فوتا جلعون- آفريڪا جو سئٽزرلئنڊ
عبدالرحمان ابن ابراهيم سوري اڄ جي گيني ملڪ جي فوتا جلون (Fouta Jallon) علائقي جو شهزادو ۽ گورنر پڻ هو. پاڻ 1763ع ۾ ”ٽمبو“ شهر ۾ ڄائو هو، جيڪو پڻ اڄ واري گيني ملڪ ۾ ئي آهي. هي “اڄ وارو” محاورو يا لفظ ڇو استعمال ڪري رهيو آهيان جو انهن ڏينهن ۾ يعني 1762ع ۾ جڏهن عبدالرحمان سوري ڄائو هو ڪيترن ئي ملڪن جون سرحدون واضح نه هيون. ڪيترن جا ته نالا ئي نه هئا - جيڪي اڄ اسان ٻڌون پيا. ائين کڻي سمجھو ته اڄ کان هڪ ڏيڍ صدي اڳ انڊيا، چين يا اوڀر آفريڪا جو نالو ته کڻي ماڻهن ٻڌو هو پر ڪٿي هو پاڪستان، بنگلاديش، ملائشيا، ڪينيا يا تنزانيا وغيره؟ زئنزيبار، ممباسا، ملاڪا، لاهور شهر ته کڻي هئا پر ڪٿي هو نئروبي، دارالسلام، ڪوالالمپور، پينانگ، سنگاپور يا اسلام آباد؟ وري ڪن ملڪن جا ته نالا به بدلبا رهيا آهن. اسان ننڍا هئاسين ته جن ملڪن جا نالا ملايا، سيام، ٽانگانيڪا، نياسالئنڊ، برما، ڪمپوچيا، روڊيشيا، گولڊ ڪوسٽ، سلون، داهومي ۽ اپر وولٽا ٻڌاسين، اهي اڄ ملائشيا، ٿائلنڊ، تنزانيا، ملاوي، ميانمار، ڪمبوڊيا، زمبابوي، گهانا، سري لنڪا، بينن ۽ برڪينا فاسو سڏجن ٿا. ڪيترن ملڪن جا ته ٻه حصا ٿي ويا آهن، جيئن اتر ڪوريا ۽ ڏکڻ ڪوريا، سوڊان ۽ ڏکڻ سوڊان، ڪانگو ۽ DRC ڊيموڪريٽڪ ريپبلڪ آف ڪانگو... ۽ اهڙي طرح آفريڪا جو ملڪ گني آهي، جنهن جي پاڻ ڳالهه ڪري رهيا آهيون. ڪيترن کي هن ملڪ جو نالو “گني” اچارڻ ۾ مونجھارو ٿئي ٿو، جو ان جي اسپيلنگ Guinea لکي وڃي ٿي. گني نالي به ٻه ملڪ آهن. هڪ گني بسائو ٻيو فقط گني. جيئن هڪ ڏکڻ سوڊان سڏجي ٿو ٻيو فقط سوڊان.
گني ملڪن ۾ جيڪو فقط گني سڏجي ٿو، گني بسائو کان تمام گھڻو وڏو آهي. اهو ڪنهن زماني ۾ فرينچ گني به سڏبو هو، جو هن ملڪ تي فرينچن جو قبضو هو. پکيڙ ۾ ڏيڍ لک کن چورس ڪلوميٽر ٿيندو. اسان جو هن ملڪ جي بندرگاهه ڪوناڪري (Conakry) تمام گھڻو وڃڻ ٿيندو هو... ان سان گڏ ڀر وارن ملڪن جي بندرگاهن بسائو، عابد جان ۽ ڊڪار پڻ جهاز وٺي ويندا هئاسين. اسان کي هي ملڪ ٻين ڀر وارن ملڪن کان عجيب لڳندو هو. زبانون ته آفريڪا جي ملڪ ۾ ڪيتريون ئي ڳالهايون وڃن ٿيون. ويندي انڊيا ۾ به ڪافي آهن پر پاڪستان جي پنجين حصي جيڏي هن ننڍي ملڪ گنيءَ ۾ فرينچ، عربي، انگريزيءَ کان علاوه 26 کن مختلف آفريڪي ٻوليون ڳالهايون وڃن ٿيون. سرڪاري لکپڙهه فرينچ ۾ هلي ٿي، جو هن ملڪ تي فرينچن جو قبضو رهيو. 85 سيڪڙو مسلمان آهن، ان ڪري عربي به عام آهي - خاص ڪري مدرسن ۾. هونءَ زرعي پوک ڪري خوشحال ملڪ آهي. باڪسائيٽ، سون ۽ ڊائمنڊ جهڙا ڌاتو پڻ هن ملڪ ۾ جام آهن. هي ملڪ پڻ عورتن جي طهر ڪري دنيا ۾ ڪجھه بدنام آهي. آفريڪا جون ٽي وڏيون نديون هن ملڪ جي جابلو علائقن مان نڪرن ٿيون جيئن سينيگال ندي، گئمبيا ندي ۽ نائيجر ندي. ندين ۽ جبلن جا نالا ملڪن جي نالن جهڙا پڙهي ڪي پڙهندڙ شايد اهو سوچين ته اهي نالا مثال طور گئمبيا نديءَ جو نالو گئمبيا ملڪ تان رکيو ويو آهي، جنهن مان اها وهي ائٽلانٽڪ سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪري ٿي. پر ائين ناهي. قصو ويتر ابتڙ آهي. انهن ملڪن جا نالا ندين تان رکيا ويا آهن. جيئن ڪينيا ملڪ تي ڪو نالو نه هو. ڀر وارن علائقن سان گڏ ”برٽيش ايسٽ آفريڪا“ سڏبو هو، جنهن تي پوءِ ڪينيا جبل تان هن ملڪ جو نالو ڪينيا رکيو ويو. يا نائيجر نديءَ تان نائيجر ۽ نائيجيريا ملڪن جا نالا ٿيا يا سينيگال نديءَ تان سينيگال ملڪ تي نالو پيو، جيئن سنڌو ندي تان سنڌ ۽ پنجن ندين تان پنجاب نالو جڙيو.
پاڻ جنهن آفريڪي آمريڪن غلام “عبدالرحمان ابن ابراهيم سوري” جي ڳالهه ڪري رهيا آهيون اهو اڄ واري گني جي جنهن علائقي جو شهزادو هو اهو ”فوتا جالان“ جي نالي سان سڏبو اچي. جالان Jallan به لکيو وڃي ٿو ته Djallan اسپيلنگ سان پڻ، جيئن جڪارتا Jakarta به لکيو وڃي ٿو ته ڊچ اسٽائل سان Djakarta به لکيو وڃي ٿي. بهرحال “فوتا جلون” وارو علائقو گني ملڪ جي وچ ۾ مٿاهين ليول، اٽڪل 3000 فوٽن جي بلنديءَ تي آهي. سرسبز زمين آهي، برسات تمام گھڻي پوي ٿي. هونءَ ته هن علائقي جو ٻهراڙيءَ وارو حصو ته رڻ پٽ بيابان آهي پر هتي فوتا جلون ۾ نه رڳو مينهوڳي رهي ٿي پر هتي جي جابلو علائقن مان ڪيتريون ئي نديون شروع ٿين ٿيون ته اوسي پاسي جي ملڪن مان ٿينديون وڃيو ائٽلانٽڪ سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪن. ان ڪري ”فوتا جلون“ جيڪو اسان جي هنزه، چترال، ڪولام جهڙي بيهڪ وارو آهي، آفريڪا جو بيحد سرسبز ۽ خوبصورت علائقو آهي... ايتري قدر جو فوتا جلون کي سرسبز جبلن، ساوڪ ۽ سٺي موسم ڪري ”اولهه آفريڪا جو سئٽزرلينڊ“ سڏيو وڃي ٿو. هن علائقي جي ماڻهن جي ٻولي پُولار (Pular) آهي، جيڪا آفريڪا جي ٻين ملڪن: نائجيريا، ڪئمرون، سينيگال، مالي، نائيجر، سوڊان، چاڊ وغيره ۾ به ڳالهائي وڃي ٿي.