صادق ’فقيرن‘ جي سڃاڻپ هو! فقير سليم
صادق پنهنجي گهر واري سوڌو ٽنهي پٽن ۽ ڌيءُ کي عمرو ڪرائڻ لاءِ سعودي عرب ويو هو، ۽ پوءِ هميشه لاءِ اسان سڀني کان هليو ويو. هن دلربا شخص جي احترام ۾ اسان سندس سامهون ڪوشش ڪري نه ايندا هئاسين، پر اهوئي شخص هر محفل ۾ اسان جو حجاب ختم ڪرائڻ جي ڪوشش ڪندو هو.
صادق! تو ئي ته مون کي سڃاڻپ ڏني. ميڊيا سان منهنجو رشتو جڙڻ بعد جڏهن به منهنجي نالي اڳيان ’فقير‘ آيو ته مون کان جنهن به جڏهن به پڇيو ته اهوئي پڇيو ته"صادق فقير جو مائٽ آهين؟" مون کي جواب ۾ ها ڪندي فخر محسوس ٿيندو هو. توسان مائٽيءَ جو رشتو بلڪل بي معنيِٰ ٿو لڳي. ڇاڪاڻ جو رت جا رشتا ته ٽٽي به ويندا آهن. ماڻهو پنهنجن جو پاڻ ويري به ٿي ويندو آهي، پر توسان رشتو روح جو هو. اسان جيتوڻيڪ تنهنجا پنهنجا هئاسين ۽ تون اسان جو هئين، پر اڄ جنهن ڪيفيت ۾ سنڌ آهي، انهيءَ مان لڳي ٿو ته تون ته هر سنڌ واسيءَ جو هئين. تو ته سڄي سنڌ کي پنهنجو ڪري ڇڏيو هو. تو ته سنڌ لاءِ ئي جنم ورتو هو ۽ انهي سڄي سنڌ ۾ تنهنجو سوڳ ڇانيل آهي. ٿر جي مڱڻهار برادريءَ ۾ ٿي سگهي ٿو ته ڪو توکان وڌيڪ پئسن ۾ امير هجي، ڪو ڏات سر سنگيت ۾ امير هجي، پر تنهنجي اخلاق ۽ سخاوت جهڙو نه رڳو پنهنجي برادريءَ پر سنڌ ۾ شايد ئي ڪو سخي ۽ مومن ماڻهو هجي. توکي حيدرآباد سوڌو سنڌ جي مختلف شهرن ۾ دوستن سان دوستي نڀائيندي، سندن دعوتن ۾ ڳائيندي ته ڏٺو هو، پر توکي ته برادريءَ جي ڇنن ۾ انهي ئي قرب ۽ چاهت سان شريڪ ٿيندي ڏٺوسين، جن جي شاديءَ جي دعوت به انتهائي سادگي سان ئي هوندي هئي. پنهنجي ئي برادريءَ جا وڏا ناليوارا فنڪار جتي بنا ايڪو سائونڊ جي ڳائڻ عيب سمجهندا هئا، تو انهن وٽ وڃي به بتيءَ جي روشنيءَ تي سڄي رات محفل مچائي هوندي.
صادق! تون جڏهن پنهنجي امڙ کي حج ڪرائي واپس موٽي آيو هئين، ان ڏينهن کان اسان جي اندر ۾ به اتساهه پيدا ٿي ويو هو ته هڪ ڏينهن ضرور اسان به پنهنجي امڙ کي حج ڪرائينداسين. پنهنجي خاندان ۽ شايد برادريءَ جو پهريون شخص تون ئي ته هئين جنهن پنهنجي ماءُ کي انهي ڀلي پار وٺي وڃي، سندس آخري سفر جو رستو سونهري ڪيو هو ۽ حج ڪرائي آئين- پر انهي ماءُ کي اها خبر ئي نه هئي ته انهيءَ جي آخري سفر کان اڳ کيس اهڙو گهاءُ ڏيندين، جو هوءَ هميشه لاءِ زنده لاش بڻجي ويندي. تون ته عظميٰ ۽ راحت کي ڪڏهن پنهنجي ڀريل گهر ۾ به اڪيلو نه ڇڏيندو هئين. اڄ انهن کي پرديسي ڌرتيءَ تي يتيم ڪري وئين.
صادق توکي خبر آهي ته پنهنجي برادريءَ جي ماڻهن جا ڪيترا مسئلا آهن. تون ته هميشه سڀني کي ٺاهڻ جي ڪوشش ڪندو هئين، پاڻ ۾ اختلاف ختم ڪرائڻ لاءِ هر ممڪن ڪوشش ڪندو هئين. اسان جي هر دانهن تو تائين هوندي هئي. اڄ تون پاڻ سڀني کان منهن موڙي هليو وئين. اسين توکي ڪيئن پرچايون؟ تنهنجي انهي رُسي وڃڻ جي ڪنهن کي دانهن ڏيون؟ صادق! تون اسان جي سنڌ ۾ سڃاڻپ هئين. اڄ جڏهن فيس بوڪ تي جهامن مصراڻي پاران شيئر ڪيل تنهنجي آواز ۾ شيخ اياز جي شاعري "چڱو ڀٽائي آئون هلان ٿو" ٻڌون ٿا ته ائين لڳي ٿو، ڄڻ تون ته سنڌ کان اڳواٽ موڪلائي چڪو هئين. توکي خبر هئي ته هن ڌرتيءَ جا ماڻهو توسان بي پناهه محبت ڪن ٿا، انهيءَ ڪري اهي توکي بيوفا نه چون- ۽ تون ته وفادار هئين. انهيءَ ڪري تو ڀٽائيءَ کان موڪلائي ڇڏيو هو ۽ هميشه لاءِ هليو وئين، انهيءَ پار، جتان ڪو واپس ناهي آيو. تنهنجي سرد جسم کي مٽيءَ جي ڍير هيٺان دفنائڻ سماجي ۽ مذهبي روايت آهي، پر مون کي پڪ آهي ته تنهنجو آواز هميشه زنده رهندو. تنهنجي ڳايل گيتن سان ملندڙ اتساهه وري به هن قوم جي شعور جي بيداريءَ ۾ ڪردار ادا ڪندو رهندو. تو پنهنجي فن ۽ شخصيت ذريعي پنهنجي برادري، پنهنجي قوم ۽ پنهنجي ڌرتيءَ جو ڳاٽ اوچو ڪيو آهي. صادق تون منهنجي سڃاڻپ هئين ۽ منهنجي سڃاڻپ رهندين.
(روزاني سنڌ ايڪسپريس حيدرآباد، 4 مارچ 2015)