مريم راهو
راهو تنهنجي ريت، پر کنڊين پڌري،
گهڻا گهوڙي چاڙهين، مسافر مسيت،
پڇن ڪانه وڏيت، جي آيا سي اگهيا.
انهي راهو خاندان مان ويجهي ماضي ۾ وڏيرو احمد راهو ٿي گذريو آهي. جنهن جي گهر ۾ ورهاڱي واري سال 1947ع ۾ نياڻي جي پيدا ٿي. جنهن جو نالو مريم رکيو ويو. ۽ سندس ڀاءُ شهيد محمد فاضل راهو هو. جنهن پورهيت عوام ۾ جيڪا سجاڳي پيدا ڪئي. هن عوامي تحريڪ ۽ ايم.آر.ڊي دوران جيڪا جدوجهد ڪئي، ان ۾ ساڻس سنڌ جيان پنهنجي گهر جي عورتن جيڪو تاريخي ڪردار ادا ڪيو، تنهن ۾ مريم راهو جو نالو به شامل آهي.
مريم شهيد محمد فاضل راهو جي ننڍي ڀيڻ آهي. سندس سياسي تربيت شهيد فاضل خود ڪئي. ميٽرڪ تائين تعليم حاصل ڪيائين. سياسي طور تي سموري دنيا ۾ ڇپجندڙ سياسي ڪتابن سميت ترقي پسند ادب، لطيفيات، تاريخ ۽ عورتن بابت ڇپجندڙ ڪتابن جو وسيع مطالعو ڪيو اٿس. شهيد فاضل سان گڏ سياسي سرگرمين ۾ حصو وٺندي رهي هئي. ضيا جي آمريتي دور دوران هن عورتن ۾ وڏي سجاڳي آندي. پاڻ سنڌياڻي تحريڪ جي مرڪزي ڪميٽي ۾ ميمبر رهي. سياسي طور سرگرم رهي. سنڌ جي شهرن ۽ ڳوٺن ۾ وڃي عورتن ۾ سجاڳي پيدا ڪيائين. کيس ايم آرڊي تحريڪ دوران گرفتار ڪري سينٽرل جيل ڪراچي ۾ قيد ڪيو ويو. جتي به هن سياسي ليڪچر، مشاعرا ۽ ادبي گڏجاڻيون ڪرايون.
مريم راهو ست ڪتاب لکيا آهن. جن ۾ 1. زندان ڏاري وينداسون، .2 پنهل پڄاڻا (پنهنجي شهيد ڀاءُ شهيد فاصل راهو جي زندگي بابت لکيل) 3. فاضل تنهنجو فيض 4. جيجل جي ڊائري 5. جيڪي ڏٺو مون 6. ويا سانول ڇا ڇا سنگ ڇڏي 7. پٿر پنڌ ڪير ڪري سندس اهڙا ڪتاب لکيل آهن. جيڪي ادبي ۽ سياسي اڃ اجهائيندڙن جي اُڃ اجهائڻ جهڙا ڪتاب آهن. اهي ڪتاب پڙهڻ سان مريم راهو جي سياسي، علمي ۽ ادبي کنيل وکن جو ڇيد ڪري سگهجي ٿو. سندس لکيل ڪتاب اهڙا ڪتاب آهن جن جو ذڪر سنڌ جي اتهاس ۾ ٿيندو رهندو. نه رڳو اهو پر هن ڪيترائي تحقيقي، سياسي، علمي ۽ ادبي مضمون ۽ ڪالم پڻ تحرير ڪيا آهن. جيڪي مختلف اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپجندا رهندا آهن.