سر مارٽن اسٽينلي ۽ ”باگامويو“ شهر...
سر هينري مارٽن اسٽينلي به انهن بهادر ۽ وڏي دل وارن Explorers مان هو، جنهن وچ آفريڪا جي گهاٽن جهنگلن ۾ گهڙي اهو معلوم ڪيوته نيل ندي ٽانگانيڪا ڍنڍ وٽان شروع نٿي ٿئي جيئن ڪيترن کي اهو گمان هو. هو 1871ع ۾ زئنزيبار ٻيٽ کان باگامويو بندرگاهه تي آيو، جتان هن پاڻ سان 192 شيدي مزور سامان ڍوئڻ لاءِ کڻي سفر جي شروعات ڪئي. سندس جرمن ڪتو ته ڪجهه ڏينهن جي سفر بعد مري ويو. شايد ان کي هتي جي زهريلي مک Tse Tse (زي زيءَ) چڪ هنيو. مهيني اندر ڪيترائي شيدي مزور جهنگلن ۾ هلڻ جي تڪليف برداشت نه ڪري ڀڄي ويا ۽ باقي به هڪ هڪ ڪري هتي جي وچڙندڙ بيمارين ۾ مري کپي ويا. 8 مهينن جي سفر بعد هو ٽانگانيڪا ڍنڍ تائين پهچي ويو جتي هن جي گم ٿي ويل هڪ ٻئي ”مُهم جُو“ ڊئوڊ لونگ اسٽون (David Living Stone) سان به ملاقات ٿي. لِونگ اسٽون اڄ به زئنزيبار توڙي آفريڪا جي ڪناري واري شهر باگامويو جي ماڻهن جو ڄاتل سڃاتل سمجهيو وڃي ٿو - جتي اهي يادگار تاريخي گهر موجود آهن، جن ۾ هو رهيو. بهرحال سر هينري مارٽن اسٽينليءَ پنهنجي هن تاريخي سفر جو تفصيلي احوال پنهنجي سفرنامي:
How I found Livingstone: Travels, Adventures & Discoveries in Central Africa”
۾ لکيو آهي. سر مارٽن اسٽينلي 1841ع ۾ آمريڪا ۾ ڄائو ۽ 1904ع ۾ وفات ڪيائين.
سو آفريڪا کنڊ جي اوڀر ڪناري وارن بندرگاهن ۽ شهرن ۾ ”باگامويو“ اهم حيثيت رکي ٿو، جيڪو واپاري مرڪز هجڻ کان علاوه، هن شهر مان يورپي کوجنائون ڪندڙن (Explorers) پنهنجي سفر جو آغاز ڪيو ٿي. هي شهر دارالسلام کان به پراڻو آهي - جنهن جو بنياد سلطان ماجد بن سعيد 1866ع ۾ رکيو. جرمن ايسٽ آفريڪا ڪمپني وارن جو باگامويو پهريون گاديءَ جو شهر هو. بعد ۾ دارالسلام جي وڌڻ تي جرمنن 1887ع ۾ جڏهن دارالسلام ۾ ريلوي اسٽيشن ٺاهي ته باگامويو جي اها اهميت گهٽجي وئي. هونءَ ته جرمنن، ڊچن، پورچوگالين پنهنجي ايشيائي ۽ آفريڪي قبضي ۾ آيل ملڪن ۾ ريلوي جهڙين شين تي خرچ ڪرڻ پسند نٿي ڪيو پر هتي آفريڪا جي ملڪ ٽانگانيڪا ۾ جرمن ايسٽ انڊيا ڪمپنيءَ وارن وڏو خرچ ڪري 1905ع ۾ دارالسلام کان ٽانگانيڪا ڍنڍ تائين ريلوي لائين وڇائي، ريل گاڏي هلائي جيڪا رستي تي پراڻي قافلي واري رستي تي ايندڙ شهرن تابورا، موروگورو، ڪلوسا ۽ ڪِيگوما ۾ ترسي ٿي. پهرين جنگِ عظيم جيڪا 1914ع کان 1918ع تائين هلي، ان ۾ جرمنيءَ هارايو ۽ انهن جو آفريڪا ۾ قبضي ۾ آيل ٽانگانيڪا ۽ ٻيو علائقو انگريزن حوالي ٿي ويو.
بهرحال باگامويو جي تاريخي حيثيت دارالسلام جهڙن بندرگاهن کان به وڌيڪ آهي ۽ دارلاسلام وانگر باگامويو تنزانيا ۾ آهي. جيڪي ماڻهو دارالسلام يا زئنزيبار ۾ رهن ٿا يا اهي شهر ڏسڻ لاءِ وڃن ٿا، انهن کي آئون اهائي صلاح ڏيندس ته آفريڪا جو هي جهونو ۽ پنهنجي وقت جو بلي بلي شهر ”باگامويو“ ضرور وڃن، جيڪو دارالسلام کان باءِ روڊ 63 ڪلوميٽر آهي - يعني ڪراچيءَ کان ٺٽي جيترو پري آهي. هتي جون بسون ڏيڍ ڪلاڪ وٺن ٿيون ۽ رستي تي اهي مختلف شهرن ۾ ترسن ٿيون. 1970ع واري ڏهاڪي ۾ اسانجو جهاز دارالسلام ۾ لنگرانداز ٿيو هو ته هڪ دفعو هڪ ڏينهن لاءِ آئون به باگامويو ويو هوس. هن پاسي جي دنيا ئي نرالي آهي. باگامويو شهر توڙي ٻهراڙيءَ جا گهر، دڪان، مختلف ويس وڳن ۾ هتي جا ماڻهو جن ۾ نج آفريڪي شيدي به آهن ته عرب ۽ انڊين نسل جا به، جيڪي ڪجهه گهٽ ڪارا ۽ ڪڻڪ رنگا آهن، ته ناسي ڪارن شيڊن جا به شيدي آهن.