راڻي ٺڪر

دنيا جي تاريخ ۾ لڳل جنگين ۾ اڻ ڳڻيا انسان ميدان جنگ دوران مارجي ويا. انهن مان گهڻن جي ادا ڪيل ڪردار تي اڄ به تاريخ خاموش آهي. ائين ئي دنيا اندر جنگين، گوريلا ويڙهن، جدوجهدن ۾ پڻ انيڪ ڪردار ادا ٿيا. جن مان گهڻن بابت هڪ اکر به نه لکيو ويو آهي. مختلف قسم جي جنگين، جدوجهدن ۽ گوريلا ويڙهن ۾ ڪي وڙهيا. ڪن جاسوسي ڪئي، ڪن ميدان جنگ ۾ هٿيار رسايا، ڪن زخمين جي مرهم پٽي ڪئي ته، ڪن وري محاذن تي پاڻي ۽ کاڌي خوراڪ سميت سواريون مهيا ڪرڻ، گس ڏسڻ وارا ڪم سرانجام ڏنا. اهڙن ڪردارن تي هن تحرير ۾ بحث ٻي دنيا کي ڇڏي سنڌ جي به صرف ۽ صرف حر تحريڪ دوران هڪڙي عورت جي ادا ڪيل ڪردار جي اپٽار ان ڪري ٿي ڪجي ته اها عورت جنهن جو نالو راڻي هو. سا اصل ۾ ان وقت جي برصغير جي ٻاهڙ مير علائقي جي هڪ غريب راجپوت جي گهر ۾ پيدا ٿي. هي پنهنجي ڪنهن ويجهي رشتيدار جي شادي ۾ پنهنجي عزيزن سان گڏجي آئي. جتي کيس پراڻ جي ڍوري تي اڏيل جهڏي شهر جي هوائن روڪي وڌو. هو پنهنجي پڦي جي گهر ۾ رهڻ لڳي، ۽ مرداڻو ويس ڪري جهڏي شهر ۾ پنندي هئي. سندس قد ڪاٺ ۽ سونهن سبب هُن کي جڏهن ڪو شهر جو اوباش تنگ ڪندو هو ته ان سان وڙهندي دير نه ڪندي هئي. جنهن ڪري ڪنهن کي به جرئت نه ٿيندي هئي ته، ڪو سندس چر ڪري. هو خيرات مان ملندڙ رقم پنهنجي والدين ڏانهن اماڻيندي رهندي هئي. ان وقت جهڏي جا رهواسي سيٺ گاگن داس، چانڊو مل، ڌنون مل، ڊاڪٽر نند لال ۽ پير جعفر علي شاهه راشدي سندن مدد ڪندا هئا. ان سمي پير جعفر علي شاهه وٽ پير صاحب پاڳارو شاهه مردان شاهه اول پنهنجي مريدن کي ذڪر ۽ فڪر جي سلسلي ۾ اچي وٽس رهيو. جتي مائي راڻي جي دل تي پير سيد شاهه مردان شاهه اول جي گفتگو ۽ فڪر اهڙو ته اثر ڪيو جو هو مسلمان ٿي پر پنهنجو نالو راڻي قائم رکيائين.
راڻي پنڻ واري ڪرت ڇڏي ڏني ۽ پير جعفر علي شاهه راشدي جي حويلي ۾ ڪم ڪار ڪندي هئي. جڏهن سورهيه بادشاهه پير صبغت الله شاهه راشدي حر گوريلا تحريڪ جو بنياد رکي. وطن يا ڪفن آزادي يا موت جو نعرو هڻي انگريزن جي حاڪميت خلاف بغاوت جو جهنڊو کڻي ميدان تي آيو ته حر جماعت جي غازين ۾ هي مائي راڻي فقيراڻي به شامل ٿي وئي. هو پير جعفر علي شاهه راشدي جي ڏسيل حڪمت عملي تحت مکي کان وٺي حر گوريلن جي خفيه ٺڪاڻن تائين مائي راڻي فقيراڻي هٿيار ۽ ڳجهي معلومات پهچائڻ ۾ لڳي وئي. اهو جاسوسي وارو ڪم هن پينو فقيراڻي ٿي ۽ کدڙا فقيرن سان گهر گهر وڃي ڳائي ڏن وٺڻ واري بنياد تي ڪندي هئي. سندس اهڙي جاسوسي جي ڄاڻ انگريز سرڪار جي ڪارندن کي پئجي وئي. جن راڻي فقيراڻي کي ڳجهي نموني گرفتار ڪري کيس قيد ۾ رکي کيس تشدد جي آوي ۾ اذيتون ڏيندا رهيا. پوءِ هنن کيس ميرپورخاص واري لوڙهي ۾ قيد ڪيو. ذهني ۽ جسماني ٽارچر سبب هو ڪافي ڪمزور ٿي وئي هئي. پر جڏهن کيس ميرپورخاص واري لوڙهي ۾ بي حال حالت ۾ آندو ويو ته ان جي ڄاڻ جهڏي ۾ پير جعفر علي شاهه راّشدي کي پئي. جيڪو وقت جو وڏو طبيب هو. ان ڪنهن نموني سان ميرپورخاص جي لوڙهي ۾ مائي راڻي جو علاج ڪرايو. علاج ٿيڻ بعد راڻي هڪ حر فقير سان ميرپورخاص جي لوڙهي ۾ شادي ڪئي. کيس ڌڻي بخش ۽ نيامت جو اولاد ٿيو. جڏهن سورهيه بادشاهه کي شهيد ڪيو ويو. حرتحريڪ کي ڇيهو رسيو. ۽ گوريلا ويڙهه کي انگريز جي حڪمت عملي تحت ناڪامي ته ملي پر انگريزن کي 14 آگسٽ 1947ع تي برصغير خالي ڪرڻو پيو، ۽ جيڪو برصغير جو ورهاڱو ٿيو. ان ۾ ٻاڙمير هندستان ۾ ويو هليو ۽ جهڏو پاڪستان ۾ آيو. 1952ع ۾ جڏهن پير صاحب پاڳاري جي گادي بحال ٿي ۽ لوڙهن ۾ قيد حرن ۽ حرياڻين کي آزادي نصيب ٿي ته، راڻي جڏهن ميرپورخاص واري لوڙهي واري جيل مان آزاد ٿي ته سندس ور به هن جهان ۾ ڪون رهيو هو. ننڍا ٻار ۽ جهڏي شهر ۾ به نه ڊاڪٽر نند لال هو، نه سيٺ گاگن مل هو ته نه وري چانڊو مل هو. ۽ ٻاڙمير به سرحد پار ٿي ويو هو. ورهاڱي جي واءُ به کائنس مائٽ ۽ مائٽاڻين سميت پنهنجو اصلوڪو ڪٽنب به جدا ڪيو ته، سندس پٽ نبي بخش انهن جي ڳولا ۾ ويو ته اهو به نه وريو. ان ڪري راڻي جي دل جي دنيا ويران ٿي وئي. هڪ ئي گهر هو پير جعفر علي شاهه راشدي جو. جتي هو روئندي ۽ کلندي هئي. راڻي 1985ع ۾ وفات ڪئي. کيس ٻنگار جي ماڳ جي سيد علي اصغر شاهه راشدي قبرستان ۾ دفنايو ويو. جتي سندس قبر به هاڻي گمنام ٿي وئي آهي. مائي راڻي جي عظيم ڪردار جي عظمت بابت جهڏي جي نوجوان ليکڪ قادر سيال جهڏائي ڄاڻ ڪٺي ڪئي. ۽ هي تحرير لکڻ لاءِ پڻ معلومات ملي.

شخصيتون ۽ خاڪا

سون سريکيون عورتون