ٽيڙو
سائو ڪندو سنڌ کي
دادلو درياهه.
*
اسان ۽ خدا،
ماڻهپي جي ملڪ ۾
هڪ ٻئي کان جدا.
*
آءُ ڪريون تخليق،
آزاديءَ جي قلم سان
ڳاڙهي پائي ليڪ.
*
سج ڪئي تخليق،
سرنهن جي ڦولار ۾
روشنيءَ جي ليڪ.
*
تاڙي وڄائي،
ڳيرا منهنجي ڳوٺ جا
ڇڏ نه اڏائي.
*
آيو آ ارغون، (1)
ماڻهو ٺٽي نگر جا
کر کي ڪندا خون.
(1) شهبيگ ارغون، جنهن نو سؤ ستاويهه هجريءَ ۾ ٺٽي جي ماڻهن جو ڪوس ڪرايو هو.
•
دودي جو پهراڻ،
کڻي آيس کرڙيءَ (2)مان
ڦاٽل ڪلهن ساڻ.
(2) دودو سومرو کرڙي واريءَ جنگ ۾ شهيد ڪو نه ٿيو هو. هتي رڳو دودي کي علامتي طور کرڙي سان ملايو ويو آهي.
*
کانڀاڻي نه ڦير،
ماري! ڪنهن جي من جا
ڪبوتر نه ڪير.
*
اِهو ڪارو ڪانءُ
کَسي ڳڀا ٻارن کان،
ڄڻ ته آهيان آنءُ.
*
اهو ڪارو نانگ،
ونيءَ چيو وَر کي،
سڀاڻي جو سانگ.
*
ڪونجون ٿيون ڪَرڪن،
ٻه درياهيءَ وچ ۾
چُوڻو ٿيون چُڳن.
*
وسري ئي نه ٿو،
مانيءَ ڳڀو من مان
نڪري ئي نٿو.
*
چِڪ لڳل چولي،
ريٽي رتوڇاڻ ۾
ٻاگهيءَ جي ٻولي.
*
رت لڳل چولو،
ٺٽي جي بازار ۾
ارغوني ٽولو.
*
پاڻيءَ جو تولو،
واريءَ تي وسڪار ۾
چُني ۽ چولو.
*
ٻاجهر جو لولو،
ماڻهوءَ کان وڌ مُرڪڻو
ڌرتيءَ جو گولو.
*
دودي ڪيو وار،
ڪيڏو اڄ ڪلهن تان
لهي پيو بار!
*
ڪتو ٿو باهي،
سندرتا جي شهر ۾
آمر ڪو آهي.
*
روشني ورندي،
جڏهن ڦاسيءَ گهاٽ ۾
ڄاٽي ڪا ٻرندي.
*
دودي جو پهراڻ،
ڌوءِ نه ڌوٻيءَ گهاٽ تي
ڦاٽل ڪلهن ساڻ.
*
پن – ڇڻ واري شام،
پڇاڙيءَ جا ڏينهڙا،
ڀڳل ٽٽل جام.
*
پڇاڙيءَ جو پنڌ،
موٽي ويو مڱڻو،
ڪهن نه آڇيو ڪنڌ.
*
سرگم تي سنگيت،
ڳائن ويٺيون ڳيرڙيون
آزاديءَ جو گيت.
*
اَن ڏنو ايمان،
لکجي ويو نراڙ تي،
سڀوئي سبحان.
*
مکڻ ۽ مهي،
پاڻيءَ وانگي ٻُڪ مان
وَهي وئي وهي.
*
جيڏيون! جهنگ سيال،
ڪير ڄائو، ڪير مئو،
اوريو ڪو احوال.
*
پرهه پاڻياري،
آئي منهنجي ائٽ تي
ڏينڀوڙيءَ واري.
*
نُور پيو نسري،
ٻن چڳن جي وچ مان
سج پيو اُڀري.
*
جهوليءَ رتا گل،
مکڙيون ناهن مرڪيون،
مرڪي آ مومل.
*
سوڍي ٿي سنبري،
ڪاري ڄڻ ڪڪر مان
سج پيو نڪري.
*
جوانيءَ جو جرڪو،
هاڻي ٿيندو هلڪڙو
چوڙين جو کڙڪو.
*
چُني، گج، چُڙيون،
نار هڻايون نرڙ تي
ڏهه ڏهه ڏينڀوڙيون.
*
چُني اوٽ ڪري،
نينگر منهنجي نار تان
پاڻي ٿي ڀري.
*
پچايم ماني،
جيڏل! اِن جهاز مان
لهندا لبناني.(1)
(1) لبنان ۽ فلسطين جا بي گهر ٿيل رهواسي جي ابن ڏاڏن کان اُن ئي ڌرتيءَ جا وارث رهيا آهن.
*
اسان جو اعلان،
پالهو جيڪو پيار کان،
اڌورو انسان.
*
ماريءَ هٿ گليل،
وجهي ٿو وڻڪار ۾
ڀنڀراڪي جو ڀيل.
*
آيو ڀٽ – ڌڻي،
ڪارايل، ڪاموڌ جا،
خزانا کڻي.
*
ٿر ۾ ٿوهر جيئن،
جبل مٿي ڏينهڙا
اسان گهايا ايئن.
*
هيءَ حياتي ڄڻ
ٻن ڀٽن جي وچ ۾
ٿوهر وارو وڻ.
*
لاش پيو لڙڪي،
ٽيپهريءَ جو ٽياس تي
جيون ٿو جرڪي.
*
اڱڻ آيا مون،
گڏي ويا گلاس ۾
ڦوٽا، نباتون.
*
چپڙا چوريائون،
مُٺيون ڀري کنڊ جون،
آيل! آڇيائون.
*
مون سان ڳالهائي،
کنڊ، ڦوٽا کير ۾
ويا ملائي.
*
مون ۾ آهين تون،
عقل ۽ عرفان سان
ڀرجي ويئي ڀون.
*
وڻ، وليون ويران،
ڪانگن ڪانگيرو ڪيو،
پوپٽ(1) پريشان.
(1) نئين ٽهيءَ جي پياري شاعر ادل سومري جي هڪ ٽيڙوءَ کان متاثر ٿي لکيل.
*
دوزخي آهي،
سوداگر آ سنڌ جو،
اسان مان ناهي.
*
پڪي آهي پوک،
نگن سوڌا ڪانڙا،
مارُن مُڪي موک.
*
باهه اُجهاڻل ڦوڪ ڙِي،
آڀُو ڪڻڪ گاج جا،
سيڻن مُڪا سوکڙي.
*
ٿڪو هان ٺاهي،
ايڏو نقشو سنڌ جو!
ڪير پيو ڊاهي.
*
وڻجارن جي واٽ،
ريتيءَ تتي ڏينهن ۾،
ڇپر نڪو ڇاٽ.
(1) سنڌ – ڌرتيءَ سان ڳنڍير جي ڳنڍين جيان ڳنڍيل رشيد ڀٽيءَ لاءِ لکيل.
*
ادا ڙي، اوٺار!
ڏٺئي ڪنهن ڏهر ۾،
وڇڙي ويا جي يار؟
*
صليبي سينگار،
ماڻهو هن صديءَ جو
تاريخي ڪردار.
*
صليبن جي ساک،
رات به رت- ڦڙن مان
ڦٽي پيئي باک.
*
آيو آ انسان،
داڻو کڻي ڪڻڪ جو،
اسان جو ايمان.
*
آيو آ آدم،
سڀ ساراهيو، سرتيون!
ڌرتيءَ جو جنم.
*
سجُ نيزي پاند،
مادر! لاٿو مُنهن تان
پاڻياريءَ پلاند.
*
ڪُنگوءَ رتا گل،
ڪاڇي جيءَ ڪنوار جا
چمڪن چوٽيءَ ڦل.
*
مون کي ڪهڙي ڪَل،
ڇاتيءَ جي ڇُهاءَ تي
ايندي آ اٿَل.
*
ڪچي جي سرهاڻ،
موکيءَ گڏي مڌ ۾
سَرنهن جي پيلاڻ.
*
مُوج ڀريو مهراڻ،
موکي! واري مڌ ۾
چنڊ ستارن ساڻ.
*
ٽوپلن سان چار،
ڏٺم ڏهرڪيءَ کان
ڀڳا اُتر- پار.
*
فوجي! رکڻ ڦريو،
لڳندءِ لٺ نراڙ ۾
وڳڌ ڄاڻ وريو.
*
فوجيءَ جو فرمان،
ماڻهو پنهنجي ملڪ ۾
آڌورو انسان.
*
سنڌ، سندرتا ساڻ،
کوليم دري بهشت جي
پرينءَ پسايو پاڻ.
*
ڪونجون ٿيون ڪرڪن،
ڪومل ڳل ڪچي جا
جاني! ٿا جرڪن.
*
چڻا، ٻاجهر، جوار،
هت چٽائي چيٽ جي
اڳتي انڌوڪار.
*
مُنهن تي پاتل ميٽ،
ڦُٽي ڦاڪون ٿي پيو
چڳن هيٺان چيٽ
*
ڦليليءَ جو واهه،
ڪلا ۽ پرڪاش جو
رت، هڏو ۽ ماهه.
*
گهرڙا اڏيندا،
ڪلا ۽ پرڪاش ٻئي
اسان وٽ ايندا.
*
ڪوي ڪاليدس،
رام ۽ رحمان جو
چم، هڏو ۽ ماس.
*
پرين پڄاڻا،
آيو جهوٽو موت جو
ڏيا اُجهاڻا.
*
وڄون ڪڙڪنديون،
فجر ڦاسيءَ گهاٽ تي
سسيون لڙڪنديون.
*
پيرن ۾ ڪڙيون،
سانجهيءَ ٽاڻي سرتيون
کوهن تي کڙيون.
*
وريا واهوندا،
ترندا گهرڙا گَج جا
هن ڀيري هوندا.
*
کَرن خبر پئي،
وڍيو سِر ڏياچ جو
سورٺ مري وئي.
*
ڇيلن کي ڇوڙي،
آنگوڙيءَ سان ائٽ تي
مڃر ٿي موڙي.
*
پوتي ۽ پهرياڻُ،
آيو آڌيءَ رات جو
سانوڻ کڻي ساڻ.
*
جي تو وڍيا وَڻ،
مري ويندي مامتا
ٿَڃ نه ڏيندا ٿڻ
*
واهوندا ورندا،
جڏهن گل ڪنول جا
تانگهي تي ترندا.
*
ڀُري پيو ڀيلو،
لڳو شاهه درياهه تي
ماڻهن جو ميلو.
*
وريو جڏهن واءُ،
اُڪاريو اٿاهه کي
وڻجاري جيءَ ماءُ
*
جوئر جا آنڀون،
اڳ به ها امڪان ۾
مادر! ڏٺا مون.
*
فاضل سِر ڏنو،
“بيوس” تنهنجي باغ جو
ڪنهن هي گل ڇنو.
*
فجر سان فاضل،
آٽل آ اٿاهه تي
گُهل ڏکڻ! گُهلَ.
*
راهو رت ڏيندو،
آيل! آزاديءَ جي
مومل ماڻيندو.
*
ٻاجهريءَ جو کيٽ،
هُن مسڻ کان اڳتي
ٻهڪي پيو ٻيٽ.
*
گيدوڙيءَ جا گل،
پاڻياريءَ جا پينگهه تي
چمن چوٽيءَ ڦل.
*
سَرَ جو سورج گُل،
يا هُو نيرنڳ نير جو
منهنجو ڪوتا ڪُل.
*
ڪاڇي جو ماڻهو،
ڏاتارن جي ڏيهه ۾
رڻمل يا راڻو.
*
مکڻ ۽ ماني،
جاڙو نانءُ جيئڻ جو
باقي سڀ فاني.
*
وڻ، وڻ تي وسندو،
سانوڻ سڄيءَ سنڌ جي
ڌرتيءَ کي ڌئندو.
*
ڄامشوري جا ڄامَ،
آزاديءَ جي آسري
ٽوڙين ويٺا دام.
*
ڄام شوري جو ڄامَ،
اٽل ها ارغون تي
شاهه، سچل ۽ شيام.
*
ٽوڙهيءَ ٿا وڃون،
ٻُوٽيل در ڦاٽڪ جو
اجهو ٿا ڀڃون.
*
هٿين هٿ- ڪڙيون،
قابو آهن ڪوٽ ۾
سورن جون سڙيون.
*
سانئڻ! تنهنجي سارَ،
منڇر مٿان مانگهه ۾
ڪونجن جي قطار.
*
اسان وٽ آيَل!
سنڌ تني جي سامري!
جيڪي سنڌ- ڄايل.
*
مرون اڄ مرندا،
تاڙي بيٺا تو ٻچي
واپس نه ورندا.
*
ٽپَڻ جي ٽپيو،
ترائيءَ جي تو ٻچيءَ
اجهو جُهورُ جهپيو.
*
ٽوپلن سان ٽي،
ڀڄايا هن ڀونءِ تان
سنڌوءَ ڄائي سي.
*
مهي، مکڻ ۽ مانڙي،
جيڪي نانو جيئڻ جا
آءٌ تني جي ٻانهڙي.
*
راهوءَ رت ڏنو،
گوري! گل گرنار جو
شايد ڪنهن ڇنو.
*
فاضل جا فرمان،
لکيا نوح قلم ۾
دولهه دريا خان.
*
فجر سان فاضلَ،
آيل! مون کي آڇيا
آزاديءَ جا گل.
*
فاضل فجر ساڻ،
هاري وير هنگلاج تي
شفق جي ڳاڙهاڻ.
*
وَت نه ڪندي ووءِ !
دودي واريءَ رت مان
گل ڦٽندا جَوءِ!
*
پيرون، ڏنئر، پسُيون،
باقي ڇاهي بهشت ۾ !
ناهن جي نمِون.
*
هتي جوئر- ڳڀو،
باقي هوندو بهشت ۾
تنهن کي ڇا ڪبو.
*
سنگ، ڪانُو ۽ پَن،
سندرتا سنسار جي
اُس، مٽي ۽ ان.
*
ڪهڙو ڏوهه وڻن!
ڪنڌيءَ آيا ڪيترا
سانوڻ ۾ سڙن.
*
سکاڻي ورندا،
جڏهن ڏيا عيد جا
ٻانڌن تي ٻرندا.
*
ڳجهارت کي ڳول،
سندرتا ۽ سچ جي
خزانن کي کول.
*
سنڌوءَ جو عوام،
اُڀا ڏاٽا هٿ ۾
اڳيان ڄام نظام.
*
ٽوڙهيءَ جو ڦاٽڪ،
ڀڳا در زندان جا،
کليو آ لاشڪ.
*
ٽنگن ۾ ٽوڙهو،
قابو قبرستان ۾
پن- ڇڻ ۾ پوڙهو.
*
اسان ۾ الله،
ماڻهپي جي ملڪ ۾
غفلت ۽ گناهه.
*
وسڪاري جيءَ ويل،
آءُ اسان جي ائٽ تي
ڪري تيل ڦليل.
*
بلاول جو ڀاءُ،
رڪ- وهنديءَ راند ۾
ڄڻيو ڌرتيءَ ماءُ.
*
چنيسر چاري،
آندا الادين جا
ڀون مٿان ڀاري.
*
ڌرتيءَ جو گولو،
جوئر ڪڻا جهول ۾،
دانگيءَ تي لولو.
*
رڻ ٽپيو راهي،
لَونَ هيٺان لٽڪي پئي
اوندهه جي ڦاهي.
*
ڏلها ٿا کڻن،
اڱر سان نراڙ تان
پگهر ٿا اُگهن.
*
“ڪلا” جو ڪچڪول،
“موتي” سڀ مهراڻ جا
جن سان ڀريم جهول.
*
ڪلا! تنهنجي ڪاڻ،
سمايو آ سنڌڙيءَ
موتيءَ ۾ مهراڻ.
*
مندر جو گهڙيال،
ڀڳل ٽڪرا ڀِت جا
هن صديءَ جو حال
*
مندر جو گهڙيال،
اُڪريل آسمان ۾
هن صديءَ جو سوال.
*
سَرَ تي ساري رات،
ناکا! تنهنجو ناوَ تي
ڏُسِڪي منهنجي ڏات.
*
رڻ تي رات اَماس،
سانجهيءَ ٽاڻي سج ڳهي ويو
اوندهه جو راڪاس.
*
هيمون ڪلاڻي،
مٽيءَ جي پيالي ۾
سنڌوءَ جو پاڻي.
*
هيمون ڪلاڻي،
لکيل لوح قلم ۾
نانڪ جي ٻاڻي.
*