ڪلا جو ڪنول ؛ نظام سمون
20 مارچ 1964 تي فقير فيض محمد تپيدار جي گهر اک کوليندڙ هي ڄارين جي ديس جو ڄاول راڳي ڪنهن ٿي ڄاتو ته هڪڙي ڏينهن پنهنجي سريلي صدا سان سڄي سنڌ کي آلاپ جو اسير ڪري ڇڏيندو.... صادق جي آلاپ جي سگهه جو اعتراف سنڌ جي مهان ڪوي شيخ اياز ڏاڍي وڻندڙ انداز ۾ ڪيو ته "منهنجي شاعريءَ کي جنهن آواز جي تلاش هئي، سو ملي ويو آهي." ڳالهه اها ناهي ته هو سريلو گائڪ هو، پر عام زندگيءَ ۾ به هو هڪ املهه انسان هو. هُن سرن جي سخاوت ڪڏهن به ڌن جي دارُون پيئڻ لاءِ نه ڪئي. هُن ڪڏهن به ڳائڻ کي ڳراٽي پائي پنهنجي انساني خوبين جو خاتمو ٿيڻ نه ڏنو. هن ڪڏهن به پنهنجي مقبوليت جو معمو ماڻهن کان سلجهائڻ جا جتن نه ڪيا. هوُ سدائين صوفياڻين راهن تي رمندو رهيو. هُن لاءِ مسجد، مندر، ڪليسا جو تقدس ساڳيو رهيو. هُن ڪڏهن به پنهنجو قد وڏي ڪلاڪار جي ڏور سان نه ماپيو هو. هو هميشه ماڻهپي جي مالها سوريندو رهيو ۽ مُرڪن جا موتي ورهائيندو رهيو.
صادق فقير جي صدا سانوڻ جا ساٺ به هئي ته آرهڙ رُت ۾ صحراءِ ٿر جي تتل واريءَ جو تصور به. هُن جي آلاپ ۾ مهراڻ جي موجن جي مستي به هئي ته سُڪل سنڌوءَ جي سائي وجود جي پيڙاءَ جي پڪار به. صادق فقير جا سُر سانجهه جي سانت ۾ جڏهن ٻُرندا هئا ته گڊي ڀٽ جي گود ۾ سُتل مٺيءَ جو شهر اکيون مهٽي اُٿي پوندو هو ۽ حيدرآباد جي هوائن ۾ سندس آلاپ جو عطر هاربو هو ته سماعتن جون ڪيئي وستيون واسجي وينديون هيون. ڄامشوري جي پٿريلي ڀونءِ تي سندس صدا جي سرهاڻ جي جڏهن اوت ٿيندي هئي ته يونيورسٽيءَ جا صحن ساجهر تائين سُرها هوندا هئا. رُڳو ايئن به ناهي ته ڪو صادق جي صدا صرف سنڌ جي ئي اڱڻ تي آلاپ جي عطر جي اوت ڪئي، پر هُن پرڏيهه ۾ به پنهنجي سريلي صدا جو وکر ورهايو ۽ اتي جي ماڻهن سنڌي ٻوليءَ جي هن سريلي راڳيءَ کي جيءَ ۾ جايون ڏنيون. هن سنڌي ٻوليءَ جي صدا جتي جو به سفر ڪيو، سندس مٺاس جي مڌ چکڻ کان ڪنهن به منهن نه موڙيو ......!
سچ پچ ته صادق جي آلاپ کي هڪڙي الڳ حسناڪي ۽ سندس صدا ۾ هڪڙو الڳ سُرور هو، جنهن کي ڪنائڻ سان اڪيلي ڪونج جي ڪُرلائڻ جي درد ڪٿا جو دل ڏاريندڙ ڏک به هو ته باک ڦٽيءَ جو ڪارونجهر تي ملهاري مند ۾ ڪنهن مور جي مستي ڪيل ٽهوڪن جي ٽڻ ڦُڻ به! حقيقت ۾ صادق فقير ڪلا جو اهو ڪنول هو، جنهن جي ڪيريئر تي ڪڏهن به زوال جي پن ڇڻ پنهنجا پليت پير نه پاتا. بحيثيت انسان ۽ گائڪ جي، هو سڄي سنڌ لاءِ مرڻ گهڙيءَ تائين محبوب رهيو. سندس دوستيءَ جي دعويٰ ڪرڻ وارن جو دائرو ايترو ته وسيع آهي جو هر ڪو پيو هام هڻي. سچ به اهو ئي آهي ته هو واقعي دوستيون ڪرڻ لاٰءِ جنميو هو. دشمنيءَ جي سُتيءَ جي سُرڪ هن ڪڏهن به نه ڀري هئي.
صادق فقير جي اوچتي موت تي سُرن جي سنسار ۾ جيڪو خال پيدا ٿيوآهي ۽ رتن مالهيءَ جي هوٽل جي کٽن تي قربائيتن ڪچهرين جو جيڪو قحط پيدا ٿيو آهي، ان سُرن جي سُڪار ٿيڻ ۽ محفلن جا مينهن وسڻ کي شايد مدتون لڳن. صادق جڏهن ڀلي پار ڏانهن اُسهڻ کان اڳ سڀني دوستن ۽ مائٽن کان مُرڪي موڪلايو هو، تڏهن اهو ڪنهن نه ڄاتو هو ته هي مرڪندڙ ماڻهو ايئن زندگيءَ جو ميلو متل ڇڏي هليو ويندو ۽ سنڌ ۽ سنڌي گائڪيءَ کي نه سهي سگهڻ جهڙو صدمو ڏئي ويندو- پر هي به هڪ اهم سچائي آهي ته صادق سنڌي موسيقيءَ جي صاف سٿري ۽ صوفياڻي رنگ کي روح سان آلاپ جو عطر مکيو ته سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن به کيس نه فقط جيئري، پر مرڻ پڄاڻان به مانائتي موٽ ڏني . صادق جو مڙهه جڏهن ڪراچيءَ کان مٺيءَ ڏانهن آندو پئي ويو ته سڄي سنڌ اُڀين پيرين بيهي، سندس عظمت جو اقرار ڪيو ۽ آلين اکين سان سندس اباڻي قبرستان ۾ مٽيءَ جي هنج ۾ سُمهاريو. مٺيءَ جي ماڻهن هوليءَ جا رنگ هاري ڇڏيا- سندس آخري سفر ۾ ايترا ته ڪلهي ڪانڌي هئا جو ميرپورخاص ڊويزن ۾ اڳ اهڙو مثال نٿو ملي.
صادق جي ننڍي فرزند راحت عليءَ جي آلاپ ۾ به صحراءِ ٿر جي پُراسراريت ۽ مور جي ٽهوڪي جهڙو مٺاس آهي. مون سميت سڄي سنڌ جي دعا ۽ آس آهي ته راحت علي صادق جيئن موسيقيءَ جي تصوير ۾ نوان رنگ ڀري. جيڪڏهن هو سندس والد جي ڇڏيل ڪلا جي کيٽ کي مٺيءَ جي آلاپ جو جَر پياريندو رهندو ته انشاءَالله راحت عليءَ جي صدا سان به سنڌ جا صوفياڻا رنگ نکرندا نظر ايندا...!