استاد عبد الواحد ميمڻ: مثالي استاد ۽ مانائتو انسان
سائين عبدالواحد بت ۾ ڀريل ۽ دراز قد هو. سندس اکين ۾ ڪا اهڙي ڏيا هئي جو ساڻس نظر ملائي نه سگھبي هئي. مون پهريون ڀيرو کيس هڪ نظر ڏسي اهو اندازو لڳايو هو ته هيءُ ڪو عام ماڻھو ناهي. سائين عبدالواحد اجايو نه ڳالهائيندو هو. ڪم جي ڳالھه ڪبي. هڪ ڀيري خط پوسٽ ڪرڻ وياسين، اسان جا حساب ڪتاب ۾ سائينءَ ڏانهن چار آنا رهيا جيڪي وٽس کليل نه هئا. اسان ان کي خير جهڙي ڳالهه سمجھي واپس موٽڻ جو ارادو ڪيو ته اسان کي هٿ سان ويهڻ جو اشارو ڪيائين ۽ پنهنجي هڪ ساٿيءَ کي ڏهه رپيا کُليا ڪرائڻ لاءِ ڏنائين. اتي هڪ همراھ ٻڌايو ته اهي ته چار آنا هئا پر جي پنج پئسا به توهان جا بچن ها ته سائين سؤ رپيا کليا ڪرائي به اوهان کي ڏئي ها ۽ جي اوهان ڏانهن پنج پئسا رهن ها ته به اوهان کي هرگز نه ڇڏي ها، ضرور وصول ڪري ها. هي اهو وقت هو، جڏھن اهڙيون شڪايتون به ٻڌڻ ۾ اينديون هيون ته پوسٽ ماسٽر لفافن تي لڳل ٽڪليون به لاهي ٿا وٺن ۽ ماڻهن جا خط رليو وڃن. اتي اها خبر پئي ته پوسٽ ماسٽريءَ کان اڳ سائين پرائمري اسڪول سن جو هيڊ ماستر هو۔ ھن ساندهه چوويهه ورهيه سن ۾ ڊيوٽي ڪئي. سندس سوين شاگرد وڏن عهدن تي وڃي رسيا پر هن ڪڏهن کين جائز ڪم به نه چيو.
سائين عبدالواحد سن شھر ۾ محمد عرس ميمڻ جي گھر 1913ع ڌاري جنم ورتو. پرائمري تعليم سن جي هندو استادن کان ورتائين. فائنل پاس ڪري 1930ع ۾ پرائمري استاد مقرر ٿيو. تڏهن سن شھر ضلعي ٺٽي ۾ ھو، ان ڪري هن جي پهرين پوسٽنگ ٺٽي ۾ ٿي.1931ع ۾ دادو ضلعو ٿيڻ کانپوءِ سندس بدلي تعلقي ڪوٽڙيءَ جي ڳوٺ قبي ۾ ٿي. ان سال ئي هن پي ٽي سي ڪئي، جتي سندس استاد مشهور اديب ۽ تعليمي ماهر سائين محمد صديق مسافر هو. پاڻ اهڙن ئي مخلص استادن جي صحبت ۾ رچي ريٽو ٿيو هو. ٽريننگ کانپوءِ کيس پرائمري اسڪول مانجھند ۾ مقرر ڪيو ويو. مانجھند ۾ ڊيوٽيءَ دوران روزانو آئوٽ بيڪ ڪندو هو. تنهن وقت گاڏين جي ڪابه سهولت ڪانه هئي. سن کان مانجھند جو پنڌ 20 ڪلوميٽر هو۔ هن وٽ نه ته ڪا موٽر هئي، نه وري ڪو وهٽ هو جنهن تي چڙهي منزل رسي، ان ڪري سائين، اڌ رات جو اٿي هيڪل هلي پوندو هو ۽ نماز مهل اچي لاکن ۾ پهچندو هو. لاکن ۾ نماز ادا ڪري وري پنڌ کي ڇڪيندو هو ۽ ٽائيم کان اڳ اسڪول رسندو هو. پورا پندرهن ورهيه سندس اهو معمول رهيو. پاڪستان ٺھڻ کانپوءِ مين پرائمري اسڪول سن جو هيڊ ماستر مقرر ٿيو ۽ 1971 ۾ رٽائر ڪيائين پر پڙھڻ پڙھائڻ کان ناتو نه ڇنائين.
تعليم کاتي مان رٽائر ڪرڻ کانپوءِ شاهه حيدر ايجوڪيشنل سوسائٽي سن جي پليٽ فارم تان تعليمي خدمتون جاري رکيائين، جنهن جو پاڻ باني ميمبر ۽ ٻٽيهه ورهيه جنرل سيڪريٽري ٿي رهيو. شاهه حيدر ايجوڪيشنل سوسائٽي قائم ڪرڻ رهبر سنڌ جي لائق فرزند سائين امداد محمد شاهه جو ڪارنامو آھي. ساڻس ساٿ ۾ کوڙ سارا ماڻھو هئا جن پنهنجي وت ۽ وس آھر ڪم ڪيو پر ان ۾ سائين عبدالواحد جو ڪردار ناقابل فراموش آھي. اصل ۾ سائين امداد محمد شاهه 1958 ع ۾ پرڏيهه مان تعليم مڪمل ڪرڻ کان پوءِ واپس اچي ان ڪم جي شروعات ڪئي هئي. هن، ايجوڪيشنل سوسائٽي قائم ڪرڻ کان اڳ سائين عبدالواحد سان ڊگھيون ڪچھريون ڪيون ۽ ساڻس ان سلسلي ۾ مشورا ڪيا. ان دور ۾ شاهه حيدر سوسائٽيءَ پاران مڊل اسڪول ۽ بورڊنگ هائوس قائم ڪيو ويو، جنهن ۾ لڪيءَ کان پيٽاري تائين جا شاگرد پڙھندا هئا جن کي کاڌو پيتو ۽ ڪتاب ڪاپيون مفت ملندا هئا ۽ سائين اهي پنهنجي هٿن سان شاگردن ۾ ورهائيندو هو. 1971 کانپوءِ سوسائٽيءَ پاران مختلف ڳوٺن ۾ اسڪول کوليا ويا جن کي پڻ يونيفارم، ڪتاب ڪاپيون وغيره مفت ڏنا ويندا هئا جيڪي سائين عبدالواحد بسن ۾ چڙھي اتي پهچائي ايندو هو ۽ ان ڪم ۾ دير نه ڪندو هو. هو حقيقي سماج سڌارڪ هو، کيس پنهنجي قوم جي تعليم جو اونو هو. هو اهو ڄاڻي پيو ته تعليم ئي قوم جي قسمت بدلائي سگھي ٿي.
سائين عبدالواحد روزي، نماز جو پابند ۽ تهجد گذار هو. مذھبي حوالي سان ديوبند فڪر سان لاڳاپيل هو، البت سياست کان ڪناره ڪش رهيو ۽ دين ۾ سياست جو قائل هرگز به نه هو. بيجا خرچ نه ڪندو هو، باقي ڀنهنجي پگھار مسجد ۽ نمازين تي خرچ ڪري ڇڏيندو هو.
جواني کان وٺي پيريءَ تائين ميمڻ مسجد جي سيوا ڪيائين. نمازين جي سک ۽ آسائش لاءِ سدائين انتظام ڪندو رهندو هو. مسجد جي صفائي پاڻ ڪندو ۽ نمازين جي وضوءَ لاءِ پاڻي به پورهيت ٿي ڀريندو هو. سياري ۾ تهجد گذارن لاءِ گرم پاڻيءَ جو به انتظام ڪندو ھو. مسجد جو وڏو خرچ ھو: بجلي، گئس ۽ ٻيون سهولتون اچڻ کانپوءِ ڪم ته گھٽيو هو پر ان لاءِ خرچ وري به ضروري هو. پکن، نکن ۽ مرمت لاءِ پئسن جي ضرورت پوندي رهندي هئي، جنهن لاءِ سرنديءَ وارن کان چندو ڪرڻو پوندو هو. چندي واري چڪر کان بچڻ لاءِ هن پنهنجي گريجوئٽي جي پئسن مان ڊيڪوريشن جو سامان وٺي رکيو ۽ ان جي سڄي ڪمائي ميمڻ مسجد جي سار سنڀال لاءِ استعمال ڪرڻ جو فيصلو ڪري ان تي عمل به ڪيو. ان سان گڏ ڪميونٽيءَ لاءِ به ڊيڪوريشن مفت ڏني ويندي رهي، جتي برادريءَ جي شادين غمين جا ميڙاڪا ٿيندا رهندا آھن. سائين عبدالواحد جوانيءَ ۾ شادي ڪئي ۽ کيس پٽ جو اولاد به ٿيو پر ستت ئي ٻئي ماءُ پٽ بيماريءَ وگھي هي جهان ڇڏي ويا. سائينءَ ٻي شادي نه ڪئي ۽ پنهنجي ڀائٽي کي پاليو.
چون ٿا ته هي سيد امير حيدر شاهه ۽ سيد امداد محمد شاهه جو به استاد رهيو جيڪي سندس وڏو ادب ڪندا هئا. پاڪستان ٺھڻ بعد جيئن ئي ملڪ مسلم بيوروڪريسيءَ جي هٿ آيو ته بدعنوانين ۽ ڪرپشن جا واھڙ وهي پيا. رات وچ ۾ ڪک پتي ڪروڙ پتي ٿي ويا. سر سامهون هجي ته ڪير جل مان ٻُڪ نه ڀريندو پر هيءُ ڀٽائي سرڪار جي بي داغ ڪردارن وانگر پاتال ۾ به پُسڻ کان پالهو رهيو. هن ٻين وانگر پنهنجي مالڪ سان ٺڳي هرگز نه ڪئي جيڪي رشوت وٺي ٻه رڪعتون نماز ادا ڪري ڇڏيندا آھن ۽ سجدي ۾ سڻڀيون پوسٽون طلبيندا رهندا آھن. هي الله کان ڊڄڻ وارو هو ۽ ان کي حاضر ناضر ڄاڻي ان جي احڪامن جي ڀڃڪڙي نه ڪندو هو. ڪنهن جي به سفارش نه ٻڌندو هو، پوءِ ڀلي ڇا به ٿي پوي. هن سدائين ميرٽ کي مانَ ڏنو. حقدار جي حق جو قائل هو. اهڙي ايمانداريءَ هن لاءِ کوڙ مسئلا به پيدا ڪيا. اسان جا ماڻھو بي ايمانن جي بي ايمانين جا پٽڻا ته پٽيندا رهندا آھن پر ايماندار ماڻھو به کانئن برداشت نه ٿي سگھندو آهي. سائين عبدالواحد ڪنهن به ماڻھوءَ کي رنج نه رسايو پر سندس ايمانداريءَ ڪري ڪجھه ماڻھو کانئس ارها به هئا جنهن جي هن کي ڪابه پرواهه نه هئي. جيئري جھميلا ڪندڙ ماڻھو سندس مرڻ کانپوءِ ايمانداريءَ جي مثال ۾ سندس ئي نالو کڻندا آھن.
سائين عبدالواحد 25 اپريل 1999ع تي وفات ڪئي. کيس پير حيدر قبرستان ۾ لحد ۾ لاٿو ويو. اڄ به سندس ڊيڪوريشن وارو سامان هن جا پيارا شاگرد سردار علي سولنگي ۽ نبي بخش ميمڻ سنڀالي رهيا آھن، جنهن مان مسجد ۽ ڪميونٽيءَ جو خرچ پکو هلي ٿو.
سائين عبدالواحد جهڙا ماڻھو هاڻ ڪوهين نٿا لڀن. مون کي پڪ آهي ته جڏهن به سن جي تاريخ بيان ٿيندي ته شھر جي عظيم هستين ۾ سندس نالو ضرور شامل هوندو. سائين عبدالواحد ميمڻ پاڻ به عظيم هو ۽ هن، عظيم ماڻھن کي سنواريو سڌاري پارس بڻائي ڇڏيو.
***