کن ترسين ها، تون ۽ مان ٻئي هڪڙو سهڻو ڳوٺ اڏيون ها! مراد فقير
صادق فقير انهي وڻ مثال هو، جنهن جو جيترو ميوو مٺو، ايتري ئي ڇانوَ گهاٽي هئي. هو هڪ مڪمل انسان هو. صادق سان گڏ زندگيءَ جا 28 سال سنگيت ۾ ساٿ نڀائڻ تي مون کي فخر آهي، ته مون انهيءَ فنڪار سان ڍولڪ وڄائي، جنهن جي آواز ۾ هڪ عجيب درد ۽ سوز هيو، جنهن کي هر وقت ٻڌڻ ۾ مزو ايندو هو. صادق فقير جو پسنديده راڳ ڀيروي هيو، جيڪو تمام مٺو سُر آهي ۽ صادق جي آواز ۾ ڀيروي جي مٺاس وڌي ويندي هئي. انهيءَ سدا بهار راڳ کي پسند ڪندڙ صادق به سدا بهار راڳي هو. هو نه رڳو راڳي هو، پر فراخ دل، هڏ ڏوکي ۽ مهمان نواز شخص هو. کيس ڪوڙ تي ڪاوڙ ايندي هئي، جنهن جو اظهار به هو مٺاس واري انداز ۾ ڪندو هو. مون صادق فقير سان گڏ پاڪستان جي هر شهر ۾ فن جو مظاهرو ڪيو. ساڻس گڏ وڃڻ دوران پتو پوندو هو ته هر شهر ۾ هن جا ايترا دوست هوندا هئا، جو اهو شهر صادق جو ئي لڳندو هو. صادق 1987ع ۾ ان وقت ڳائڻ شروع ڪيو، جڏهن ڪيسٽ ڪلچر جو عروج هو. ان وقت صادق رسڪ کڻي، هڪ اهڙي منفرد شاعريءَ جي سليڪشن ڪئي، جنهن سان سندس منفرد راڳي طور سڃاڻپ پيدا ٿي. صادق کي سندس مامي حسين فقير هارمونيم وڄائڻ سيکاريو. انهيءَ سان گڏ ڌنون ڪمپوز ڪرڻ جي به سکيا هن پنهنجي مامي کان ئي ورتي هئي. هن باقائدي رڳو استاد حسين کان ئي ٿورو گهڻو پرايو ۽ ان کان علاوه ڪنهن کان به نه سکيو- الله تعاليٰ هن تي مهربان هو. هن جي ڳائڻ ۾ ته ايڏو اثر هوندو هو، جو دل ۽ دماغ سرشار ٿي ويندا هئا. هن جي گائڪيءَ ۾ ٺهراءُ هوندو هو.
الله سائين هن کي اهڙو درد ڀريو آواز ڏنو هو، جنهن ۾ ڪوئل جي ڪوڪ، مور جا ٽهوڪا، ۽ ٻاٻيهي جي ٻولي سمايل هئي. هي عطاوندي خدا آهي ۽ سُر الله سائين جي دين آهي. سُريلا اهي هوندا آهن جيڪي سِر ڏيئي سُر سکندا آهن. منهنجو ساڻس سنگيت جو ساٿ انهن ڏينهن کان شروع ٿيو، جڏهن کان صادق باقاعده طور گائڪيءَ جي دنيا ۾ پير پاتو هو ۽ اڄ 2015ع ۾ اهو ساٿ ٽٽي پيو آهي.
صادق اهڙو راڳي هيو، جنهن ڪيسٽ ڪلچر جي ابتڙ وڏو رسڪ کنيو. هن شيخ اياز، اياز گل، ادل سومرو، حسن درس، شمشيرالحيدري، استاد بخاري، اسحاق سميجو، خليل ڪنڀار ۽ لطيف ۽ ڪبير کي ڳايو. فنڪار چوندا هئا ته اهڙا ڪلام ڳائيندين ته فنڪار ڪڏهن نه ٿيندين، پر هي وڏا وڏا ٽهڪ ڏيئي چوندو هو: مون کي فنڪار ٿيڻو ناهي، مون کي صرف صادق ٿيڻو آهي. هن پنهنجي گيتن سان، سنڌ سڄيءَ کي بيدار ڪيو. هن سنڌ جي سپوت پٽ، سنڌي قوم کي شعور ڏيندڙ گيت ڏنا. "هي سين نه ڏيندي جيئن اُٿي ڏس ڪوئي آيو آ پيارا" سميت هن سنڌ کي اهڙا اهڙا گيت ڏنا، جن جي ڪري هو فنڪارن جي صف ۾ مٿانهين مقام تي بيٺل رهيو. هن جون ڳايل ڌنون اسان پاڻ ۾ گڏجي ويهي ڪمپوز ڪندا هئاسين.
صادق فقير اهڙو فنڪار هوندو هو، جنهن فنڪاراڻا رويا ڪڏهن به نه اپنايا. هو بي لوث ۽ بنا لالچ جي هڪ سٺو انسان هو. فنڪار فنڪارن جو ورلي خيال ڪندا آهن، پر هو اهڙو انسان هو جيڪو ٻين فنڪارن جو به وڌ ۾ وڌ خيال ڪندو هو، ۽ انهن کي زوريءَ ڳارائيندو هو. ڪي اهڙا به فنڪار آهن جن کي هو پنهنجي پئسن منجهان به ڏيندو هو. هن ڪڏهن به اهڙي لالچ نه ڪئي ته محفل ۾ آئون ڳايان، يا رڳو مون کي ملي. اهو هن مُور نه سوچيو.
هن دور جا جيڪي به همعصر فنڪار آهن، انهن مان اڪثر سي ڊيون هلرائي، پنهنجي نالي جي انٽري ڪرائي، شهيدن ۾ نالو لکرائيندا آهن. هي اهو آرٽسٽ هوندو هو. جيڪو ڏهه ٻارنهن ڪلاڪ لڳاتار ڳائي سگهندو هو. صادق فقير جي ڳائڻ ۾ روح کي راحت ملندي هئي. ڪجهه فنڪار اهڙا آهن جيڪي پيٽ جي غذا پوري ڪرڻ لاءِ ڳائيندا آهن، راڳ صادق جي دل جي غذا هو.
هو تمام ماٺيڻي طبيعت جو مالڪ هوندو هو. سخي دل انسان ۽ مهمان نواز هوندو هو. هو ڪڏهن به دوستن کان سواءِ اڪيلو ماني نه کائيندو هو.
موت پوي ئي موت، تون اڻ مندائتو آئيين!
صادق فقير جي اهڙي شخصيت هوندي هئي جيڪو رنگ، نسل، متڀيد، اوچ، نيچ کان هٽي ڪري انسان ذات کي ترجيح ڏيندو هو ۽ انسان ذات جي خدمت ڪندو هو. ڪنهن به ستسنگ يا مندر ۾ ويندو هو ته ڪبير، ميران، حافظ محمد نظاماڻي، شاهه سائين جا ڪلام ۽ ڀڄن ڳائي ماڻهن جون دليون موهي ڇڏيندو هو. ڇو ته اهو هن جو نظريو هوندو هو ته:
ڪو آ رحمان جي پاسي، ڪو آ ڀڳوان جي پاسي
آئون سجدو انهيءَ کي ڏيان، جيڪو انسان جي پاسي.
انهيءَ جي ڪري ئي هن ماڻهن جي دلين تي راڄ ڪيو. جهڙي نيت جو انسان آهي، ان کي اهڙو ئي مالڪ ڦل ڏئي ٿو. صادق فقير جيڪو به هو، پنهنجي هر عمل ۾ وڏو هوندو هو. هي ڀڳت ڪبير جي راهه تي هلڻ وارو لطيف سائين جو پيروڪار هو.
ڪبير جو هيٺيون گيت سندس پسند جو هوندو هو:
"نه جاني تيرا صاحب کيسا هي"!
هو ويو هليو، پر جيئڻ ۽ مرڻ جو اسان کي ڍنگ سيکاري ويو.
کبيرا جب هم پيدا هوئي، جگ هنسا هم روئي،
ايسي کرني کر چلو که هم هنسي جگ روئي.
مون هن سان گڏ پوري ملڪ ۾ فنڪشن توڙي ٻيون دعوتون اٽينڊ ڪيون. ميلو هجي يا شادي، اسان هميشه گڏ وياسين. اڪثر هي سفر ۾ کلڻو ۽ ٽهڪ ڏيڻو ماڻهو هوندو هو.
جوڀن ڀهريان ڏينهڙا، ڦڳڻ ۾ جيئن ڦل،
مور نه تنهن جي تل، سارا ڏينهن ڄمار جا.
منهنجي زندگيءَ جا سٺا ڏينهن اهي ئي هئا. هاڻ صرف هن جو آواز سماعتن تائين ٻڌڻ ۾ اچي ٿو.
(مراد فقير صادق فقير جو ڍولڪ نواز رهيو
۽ ان سان زندگيءَ جو وڏو عرصو گڏ گذاريو.)