ ايڏي سهڻي، آئون سوچي به نٿي سگهيس. جيتوڻيڪ هن جو رنگ ڪاري کان به وڌيڪ ڪارو هو. آفريڪا کنڊ جي مختلف ملڪن جي مختلف صوبن ۾ توهان کي مختلف قبيلن ۽ گهراڻن جا ماڻهو ملندا جن جا رنگ ڪاري کان تکو ناسي رنگ جي وچ ۾ موجود انيڪ شيڊن جا هوندا. هن جو رنگ ڪارو هو پر چلڪندڙ ڪارو هو جيئن چپن تي لپ اسٽڪ لڳائي چمڪ لاءِ Glaze هڻبي آهي. ڪئڊٽ ڪاليج ۾ هجڻ دوران پريڊ لاءِ پنهنجن جوتن کي ڪاري پاليش ڪندا هئاسين. هڪ پريڊ خاص ڏينهن تي ٿيندي هئي جنهن لاءِ خاص تياري ڪبي هئي. بوٽن کي برش سان پالش ڪري پوءِ انهن جي اڳين حصن کي واٽر پالش ڪرڻي پوندي هئي. ان لاءِ برش استعمال ڪرڻ بدران هٿ جي ٻن آڱرين تي ململ جي پٽي ويڙهي ان کي پاڻيءَ ۾ ٿورو پسائي پوءِ دٻيءَ مان پالش ذرو کڻي بوٽن جي اڳين حصن تي آهستي آهستي مهٽڻو پوندو هو. گهڻي دير مهٽڻ سان انهن ۾ گهڻي چمڪ ايندي هئي. اسان جو ائڊجيوٽنٽ ڪئپٽن عالم جان محسود، جيڪو ليفٽيننٽ جنرل ٿي رٽائرڊ ٿيو، اهو هميشه ميرپورخاص جي ڪئڊٽ مرزا مسرور بيگ کي شاباس ڏيندو هو جنهن جو بوٽ واقعي آرسيءَ وانگر چمڪندو هو. اسان جو هي يار- مرزا مسرور بيگ بعد ۾ آرمي ۾ ويو ۽ ميجر يا شايد ڪرنل جي رئنڪ تي رٽائرڊ ٿيو. سندس ٻه پٽ به فوج ۾ آهن. وڏو آرمي ۾ برگيڊيئر آهي ۽ ننڍو نيويءَ ۾ ڪمانڊر آهي.
سو هن سمارٽ ۽ سهڻي ڇوڪريءَ جي به قدرت ڄڻ واٽر پالش ڪئي هئي. رب پاڪ کي ته ڪنهن ڳالهه ۾ ويرم نٿي لڳي پر مرزا مسرور بيگ کي پيٽارو ۾ پنهنجا فوجي جوتا واٽر پالش ڪرڻ ۾ ٽي ڪلاڪ لڳي ويندا هئا. ڇوڪريءَ جي چهريءَ جا نه فقط نقش سهڻا هئا پر سندس چمڙي به لسي ۽ بي داغ هئي. واقعي سونهن رنگ تي ناهي. سئيڊن جيڪو سونهن جو ملڪ سڏيو وڃي ٿو، اتي 1990ع وارن سالن ۾، اتي جي هر شهر ۾ مختلف شين جي اشتهار لاءِ هڪ حبشي عورت نائومي ڪئمپبيل (Naomi Campbell) جي تصوير ڏسي حيرت ٿيندي هئي ته سندن گورين ڇوڪرين کان وڌيڪ مشهور ماڊل هيءَ ڪاري رنگ جي ڪوئل آهي. بهرحال نائومي نه فقط سپر ماڊل قرار ڏني وئي پر اعليٰ ائڪٽريس پڻ.
هڪ پوڙهي ماڻهوءَ کي پاڻ ڏي گهوريندو ڏسي دارالسلام جي هن سامونڊي ڪناري واري هيءَ حبشڻ ڇوڪري پريشان ٿي وئي. چوندا آهن ته ڪنهن غير عورت ڏي نظر کڄي به وڃي ته يڪدم هٽائي ڇڏجي پر ڪڏهن ڪڏهن حُسن اڳيان انسان مجبور ٿي ويندو آهي... هن جا هوش خطا ٿي ويندا آهن! سوچيم ته هن نظاري، هن حسن جي مشاهدي تي ڪراچي پهچڻ تي پنهنجي دوست تاج بلوچ يا تاجل بيوس کان ڪو سهڻو شعر لکرائيندس... ڇوڪريءَ جي How can I help you, sir چوڻ تي هوش ٺڪاڻي اچي ويا ۽ اک کلي وئي: “پير ڪينجهر جي ڪناري تي تنهنجا ڏٺم. نيڻ توڏي کنيم، تون لهر ٿي وئينءَ...!”
”منهنجو هن روڊ جي سائن بورد سان گڏ فوٽو ڪڍ پر ان کان اڳ توسان به گڏ فوٽو ڪڍرائڻ ضروري ٿو سمجهان”. مون چيو.
هن ٻڌايو ته هوءَ دارالسلام جي يونيورسٽيءَ مان ڪيمسٽريءَ ۾ گرئجوئيشن ڪري رهي آهي. مون لاءِ اها حيرت جي ڳالهه هئي.
“توکي ماڊل ٿيڻ کپي”. مون چيومانس.
“ڪارن کي ڪٿي ٿي چانس ملي؟” هن چيو.
“تنهنجي آفريڪي ملڪ نائيجيريا جي اگباني داريگو به ته ڪاري آهي هوءَ 2001ع ۾ “مِس ورلڊ” ٿي هئي ۽ تنهنجي پاڙي واري ملڪ ڪينيا جي ممباسا ڄائي “ملائڪا فرٿ” به ته ڪاري هجڻ جي باوجود سپر ماڊل ٿي”. مون کيس ٻڌايو.
“ها. اهي ٿيون پر تڏهن جڏهن هو ملڪ ڇڏي پئرس ۽ لنڊن ۾ وڃي رهيون. آئون به گرئجوئيشن بعد وڌيڪ تعليم لاءِ لنڊن وڃڻ جو ارادو رکان ٿي.”
مون کان ان سينيگالي آفريڪن ڇوڪري خوديا ڊيوپ (Khoudia Diop) جو مثال ڏيڻ رهجي ويو جيڪا انهن ڏينهن ۾ ٽاپ جي ماڊل ۽ ائڪٽريس هئي ۽ جنهن جو رنگ چلڪندڙ ڪارو نه پر دونهين جهڙو اونداهو رهيو آهي. هن منهنجو فوٽو ڪڍڻ بعد ڪنهن ٽئي کي سڏي اسان ٻن جو گڏ فوٽو ڪڍرائڻ بدران پاڻ ان هنڌ تي ٿي بيٺي جتي مون بيهي فوٽو ڪڍرايو. ان بعد هن مون کي سندس فوٽو ڪڍڻ لاءِ چيو. دل ۾ چيم ته هيءَ درويش ڪري ڇا ٿي!؟ پر هوءَ ڪا ٻي ٻڪري نه هئي. هن ڪمپيوٽر جي ڄاڻ رکي ٿي. سندس تصوير نڪرڻ تي چيو:
“هاڻ پاڻ ٻنهي جون تصويرون ساڳي روشني ۽ ساڳي resolution ۾ آهن. فوٽو شاپ ذريعي ٻنهي کي ڳنڍي هڪ ڪري سگهو ٿا.”
مون کيس ٿئنڪ يو چوندي ٻڌايو “آئون هن کان اڳ به هڪ تو جهڙي سهڻي شيدياڻي سان گڏ فوٽو ڪڍرائي چڪو آهيان.”
“هتي دارالسلام ۾؟” هن پڇيو.
“نه مورو گورو شهر ۾”. مون ٻڌايومانس
“موروگو! اهو ته منهنجو شهر آهي جتان آئون هتي دارالسلام ۾ پڙهڻ لاءِ آئي آهيان. ڪٿي آهي ان جو فوٽو؟ ٿي سگهي ٿو آئون ان ڇوڪريءَ کي سڃاڻي وڃان”.
“تون ته نه پر تنهنجي ڏاڏي يا ناني سڃاڻي وڃي يا ٿي سگهي ٿو انهن مان ئي ڪا هڪ هجي! ڇو جو اِهو فوٽو هينئر جو نه پر چاليهه کن سال اڳ جو آهي، جڏهن آئون پهريون دفعو ممباسا ۽ دارالسلام آيو هوس.”
هوءَ کلڻ لڳي ۽ ان کل دوران موڪلائڻ سان گڏ مون سندس چانديءَ جهڙا سهڻا ڏند ڏسي محسوس ڪيو ته موتين جهڙا سفيد ڏند واقعي شيدياڻين کي ئي سونهن ٿا.