صادق فقير جو آخري سفر ؛ الهه بچايو جمالي
ڪڍڻ شهر واسي سڄاڻ نوجوان ڊاڪٽر علم الدين انصاري جنهن جا مٺڙي راڳي صادق فقير سان ڄڻ ته نينهن جا ناتا هئا، سو بدين شهر کان مٺيءَ تائين ان اداس قافلي سان گڏ هو، ۽ هن اهي دردناڪ جذباتي منظر پنهنجي اکين سان ڏٺا. هن ٻڌايو ته محبوب راڳيءَ جي مڙهه مٺي شهر ۾ پهچڻ ۽ ان کي مٽيءَ ماءُ حوالي ڪرڻ تائين اهڙو حقيقي درد، فراق ۽ محبت سان سرشار ڏکارو منظر ۽ ڪنهن جنازي ۾ هر طبقي جي هزارين ماڻهن جو اهڙو اجتماع هن ان کان اڳ ڪڏهن به نه ڏٺو هو. هن ٻڌايو ته جتي گلشن لغاري، امر سنڌو، ديبا سحر لڙڪ لاڙيندي نظر آيون، اتي گهونگهٽ واريون مظلوم ٿاريليون ۽ ٿري ماروئڙا پڻ اوڇنگارون ڏئي زار و قطار روئي رهيا هئا. هن چيو ته سوڳوار ماڻهن جي ان آخري رسمن واري ميڙ ۾ مون کي اهو محسوس ٿيو ته ان ۾ مسلمان سنڌين کان هندو ڌرم سان لاڳاپيل سنڌي وڌيڪ هئا، جن ۾ وڏو انگ عورتن جو هو.
5 مارچ تي مٺي شهر سميت ڪيترن ئي شهرن ۽ ڳوٺن ۾ هولي جي عيد جون خوشيون نه ملهايون ويون. مٺي، ڏيپلو، اسلام ڪوٽ ۽ ننگرپارڪر وغيره جهڙا ٿرپارڪر جا شهر جيڪي 26 فيبروري کان ٽن ڏينهن تائين بند هئا، اهي شهر صادق فقير جو مڙهه ملير ۾ پهچڻ واري ڏينهن پڻ سوڳ ۾ بند هئا. هزارين ماڻهن جا ميڙ هجڻ ڪري ڪيترائي مداح پنهنجي عظيم راڳيءَ جو آخري ديدار ڪري نه سگهيا. ان ڏس ۾ ٻه اهم واقعا پڻ نوٽ ڪرڻ جهڙا آهن ته هڪ طرف رسمن دوران سنڌ جي ٻيجل جي مڙهه تي ڀٽائي صاحب جي واين، قرآن شريف ۽ گيتا جو گڏيل ورد ڪري کيس ڀيٽا ڏني وئي. ٻيو ته هن کان اڳ ٻهراڙيءَ واري سنڌ ۾ مرد توڙي عورتن جي جنازن ۾ ورلي ڪي عورتون شريڪ ٿينديون آهن، پر هن سنڌ جي يگاني فنڪار جي وڇوڙي نئين سنڌ کي هڪ اهڙي نوَ لکي بهار جو تحفو ڏئي اهو پيغام ڏنو آهي ته سنڌي ماڻهو محبتي ۽ امن پسند آهن. اهي اوچ نيچ مذهب رنگ نسل جي ويڇن کي پسند نٿا ڪن. اهي وطن دوست آهن. صوفي مت وارو اهو متو سندن وجود ۾ شامل آهي. سندن مذهب فقط انسانيت سان محبت ڪرڻ آهي.
صادق فقير جيڪو سنڌ ڌرتيءَ ماءُ جي هنج ۾ سمهي چڪو آهي، پنهنجي آخري سفر ۾ هو سنڌ ۾ هندو مسلم ايڪتا جو اهڃاڻ پڻ بڻجي ويو آهي. صادق ويندي ويندي اهو پڻ ثابت ڪري ويو ته هو بنا ڪنهن مذهب، نسل ۽ طبقي جي ڪروڙين سنڌين جي دلين تي راڄ ڪندو هو. سندس وڇوڙي سڄيءَ سنڌ کي رت روئاري ڇڏيو. اياز گل جي جنهن گيت کيس شهرت جي بلندين تي پهچايو:"توکان ٿيندي ڌار، کلندي کلندي يار، لڙڪ لڙي پيار لار ڪري" کي به صادق سچ ثابت ڪري ويو- پر فرق فقط ايترو ٿيو جو سندس جدائيءَ تي لکين سنڌين جا جيڪي لڙڪ وهي رهيا هئا، اهي روئندي روئندي لار بڻيا.
صادق فقير مذهبي متڀيد ۽ رنگ نسل کان اتاهون ٿي، هندن جي مندرن ۽ مڙهين کان سواءِ امام بارگاهن ۽ گرجا گهرن ۾ وڃي ڀٽائي جا بيت، ڀڳت ڪبير، تلسي داس، ميران ٻائي جا دوها پنهنجي سريلي آواز سان ڳائي ٻڌائيندو هو. صادق ٿر ۾ روهيڙي جا گل ڦٽڻ ۽ سانوڻ جي وسڪارن جي آجياڻي جا ڏينهن پڻ ملهائيندو هو.
کيس سڄي سنڌ ۽ سنڌي عوام سان بي پناهه محبت هئي، پر ٿر ۽ لاڙ سان سندس نينهن جا ناتا هئا. هن پنهنجي موت کان اڳ آخري محفلون بدين ضلعي ۾ ڪيون هيون. 16 جنوريءَ تي راهوڪي ۾ شهيد عوام فاضل راهو جي ورسيءَ ۾ 17 جنوري تي ڪڍڻ شهر لڳ ڀٽائي جي تڪيئي بڙ جو ڍورو ۽ پهرين فيبروريءَ تي تاريخي ڍنڍ نريڙي ۾ ڳايل سندس گيت آخري ثابت ٿيا. سنڌ ڌرتيءَ جي ڇڪ کيس واپس ڏاڏاڻي ڏيهه ملير ۾ آندو. هن آخر ۾ ڀٽائي صاحب جي سر مارئي جي سدا امر بيت جي هن سٽ تي عمل ڪري ڏيکاريو: "مُيائي جياس جي وڃي مڙهه ملير ڏي. "
(پندرهن روزه افيئر ڪراچي)