ڪنگا- آفريڪا جي اجرڪ
ڪَنگا ڇا آهي؟
آفريڪا ۾ گلن واري ڪپڙي جي زناني ڊريس ”ڪنگا“ سڏجي ٿي جيئن ملائيشيا ۾ اتي جي عورتن جو مقامي لباس باجو ڪرونگ آهي ۽ جپان ۾ ڪمونو. يا کڻي چئجي ته اسان وٽ مرد توڙي عورتون ”شلوار قميص“ پائين ٿيون ۽ سعودي عرب ۾ مردن جو لباس ثوب (جبو) سڏجي ٿو. ڪَنگا ميٽر باءِ ڏيڍ ميٽر جو رنگين ڪپرو ٿئي ٿو، جنهن کي هتي جون شيدي عورتون ڳنڍيون ڏئي مٿي تي پٽڪي وانگر ٻڌن يا سينو ڍڪين ٿيون. ڪي ان ئي هڪ ڪپڙي کي گوڏ طور استعمال ڪن ٿيون يا ڇاتي ڍڪڻ لاءِ هڪ ڊيزائين جو ۽ هيٺ لاءِ ٻي ڊيزائين جو ڪپڙو استعمال ڪن ٿيون. هو ٻار کي کڻڻ لاءِ ڪَنگا کي ڇِڪي طور پٺيان ٻڌن يا ٻار کي ٿڃ پيارڻ لاءِ اڳيان ٻڌن. مختلف سامان کڻڻ لاءِ هن ڪپڙي کي هڙ طور استعمال ڪن. ان کان علاوه شادين مرادين ۾ هن ڪپڙي Kanga کي تحفي طور ڏين - ويندي موتي فوتيءَ تي هي ڪپڙو ۽ ان ۾ پاسي کان ڳنڍ ٻڌي ان ۾ نوٽ وجهي ڏکويل خاندن کي مدد طور ڏين - جيئن اسان وٽ اجرڪ جو استعمال ڪيو وڃي ٿو. ڪنهن ڪنهن فنڪشن تي هي رنگين ڪنگا ڊيڪوريشن خاطر ڀتين تي به لڙڪايا وڃن ٿا. سمنڊ جي ڪناري تي باٿ سوٽ ۾ ايندڙ عورتون فضيلت خاطر پنهنجي چوڌاري هي ڪنگا ٻڌي اچن ٿيون.
ڪنگا- يعني جسم ڍڪڻ جون هي چادرون هميشه مستطيل هجڻ ضروري سمجهيون وڃن ٿيون. ان کان علاوه هر ڪنگا کي ويڪرو بارڊر ٿئي ٿو، جنهن کي آفريڪي ماڻهو پِنڊو (Pindo) سڏين ٿا، وچ ۾ ڪا تصوير ٿئي ٿي جيڪا Mji سڏجي ٿي ۽ هڪ سِٽ جو پيغام پڻ لکيل هوندو آهي، جيڪو Jina سڏجي ٿو. هي پيغام جيڪو ڳجهارت، پرولي، شعر جي سٽ يا پهاڪي جي صورت ۾ عربي يا سواحلي (رومن) ۾ لکيل ٿئي ٿو. جنهن دڪاندار مون کي اهو سمجهايو پئي ان مون کي بار بار تاڪيد ڪئي ته ”ڪنهن کي ڪو ڪَنگا تحفي ۾ ڏيو ته رڳو ان جا رنگ ۽ آرٽ ورڪ پسند ڪري نه ڏجو. ان تي ”جينا“ (ميسيج) جي معنيٰ معلوم ڪري پوءِ ان مطابق ڏجو.“ ائين به ٿيندو آهي ته ڪو ڪنهن نئين پرڻيل جوڙي کي اهو ڪنگا گفٽ ۾ ڏئي ويندو آهي، جنهن تي هن قسم جي دعا لکيل هوندي آهي ته ”شل تنهنجي هن مصيبت مان جان ڇٽي.“ ان قسم جو ڪنگا اسپتال ۾ داخل ٿيل ڪنهن دوست کي ڏبو آهي، ته هن جي هن بيماريءَ مان جان ڇٽي. ظاهر آهي ڪنهن گهوٽ کي اها ڪنگا ڏيڻ سان ماڳهين هو بيعزتي محسوس ڪندو.
بلڪل صحيح ڳالهه ڪيائين. ڪيترائي ٽوئرسٽ ٻئي ملڪ جي ثقافت ۽ ٻوليءَ کان اڻ واقف هجڻ ڪري، ان قسم جون غلطيون ڪندا رهن ٿا. اهو ائين آهي جيئن ڪنهن شاديءَ جي سرگس ۾ گاني جي معنا کان اڻ واقف بئنڊ ماسٽر ”دوگز ڪفن ڪا ٽڪرا تيرا لباس هوگا“ گاني جي ڌن وڄائيندو هليو. ڪجهه ڪنگا ڏٺم جن تي هتي جي سواحلي ٻوليءَ ۾ هن قسم جا پيغام (Jina) لکيل هئا:
Majivuno hayafai.
(شو بازيءَ مان ڪجهه نٿو وَري)
Mkipendana mambo huwa sawa
(پيار آهي ته هر شي وڻي پئي)
Wazazi ni dhahabu kuwatunza ni thawabu
(والدين سون آهن جن جي خذمت ڪرڻ رحمت آهي).
Mwanamke mazingira tunataka usawa, amani maendelo
اسان (عورتون) برابري، امن ۽ خوشحالي چاهيون ٿيون ... وغيره.
مزي جي ڳالهه اها ته هن قسم جي ڪنگا لاءِ اجرڪ جي ڇُرَ جهڙو ڪپڙو جيڪو 1950ع کانپوءِ هتي تنزانيا، ڪينيا ۽ آفريڪا جي ٻين ملڪن ۾ ڇُرجڻ شروع ٿيو آهي، اهو ڪپڙو انڊيا ۽ ڏور اوڀر جي ملڪن مان گهرايو ويو ٿي يا آرڊر تي اتان ان ڊيزائين ۽ ميسيج واري سٽ (عربي، سواحلي يا هتي جي ٻي ڪنهن ٻوليءَ ۾) لکرايو ويو ٿي. ڪنگا (Kanga) وانگر ڪيٽينگي (Kitenge) ڪپڙو آهي، جيڪو ڪَنگا کان ٿورو ٿلهو ۽ اوچو آهي، جيڪو خاص موقعن تي اوڍيو وڃي ٿو. هنن ٻنهي قسمن جي ڪپڙن جو آفريڪا ۾ سڀ کان وڏو سپلائر قادر ڏنو حاجي اسحاق (Kaderdina Hajee Essak) هو، جيڪو ممباسا (اڄ واري ڪينيا) ۾ رهيو ٿي، جيڪو علائقو انهن ڏينهن ۾ East Africa Protectorate سڏبو هو ۽ انگريزن جي هٿ ۾ هو. هن جو اولاد اڄ به ڪپڙي جو واپاري آهي جن جي هيڊ آفيس ممباسا جي بيا شارا (Biashara) اسٽريٽ تي آهي (فون نمبر 041-2221587) قادر ڏنو حاجي اسحاقجي ڪمپني “Abdulla” جي نالي سان به مشهور آهي ۽ هنن جي تيار ڪيل ڪنگا تي K. H. A- Mali ya Abdulla برانڊ نالو لکيل رهي ٿو. ان نالي بعد سواحلي ٻوليءَ جو ڪو پهاڪو، چوڻي يا ڪنهن شعر جي هڪ سٽ لکيل هوندي آهي. جنهن لاءِ مٿي لکي چڪو آهيان ته هتي جي ٻوليءَ ۾ ان کي Jina (جينا) سڏين ٿا.