شخصيتون ۽ خاڪا

سامي سُهاڳي

اقرار پيرزادي جي ھن ڪتاب ۾ مختلف شخصيتن تي 56 خاڪا لکيل آھن. اقرار جي نج ڳوٺاڻي ٻولي، پھاڪن جو استعمال، ڳوٺن جو لکيل ڳالھيون، يادون، اٿڻ ويھڻ، ميل ملاقاتون، سنڌ جي ريتن رسمن، ميلن ملاکڙن، ڀاڳين، چورن، ڌاڙيلن، استادن، شاگردن، موالين، راڳين، طبلي نوازن، سازندن، لطيف جي عاشقن، شاعرن، مولودين، سگهڙن، پوليس وارن، نانگ منڊيندڙن، جهاڙ ڪندڙن، ملاحن، پاتڻين، موھن جي دڙي، ٻلھڙيجي، سنڌ جي ڪچي ۽ پڪي، سنڌو درياءَ، سنڌ جي پوکن، فصلن، سنڌ جي دردن جا داستان آھن ھن ڪتاب ۾. ٻيو تہ ٺھيو پر ڳوٺن جي ڪلاسيڪي گارين، گاريل مردن ۽ ماين کي ھن ڪتاب ۾ منفرد نموني پيش ڪيو اٿس جيڪا ليکڪ جي سچائي ظاھر ڪري ٿي.

Title Cover of book سامي سُهاڳي

حفيظ پيرزادي جي گرفتاري

ٻلهڙيجيءَ ۾ شهيد روشن بروهي، واجد لانگاهه، فهيم ڀٽي ۽ سرويچ پيرزادي جي پهرين ورسي ملهائي ويئي. جيئن ئي پروگرام ختم ٿيو ته مهمانن ۾ لنگر تقسيم ڪيو ويو. ايندڙ صبح تي شهيد سرويچ پيرزادي جي وارثن پاران به خيرات جي مانيءَ جو سڏ ڏنو ويو هو.
مان جھوني قومي ڪارڪن چاچا غلام محمد سنڌيءَ کي ساڻ ڪري دڪان تي سامان لکرائڻ ويس. اسان چيرو لکرائي اڃا چانهه پي رهيا هئاسين جو اوچتو فائرنگ شروع ٿي وئي. ٻاهر نڪتاسين ته ڳوٺاڻن ٻڌايو ته “اهلڪار حفيظ کي کنڀي کڻي ويا آهن.” ڏسندي ئي ڏسندي ماڻهن جو انبوهه گڏ ٿي ويو. سڀني جي اکين ۾ رت هو. مون ڏٺو ته ڳوٺ جا پيرسن، جوان، ٻار ۽ عورتون گھرن مان نڪري چڪا هئا. سندن هٿن ۾ ڏنڊا هئا ۽ سڀني جو رخ لاڙڪاڻي ڏانهن هو. اها گھڙي سانجھڻ واري هئي، ڳوٺ جي اڌ گھرن ماني تيار ڪري ورتي هئي ۽ ڪي اڃا تيارين ۾ هئا جو حفيظ جي کنڀجڻ جي ڳالھه هُلي وئي. جن گھرن ۾ ماني پچي وئي هئي، انهن به نه کاڌي ۽ ڪيترن ئي گھرن جي عورتن رڌ پچاءُ اڌ ۾ ڇڏي ڏنو. ڳوٺاڻن جي انبوهه کي جيڪا گاڏي هٿ ايندي وئي، ان تي سوار ٿيندا ويا، ايئن محسوس ٿي رهيو هو ته کنڀيل نوجوان هر گھر جو ڀاتي هو. گھڙيءَ ۾ سڄي ٻلهڙيجي سنسان ٿي وئي. تقريباً منو ڳوٺ لاڙڪاڻي ۾ لٿل هو، جن ۾ نوي ورهين جون پيرسن عورتون به هيون ته پنجن ورهين جا ٻارڙا به شامل هئا.
اهو حفيظ پيرزادي جي سڀاءُ ۽ قرب جو نتيجو هو. هن ننڍي وڏي سان نياز نوڙت سان هلي هي مقام حاصل ڪيو هو، جو هر نوجوان ايئن پيو محسوس ڪري ته سندس سڳو ڀاءُ ويرين جي ور چڙهي ويو آهي ۽ هر ماءُ کي ايئن پيو لڳي ڄڻ سندس آنڊن ۾ هٿ وڌا ويا آهن. اڌ ڪلاڪ اندر ماڻهن جو اهو انبوهه لاڙڪاڻي جي ايس پي چوڪ تي پهچي ويو، جتي هزارين لاڙڪاڻي واسي به احتجاج ۾ شامل ٿي ويا. ٻلهڙيجيءَ جون ٻاگھيون پنهنجا کير پياڪ ٻار کڻي چوڪ تي ڌرڻو هڻي ويهي رهيون. گھڙيءَ اندر سوين اهلڪار ڳوڙها آڻيندڙ گئس ۽ لٺين سان چوڪ کي گھيرو ڪري ويا پر مظاهرو ڪندڙن تي ڪو به اثر نه پيو. هنن اهلڪارن جي گدڙ ڀڀڪين تي ڪن نه ڌريو ۽ وڏي واڪ چيو ته “جيستائين حفيظ کي ظاهر نه ڪندؤ، تيستائين هرگز واپس نه وينداسين. ڀلي اسان مٿان گوليون هلايون وڃن.”
ڳوٺ وارن جي ٻڌي ۽ جرئت اهلڪارن کي هيڻو ڪري ڇڏيو ۽ هنن محسوس ڪيو ته سندن ٿورڙي به حماقت وڏو ممڻ مچائي سگھي ٿي. عورتن سان ٿڃ پياڪ ٻار به ساڻ آهن. ٿوري به لٺ بازيءَ سان ڪجھه به ٿي سگھي ٿو. پوءِ هنن مڇريل ماڻهن سان منهن ڏيڻ انتهائي جوکائتو هوندو. اها ڳالھه ڳڻي پوليس اهلڪارن سندس ونيءَ ۽ وارثن کي چيو “حفيظ اسان وٽ صحيح سلامت موجود آهي.اسان کيس سڀاڻي دهشتگردي ٽوڙ عدالت ۾ پيش ڪنداسين. اوهان اتي ساڻس ملي وٺجو.” ايئن رات جو ٻين وڳي ڳوٺاڻن موٽ کاڌي پر واپسيءَ تي پڻ ڪنهن به ٽڪر ڀور نه کاڌو. صبح ٿيندي ئي ڳوٺاڻا سخي شاهه جمال جي درگاهه تي گڏ ٿيندا ويا. اڃا سج ڪني نه ڪڍي هئي، جو سموريون عورتون به پهچي ويون، ڏهاڪو کن گاڏين ۾ سوار ماڻهن وري لاڙڪاڻي ڏانهن ڪاهه ڪئي. ڇاڪاڻ جو ان کان اڳ سندن ڳوٺ جي هڪ شهزادي سرويچ پيرزادي کي رهزنن ڪراچيءَ مان کنڀي کنيو ۽ 80 ڏينهن کان پوءِ سندس لاش اڇلائي ڏنو هو. ڳوٺاڻا پنهنجي هڪ ٻئي شهزادي کي ايئن وڃائڻ هرگز نه پيا چاهين. قافلو جيئن ئي لاڙڪاڻي پهتو ته کين حفيظ کي اي ٽي سيءَ ۾ پيش ڪرڻ جي خوشخبري ٻڌائي ويئي. ان وقت سندس امڙ، ڀيڻ، وني ۽ سندس ڀائرن کي ساڻس ملايو ويو ۽ پوءِ سوين ڳوٺ وارن حفيظ کي هٿ ڪڙي ۽ ڏنڊا ٻيڙيءَ سان ڏٺو جيڪو ان وقت ڳوٺاڻن کي ڏسي آزاديءَ جا نعرا هڻي رهيو هو. ڳوٺاڻن به نعرن جا جواب ڏئي کيس دلداري ڏني ته تنهنجا واهرو وريا آهن:
وريا واهرو، هاڻو سڀ هيڻا ٿيا...
ان گھڙيءَ سندس گھر ڀاتين، دوستن ۽ سڄي هجوم جا خوشيءَ مان ڳوڙها ڳڙي پيا. ڪالھه کان مختلف خدشن سبب هنن جا لڙڪ خشڪ ٿي چڪا هئا. هاڻي سڀن کي بک جو احساس به ٿيو ۽ هنن ڏسندي ئي ڏسندي ريڙهن وارن جا سمورا پڪوڙا، ڇولا ۽ سموسا کائي چٽ ڪري ڇڏيا. جنهن بعد ٻلهڙيجي واسي سرخرو ٿي دهلن ۽ شرنائين سان ڳوٺ پهتا. سخي شاهه جمال جي درگاهه تي حاضري ڀري، سڄي ڳوٺ جو گشت ڪيو ويو ۽ اهو سرڪس پورا پنج ڪلاڪ جاري رهيو، جنهن ۾ هر عمر جي ماڻھوءَ جھمر هنئي. ٻلهڙيجيءَ جي تاريخ ۾ ڪنهن به ڪاڄ تي مڱڻهارن کي ايتري گھور نه پئي هوندي جيتري ان ڏينهن پئي هئي. ڳوٺاڻن بگھڙ جي وات مان پنهنجو ٻچڙو ڇڏائي ورتو هو ۽ کين پوري پڪ هئي ته دشمن انهيءَ شرمناڪ هار جو ضرور بدلو وٺندو، جنهن لاءِ اهي ذهني طور تيار هئا. ٻئي ڏينهن هٿرادو بم ڌماڪو ڪري ٻلهڙيجيءَ تي ڇاپو هڻي عورتن، مردن ۽ معصوم ٻارڙن تي تشدد ڪيو ويو.
***