الطاف شيخ ڪارنر

زنجبار جھنگٻار

پڙھندڙن ۾ الطاف شيخ جي مقبوليت جو اصل سبب سندس سادو ۽ بيانيہ اسلوب آهي، جنھن رستي هُو پرڏيھي ملڪن جا حال احوال، خبرون چارون ۽ فوٽن سان دم ديدار ڪرائي ٿو. سندس اهو اسلوب هڪ پڙهئي ڳڙهئي ليکڪ کان ويندي، هر عام فھم پڙهندڙ لاءِ جتي سوَلو آهي، اتي ئي وري موهيندڙ بہ رهيو آهي. ھن ڪتاب ۾ جتي آفريڪا جي تاريخ ۽ واقعا بيان ڪيل آھن اتي ئي الطاف شيخ ’شيدين‘ بابت منفرد انداز سان انھن جي آفريڪا کان وٺي ايشيا تائين پھچڻ واري درد-ڪٿا پيش آهي. شيدين جي غلامي ۽ غلاميءَ کان پوءِ واري ڪھاڻي، ماضيءَ کان وٺي حال تائين انتھائي سھڻي نموني بيان ڪئي وئي آهي. جنھن ۾ غلامن جي وڪري جي تاريخ ۽ ان سان سلھاڙيل ڪيتريون ئي تاريخي ڳالھيون بہ بيان ڪيون ويون آهن.

  • 4.5/5.0
  • 16
  • 3
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book زنجبار جھنگٻار

بيت العجائب

پاڻ زئنزيبار ٻيٽ جي اهم ۽ آڳاٽي شهر اسٽون ٽائون جي ڳالهه ڪري رهيا هئاسين، جيڪو هڪ تاريخي شهر آهي، جتي ماضيءَ جون راڻيون ۽ سلطان رهيا. عرب، ايراني ۽ انڊين وڏا واپاري سيٺ رهيا. انگريز ۽ جرمن ڊپلومئٽ رهيا، جن مان ڪيترن جا گهر، دڪان يا ايسٽيلا جهڙيون يادگار مارڪيٽون اڄ به موجود آهن. اتي جي ڪرائون نالي هڪ هوٽل ۾ آئون به پنهنجي بئگ کڻي اچي ڪجهه ڏينهن لاءِ ٽِڪيس، جيسين منهنجي ملائيشيا جي ڪمپنيءَ جو بحري جهاز دارالسلام ۾ سامان لاهي ملائيشيا روانو ٿئي ۽ مون کي ملائيشيا جي پينانگ يا پورٽ ڪلانگ بندرگاهه ۾ لاهي، جتان ٽئڪسي ڪري ملاڪا هليو وڃان. تيستائين مون کي زئنزيبار هڪ دفعو وري گهمڻ جو موقعو ملي ويو آهي. جنهن جي گهٽين ۾ گهمندي آئون ان جي، ماضيءَ جي زئنزيبار سان ڀيٽ ٿو ڪريان ته ڪڏهن پنهنجي شهر ڪراچيءَ سان ڀيٽ ٿو ڪريان. جيئن مٿي بيان ڪيل دارجاني مارڪيٽ (ايسٽيلا مارڪيٽ) کي صاف سٿرو ڏسي دل ئي دل ۾ پئي چيم ته اهو ڀلا ڇو آهي ته اسان جي ايمپريس مارڪيٽ ڇو ايڏي گدلي آهي! اهو ڀلا ڇو آهي جو اسان کي هتي جي شيدين جيترو به هائيجن ۽ صفائيءَ جو خيال ناهي! ايسٽيلا مارڪيٽ ته ڇا سڄي زئنزيبار جون گهٽيون، ڇا ته صاف سٿريون آهن! سڄو ڏينهن مينهن پيو پوي پر نه ڪٿي پاڻي ٿو گڏ ٿئي ۽ نه ڪٿي رستا ڀڳل آهن. ايسٽيلا مارڪيٽ ۾ اسان جي ايمپريس مارڪيٽ کان وڌيڪ ڪڪڙين، بدڪن ۽ مڇين جا دڪان آهن پر هر ڪلاڪ ٻن بعد اهڙي صفائي ٿيو وڃي جو دڪان توڙي رستا چمڪن پيا. زئنزيبار ۾ ايندڙ ٽوئرسٽ هتي جو House of wonder جيڪو Palace of wonders ۽ بيت العجائب پڻ سڏجي ٿو، ضرور ڏسن ٿا. زئنزيبار ۾ عربن، ايرانين ۽ انڊين جو ايڏو اثر رهيو آهي جو هتي جي ڪيترين شين جا نالا عربي، ايراني ۽ هندي ٻولين جا آهن. بلڪه انهن ٻولين جا ڪيترائي لفظ هتي جي مقامي ٻولي سواحليءَ جو حصو بڻجي چُڪا آهن.
هائوس آف ونڊرس (بيت العجائب) جي عمارت زئنزيبار ۾ ايندڙ هر هڪ جي نظرن جو مرڪز رهي ٿي جو هيءَ عمارت اسٽون ٽائون ۾ خاص هنڌ تي سمنڊ جي ڪناري تي فوروڌني (Forodhani) پارڪ (جيڪو جوبلي پارڪ به سڏجي ٿو) جي سامهون آهي. هن پارڪ ۾ شام جي وقت مقامي ماڻهو ۽ ٽوئرسٽ اچي گڏ ٿين ٿا. سير تفريح کان علاوه هي پارڪ کاڌي جي اسٽالن کان به مشهور آهي جتي توهان کي سواحلي، عربي ۽ انڊين کاڌا وڪامندي نظر ايندا. هي باغيچو انگريزن جي ڏينهن جو هڪ صدي کن پراڻو آهي، جيڪو بعد ۾ بنهه برباد ۽ ويران ٿي ويو هو. آفريڪا ۾ ٻين ڪيترين پراڻين عمارتن جي مرمت ۽ ديک بال ڪرڻ لاءِ هن پارڪ جي به اسماعيلي امام آغا خان جي جوڙيل ٽرسٽ ”آغا خان ٽرسٽ فار ڪلچر“ (AKTC) ٻه ملين ڊالرن جي خرچ سان هن کي بهتر شڪل ۾ آندو آهي ۽ هن پارڪ جون رونقون وري موٽي آيون آهن. بيت العجائب واري عمارت جيڪا ميزين گاني (Mizingani) روڊ تي آهي هن ٻيٽ جي وڏي ۾ وڏي ۽ سڀ ۾ اتاهين (ٽي ماڙ) عمارت آهي. زئنزيبار جي ٻئي سلطان برغش بن سعيد جيڪي هن ٻيٽ تي ڇهه محلات ٺهرايا، انهن مان هي هڪ آهي. اهو پڻ چيو وڃي ٿو ته هي اهو هنڌ آهي، جتي زئنزيبار جي اصل راڻي فاطمه (Fatuma) جو سترهين صديءَ وارو محل هو. ان ڊٺل محل تي سلطان برغش بن سعيد هي محل ٺهرايو، جيڪو 1883ع ۾ ٺهڻ وقت دنيا جي ماڊرن محلن مان هڪ هو، ان ڪري هن جو نالو ئي بيت العجائب رکيو ويو. سڄي زئنزيبار ۾ هيءَ پهرين عمارت هئي، جنهن ۾ سڀ کان اڳ اليڪٽرسٽي جو بندوبست ڪيو ويو ۽ سڄي اوڀر آفريڪا ۾ هي محل هو جنهن ۾ سڀ کان اڳ Elevator لڳايو ويو.
هن محل (بيت العجائب) جي هڪ ٻي خاص ڳالهه اها هئي، جو سلطان جي ڀروارن ٻن محلاتن: بيت الحڪم ۽ بيت الساحل سان مٿان ئي مٿان ڍڪيل گهٽين سان ڳنڍيو ويو جيئن شاهي خاندان جي عورتن جي اچڻ وڃڻ تي ٻاهر جي ماڻهن جي نظر نه پوي. محل ۾ استعمال ٿيل پٿر ۽ ٻيون سينگار جون شيون يورپ مان گهرايون ويون هيون. محل جي دروازن تي ٽُڪَ جو ڪم، گل ڦل ٺاهڻ ۽ قرآن جو آيتون لکڻ لاءِ ترڪي ۽ انڊيا کان ڪاريگر گهرايا ويا هئا. ماڻهن جي نظاري لاءِ سلطان مختلف جهنگلي جانور گَهرَ جي ٻاهران زنجيرن سان ٻڌي رکيا هئا. گهر جو ٻاهريون گيٽ وڏي سائيز جو رکيو ويو، جو سلطان ۽ شاهي خاندان جا ماڻهو هاٿيءَ تي سوار ٿي ٻاهر نڪتا ٿي.
1896ع واري انگريزن سان لڳل لڙائيءَ ۾ انگريزن بم گولن سان بيت الحڪم محل کي ٿورو گهڻو پر بيت الساحل محل کي ٽوٽل تباهه ڪري ڇڏيو. بيت العجائب کي به نقصان رسيو پر پوءِ 1897ع ۾ ان جي مرمت ڪئي وئي. ان سان گڏ ڪِلاڪ ٽاور به ان وقت لڳرايو ويو. انگريزن جي 1896ع واري بمباري بعد زئنزيبار جو سلطان ۽ ان جو حرم هن بيت العجائب ۾ رهڻ لڳو. 1911ع ۾ هي محل انگريزن پنهنجي سيڪريٽريٽ ۽ سرڪاري آفيس لاءِ وقف ڪيو. 1964ع ۾ هي محل (بيت العجائب) اسڪول ۽ حڪومتي سياسي پارٽي ”ائفرو شيرازي پارٽي“ جي ميوزيم حوالي ڪيو ويو. 1994ع ڌاري هي مڪمل طور ميوزيم بڻايو ويو، جنهن کي ڏسڻ لاءِ دنيا جا ٽوئرسٽ اچن ٿا. هي ميوزيم زئنزيبار ۽ هتي جي سواحلي ڪلچرجي عڪاسي ڪري ٿو. هتي مختلف دورن جي ٻيڙين جي ماڊلن کان هن پاسي استعمال ٿيندڙ مڇين ڦاسائڻ جا اوزار، شادين مرادين جا ڪَنگا (وڳا Kangas)، غلامن جو وڪرو ڪندڙ تيبو تيب جهڙن وڏن سوداگرن جون قدِ آدم تصويرون، سلطانن جي محلن ۾ استعمال ٿيندڙ فرنيچر، زئنزيبار ۾ هلندر پراڻي ڪار، جهڙيون تاريخي شيون رکيل آهن.