اڙي موت ميار ايڏو ساڙ سڳنڌ سان !
وڏي وٿ هيام، ٻاروچا ڀنڀور ۾.
پر ڇا ڪجي، موت برحق هجڻ جي حقيقت سمجھڻ باوجود دل ۽ دماغ جي هن روحاني حقيقت کي ڇا ڪجي. پيار جي معاملي ۾ دل بي اختيار ٿيندي آهي. عشق جي ناتي ۾ قدرت رت جي رشتن کان به وڌيڪ روحاني وسعت رکي آهي، جيڪا شايد سڀني فطري جذبن کان، احساسن کان اتاهين، اٽل ۽ سگھاري هجي ٿي. انهيءَ ڪري ئي شايد بابا بلي شاهه چيو آهي ته اسان عشق سلامت منگيا. پر يار صادق! ٻڌاءِ ته بي اختيار دل انهي وڇوڙي، انهي دردناڪ حادثي جي نا انصافيءَ کي ڪيئن قبول ڪري سگھي ٿي. ڪيتريون رس رهاڻيون جيڪي توسان ڪرڻيون هيون، پيار ورهائڻو هو. سڀ ڪجهه اڌورو رهجي ويو. زندگي جو هڪ رومانس، هڪ حوصلو، هڪ اتساهه هليو ويو. توکي هارائي، مون سڀ ڪجهه هارايو- پرين! يار صادق، سچ پچ تنهنجو “کٽيو” هارائجي ويو آهي. مون کي بدنصيبي سان ننڍڙو ٻار هجڻ دوران ماءُ پيءُ جي وڇوڙي جو درد مقدر ۾ ملڻ سبب شايد آئون وڌيڪ حساس ۽ جذباتي هجڻ ڪري، ڪڏهن ڪڏهن ڪنهن ڀلوڙ شخصيت جي وڇوڙي تي يا زماني جي ڪنهن درد ۽ ڏک جي احساس تي منهنجو گھڻو روئڻ تي منهنجا ڳوڙها اگھڻ دوران اهو چوڻ ته روئين ڇو ٿو! ۽ ماءُ جيان اولاد کي وڏو ٿي وڃڻ باوجود پيار مان ننڍي نالي سان سڏڻ جيان، مون لاءِ تنهنجي اهڙي شفقت جي محروميءَ جي احساس جھوري ڇڏيو آهي. دل ٽٽي ۽ ڀڄي پئي آهي. هولي جي ڏهاڙي تي تنهنجي ميت کي ڪلهو ڏيڻ ۽ تنهنجو آخري ديدار ڪرڻ لاءِ آيل، تنهنجي هزارين مداحن جو اهڙيءَ طرح ميت کي چنبڙي پوڻ ، آهن، دانهن ۽ اوڇنگارن سان پاڻ کي بي حال ڪري ڇڏڻ جا منظر، گھٽ ۾ گھٽ مٺيءَ سميت ٿر ۾ ته ڪنهن به شخصيت کي نصيب ناهن ٿي سگھيا، ۽ هزارين مداحن جي رش سبب تنهنجا ڪيترا مداح تنهنجو آخري ديدار به نه ڪري سگهيا- پر آئون تنهنجن انهن مداحن کي اهو به نه چئي سگھيس، ته هاڻي دوستو ، ڀائرو، پنهنجي محبوب راڳيءَ جي زندگيءَ جي تصوير اکين ۾ سمائي بند ڪريو ۽ مسڪرائيندي ڳائڻ ۽ محفل کي موهي ڇڏڻ جي جادوءَ واري منظر کي پاڻ ۾ سمايو ۽ ڪچهرين جي ڪوڏئي يار جا فضائن ۾ گونجندڙ ٽهڪ ۽ آلاپن جي درد کي پاڻ ۾ سموئي، ان انتهائي دردناڪ وڇوڙي کي ايئن برداشت ڪريو. ڇاڪاڻ ته جيئن عشق ۾ دل بي اختيار ٿيندي آهي، تيئن موت برحق جي اڳيان انسان بي وس ۽ مجبور هوندو آهي. پر يار صادق! تنهنجو ميلن، مندرن ۽ ست سنگن توڙي ٻين محفلن ۾ بنا ڪنهن زماني جي خوف يا مصلحت کان بي نياز ٿي، حافظ نظاماڻيءَ جو اهو نظم ڳائڻ ته ، “ڪو آ رحمان جي پاسي، ڪو آ ڀڳوان جي پاسي، آئون سجدو انهيءَ کي ڏيان، جيڪو انسان جي پاسي”... ننڍي ڳالهه نه هئي. انهيءَ ڪري شايد بنا ڪنهن رنگ نسل جي فرق جي انسانيت جي درس جو پيامبر ٿي، پنهنجو سهڻو ڪردار نڀائڻ سبب اڄ تنهنجي وڇوڙي تي هر گھر ۾ تڏو وڇائجي وڃڻ ۽ بنا ڪنهن مذهبي فرق جي هر اک آلي هجڻ جا منظر تو سان محبت ۽ تنهنجي امرتا جو به نياپو آهن. يار صادق! توسان عوام جي اٽوٽ محبت جا ڪيترا منظر بيان ڪريان. مٺيءَ جي انهي قديم حاجي شاهه قبرستان ۾ جتي تنهنجي ميت کي مٽيءُ ماءُ حوالي ڪيو پئي ويو، انهيءَ وقت تاريخ ۾ پهريون ڀيرو وڏي تعداد ۾ بنا ڪنهن فرق جي هندو برادريءَ سميت مختلف مذهبن جي ماڻهن جي قبرستان ۾ شرڪت پڻ تاريخ ۾ هڪ نئون مثال رقم ڪيو. تنهنجي دکدائڪ وڇوڙي جي سوڳ سبب هوليءَ جو تهوار نه ملهايو ويو. مٺي ۾ هولي جي ڏينهن سئو سال کان نڪرندڙ پلي جي رسم واري ريلي به نه نڪتي. رنگن جو تهوار به دوستن توکي ياد ڪري رنگ هارڻ بدران لڙڪ هاري روئي روئي گذاريو. هونئن به جن جا تو جهڙا هيرا ۽ دلبر يار وڇڙي ويندا آهن، اهي ڪهڙيون هوليون ملهائي سگهندا . پر يار صادق سمجهه ۾ نه ٿو اچي ته ڇا ٿي ويو، ڪنهن جي بد نظر لڳي ويئي ! هي قيامت جو منظر ، هي ڏک، تڪليف، درد ، ۽ اذيتناڪ پيڙا جو طوفان بڻجي، تنهنجي وڇوڙي جي خبر جڏهن آئي، تڏهن ڪوبه پاڻ سنڀالي نه سگهيو. رڳو سڏڪا ۽ اوڇنگارون، لڙڪن لارون هيون. آئون ڪراچي هيس. اياز جڏهن فون ڪري اهڙي بري خبر ٻڌائي ته اعتبار ئي نه آيو . عبدالله جيڪو آسٽريليا ۾ هو، انهيءَ کي فون ڪري پڇيم ته هن ٻڌايو ته ها مڪي ۾ موجود هن جي ڀاءُ عبدالرحمان هن کي اهو ٻڌايو آهي، ته تون وڇڙي ويو آهين. پوءِ بي اختيار روئندي ناز سهتي کي فون ڪري چيم ته مون ۾ سگهه ناهي، توهان ڪي ٽي اين کي اها خبر ڏيو. پوءِ به ڪجهه دير رکي، ڪي ٽي اين نيوز جي ڊيسڪ تان فون آيو ته يار کاٽائو حوصلو ڪريو. همٿ ٻڌو ، ٽيلي ٽاڪ ڪريو، صورتحال ٻڌايو . توهان نه ٻڌائيندئو ته ڪير ڳالهائيندو. جواب نه ڏيئي سگهيس ته جن جا دلبر يار وڇڙي ويندا آهن، انهن کان حوصلا ڇڏائجي ويندا آهن. ۽ ايئن ئي ٿيو . ڪجهه دير ۾ ڪي ٽي اين نيوز مان ٽيلي ٽاڪ لاءِ فون آئي، ۽ ٽيلي ٽاڪ ڪندي هڪ ٻه جملا ڳالهايم ۽ تنهنجي وڇوڙي جي ڳالهه ڪندي درد سان من ڀرجي آيو ۽ اوڇنگار نڪري ويئي. ۽ تنهنجي وڇوڙي جي خبر منهنجي اوڇنگار سان جڏهن دوستن ڪي ٽي اين نيوز تي ٻڌي ته آئون ڪراچيءَ کان رات جو واپس رستي ۾ اچي رهيو هوس ۽ ڪيترن دوستن جون اوڇنگارن سان فون ڪال اٽينڊ ڪندو ،روئندو مٺي پهتو هوس. هيءَ درد ڪهاڻي تنهنجون سارون ساريندي، لکندي، ور ور ڪريو من ڀرجيو ٿو اچي، ۽ لڙڪ رڪجن نه ٿا. پوءِ به ڪو چوڻ وارو ناهي ته ايڏو روئين ڇو ٿو! پر يار صادق! ڪير ڪيترن کي سمجهائيندو. مامو وشنو روئي بس ٿو ڪري ته ڪريم فقير ٿو ڍاڍون ڪري روئي. رفيق ، شهداد ۽ صابر کي ڪير ماٺ ڪرائي، سڀني وٽ لڙڪن لارون آهن. جڏهن تنهنجا ٻارڙا واپس ڏيهه پهتا ۽ مسلسل 8 ڏينهن جي اذيتناڪ تڪليف ۽ پريشانيءَ بعد تنهنجو مڙهه ايئرپورٽ تي رسيوِ ڪرڻ لاءِ وڃي رهيا هئاسين، ته رستي ۾ سامهون ايندڙ سائين تاج جويو ، اياز گل ، ادل سومرو ۽ ٻيا دوست ڪيتري دير رستي ۾ گاڏيون روڪي هڪ ٻئي کي ڀاڪرون پائي روئي روئي، جهنگ جي وڻن ۽ سانت کي به ڏکارو ڪري رهيا هئا. روانا ٿياسين ۽ ڊاڪٽر نندلال جي گهر گلشن حديد پهچي ڪريم ۽ ٻين دوستن هن کي ڀاڪرون پائي، روئندي هن جي گهر جو ماحول سوڳوار ڪري ڇڏيو. ايئرپورٽ جو منظر ڇا ٻڌايان. ادي رفيه گلاڻي، دودو چانڊيو، اسماعيل پنهور ۽ ٻيا دوست هڪ ٻئي کي ڀاڪرون پائي، ڏک ونڊيندي روئي روئي بي حال نظر آيا. هڪ طرف عمرو ڪري موٽندڙن کي انهن جا عزيز گل پارائي خوشيءَ مان آڌرڀاءُ ڪري رهيا هئا ۽ ٻئي طرف اسين بدنصيب پنهنجي يار جو مڙهه وصول ڪرڻ جي لاءِ انتظار ڪري رهيا هياسين. زندگيءَ جي اهڙي ٽريجڊي جنهن بابت ڪڏهن سوچيو به نه هو ته ڪو هيئن به ٿيندو ۽ سنڌ جي جديد موسيقيءَ جو روح ايئن بنا موڪلائڻ جي هليو ويندو. ۽ زندگي زندگيءَ کان جدا ٿي ويندي . تنهنجي مڙهه سان گڏ مٺي ڏانهن ايندي، تنهنجي مڙهه سان گڏ آيل تنهنجي پٽ نزاڪت سان تنهنجيون ڳالهيون ڪندي، شوڪت هنڱورجي سان گڏ روئي بار هلڪو ڪرڻ جي ڪوشش ڪيم ٿي، ته رستي ۾ تنهنجي مداحن طرفان سجاول ، بدين، نندو ، مٺي ۽ ٻين شهرن ۽ ڳوٺن ۾ روڊن جي ٻنهي پاسن کان وڏي تعداد ۾ گڏ ٿي شهرين ۽ شاگردن طرفان سلام واريندي، گل نڇاور ڪندي ۽ حق موجود جون صدائون بلند ڪندي، جا منظر اسان کي وک وک تي روئارڻ ۽ جذباتي ڪرڻ لاءِ ڪافي هئا. عوام جي جذبي، ڏک ۽ محبت جي اظهار ثابت ڪيو ته تون سڄي سنڌ جي دلين جو راڻو آهين، ۽ هر ڪنهن جي دل ۾ جاءِ جوڙي، محبتون ڪمائي ڀلي پار وئين ۽ امر ٿي وئين.
محبت پائي من ۾ ، رنڊا روڙيا جن
تن جو صرافن، اڻ توريو اگهائيو.
کاٽائو جاني
مٺي