مٺي ۾ مذهبي رواداريءَ جو قائم ٿيل تازو مثال ؛ پنهل ساريو
سنڌ ۾ diversity جي اڄوڪي شڪل بڌائي ٿي ته ماڻهو آدرشي انسانن لاءِ پنهنجون خوشيون، عيدون ۽ شادمانيون به قربان ڪندا آهن. جڏهن صادق فقير ڌرتيءَ جي هنج ۾ هميشه آرامي ٿيڻ پئي ويو، تڏهن سڄي سنڌ گهُر ڪئي هئي ته مڪي ۽ مديني بجاءِ صادق فقير شاه لطيف جي سنڌ ڌرتيءَ ۾ اچي آرامي ٿئي، ۽ جڏهن اهو ڏينهن آيو ته اهو هوليءَ جو ڏينهن هو. هولي رنگن ۽ مستيءَ جو ڏينهن هوندو آهي، جنهن ڏينهن هندو ڌرم سان واسطو رکندڙ ماڻهو سڄيءَ دنيا ۾ رنگولي سان مستيءَ جا مزا ماڻيندا آهن. ان ڏينهن سنڌ جي اڪثريتي هندو ڌرم واري شهر مٺيءَ ۾ هزارين عورتن ۽ مردن نه فقط هولي نه ملهائڻ جو اعلان ڪيو، پر پنهنجي محبوب ۽ بي انتها پياري صادق فقير جي ڏک ۽ غم ۾ شهر ۾ ڪارا بينر لڳائي ڇڏيا ۽ هر ماڻهو صادق فقير جي ڳايل ان گيت کي گونجاري رهيو هو، جنهن جا ٻول آهن: هولي آئي هولي ويئي، ڪنهن به اسان تي رنگ نه هاريو....
جڏهن مٺي هاءِ اسڪول ۾ هزارين ماڻهن جنازي نماز ادا پئي ڪئي ته ان ۾ هندو ۽ مسلمان، شيعا توڙي سني گڏ بيٺل هئا.
صادق فقير مذهبي متڀيد کان مٿاهون ٿي، هر مذهب ۽ فرقي جي ماڻهن سان روح جي سچائين سان پيار ڪيو. هي حسناڪيت جو نرالو آواز هو. صادق فقير حسن پرست، انسان دوست ۽ محبتي ماڻهو هو. شايد اهو ئي سبب آهي ته هوليءَ جي ڏهاڙي تي هندو عورتن ٻارڙن ۽ نوجوانن لڙڪ هاري سندس آجيان ڪئي. جڏهن صادق فقير جي تدفين جي رسم پوري ٿي ته قبر تي گل چاڙهي سڀ کان اڳ هزارين قومي ڪارڪنن سنڌ جو قومي ترانو پڙهيو. جلد ئي ان کان پوءِ هڪ روئڻ هارڪو آواز آيو: "توکان ٿيندي ڌار، کلندي کلندي يار، لڙڪ لڙي پيا لار ڪري.... " اهو دولت رام هو جيڪو مونکي ڀاڪر پائي گهڻي دير تائين روئندو رهيو. جڏهن مان مٺي پهتو هئس ته سريش جي جيئن مون تي نظر پئي ته سڏڪندو اچي مليو ۽ ڀاڪر پائي روئندو رهيو تڏهن مونکي اڃا وڌيڪ پڪ ٿي ته ملائيت سنڌ کي انتها پسنديءَ جي اوڙاهه ۾ نه ٿي اڇلي سگهي.
صادق فقير هڪ مڪمل انسان هو. جڏهن شام جا ڏيئا ٻرندا هئا ته راڳداري شروع ڪندو هو. اڄ ڏيئا ٻاريندڙ گهرن جون عورتون هجن توڙي مندرن جا پوڄاري، سڀ صادق فقير لاءِ پوڄا پاٽ ڪري سندس آيل قافلي تي گلن جي ورکا ڪري رهيا هئا. مٺي شهر سوڳ ۾ مڪمل بند ٿي ويو. هندو ڀائرن هوليءَ جون سموريون تقريبون ملتوي ڪري صادق فقير جي آخري رسمن ۾ شرڪت ڪئي. مٺيءَ ۾ مذهبي رواداريءَ جو عظيم مثال قائم ڪيو ويو. هندو برادريءَ جي ماڻهن وڌ کان وڌ صادق فقير جي رسمن ۾ شرڪت ڪئي. ڪلهو به ڏنو ته قبرستان تي به پهتا. مٺيءَ جي اسڪولن مان موڪل ڪري ٻارڙا پراڻي ڊي سي آفيس وٽ پهتا، جيئن صادق جو مڙهه اتي پهتو ته شاگردن سلامي پيش ڪئي.
سنڌ جي ناليواري ۽ محبوب راڳي صادق فقير ولد فيض محمد مـڱڻهار جو جنم 20 مارچ 1964ع ۾ مٺي ٿرپارڪر ۾ ٿيو. تعليم ايم اي سنڌي ڪيل اٿس. 1992ع ۾ شادي ڪيائين. موسيقيءَ جي تربيت پنهنجي مامي حسين بخش فقير کان ورتائين، جيڪو ان وقت جو سٺو راڳي ۽ موسيقار هو. هو ڪاليج جي زماني کان ئي ڳائيندو هيو. 1986ع ۾ ان وقت جي حيدرآباد جي ريڊيو اسٽيشن ڊائريڪٽر عنايت بلوچ صاحب پهريون دفعو آڊيشن کان پوءِ ريڊيو تي سندس ڪلام رڪارڊ ڪرايا ۽ 1988ع ۾ پي ٽي وي ڪراچي اسٽوڊيو تي مرحوم شمشير الحيدري صاحب ٽيليويزن تي متعارف ڪرايس، پر 1992ع ۾ ايازگل جو ڪلام "توکان ٿيندي ڌار، کلندي کلندي يار، لڙڪ لڙي پيا لار ڪري" ڳائڻ سبب کيس گهڻي مقبوليت ملي.
صادق فقير سنڌي، اردو، سرائڪي، ٿري، راجستاني، هندي، مارواڙي ۽ پنجابي ٻولين ۾ ڳايو آهي. صادق فقير نوجوانن ۾ گهڻو مقبول رهيو آهي. هن هندستان، دبئي، سعودي عرب، انگلينڊ ۽ اسڪاٽ لينڊ ۾ فن جو مظاهرو ڪيو. موسيقيءَ بابت ڏنل هڪ انٽرويو ۾ هن چيو ته سنڌي موسيقيءَ جا هڪڙا پنهنجا رنگ ۽ ڍنگ آهن. هتان جو لوڪ ورثو تمام گهڻو مضبوط آهي. ٿر کان وٺي هر علائقي جي پنهنجي خوبصورتي آهي. موجوده راڳين کي سمجھڻ گهرجي ته. اسان جي پنهنجي سنڌي موسيقي ئي، شاهوڪار موسيقي آهي. ڪوشش ڪجي ته موسيقيءَ جي بنيادي تربيت حاصل ڪري، پنهنجي ئي نج ثقافت کي بچائجي..
صادق فقير جو لاڏاڻو هميشھ ياد رهندو. روڊ حادثن سڀ کان پهرين اسان کان سنڌ جي البيلي راڳي سرمد سنڌي بعد ۾ شاعر حسن درس ۽ هاڻي صوفي راڳي صادق فقير به کسي ورتو.
جڏهن شام جا ڏيئا ٻرندا هئا ۽ صادق فقير جي محفل مچندي هئي ته ٻڌندڙن کي پتو ئي نه پوندو هو ته رات ڪيئن گذري وئي. پرڀات جا پهريان ڪرڻا ڏينهن ٿي وڃڻ جو سنيهو اماڻيندا هئا، پر ٻڌندڙ کي محفل مان اٿڻ تي دل ئي نه چوندي هئي. اهو سندس آواز جو سحر هو، اهو سندس انداز جو اثر هو. هن جو هر گيت سندس سڃاڻ هو ۽ اڄ سندس ڳايل هر گيت ۾ سندس ياد سمنڊ جي ڇولي جيان ڇلي رهي آهي. هن ته اهو ڳايو هو ته "کيس چئجو هتان گذر نه ڪري، شهر جو شهر دربدر نه ڪري"- پر اڄ هن کي ڪير چوي ته هو سڄي سنڌ کي ڪيئن دربدر ڪيو پيو وڃي. صادق فقير جيڪو مٺي پهچندڙ هر مهمان جي آجيان ڪندو هو، اڄ جڏهن انهن مان ڪو مٺي ايندو ۽ سندس گهر وٽان گذرندو ته ان جا لڙڪ ضرور لار ڪري وهندا رهندا.