شخصيتون ۽ خاڪا

سون سريکيون عورتون

تحقيقي مضمونن تي مشتمل هن ڪتاب جو ليکڪ ناميارو صحافي عثمان راهوڪڙو آهي.”سون سريکيون عورتون“ سنڌ جي کاهوڙي ليکڪ ۽ محقق عثمان راهوڪڙي جو ڏاڍو اهم ۽ ڪارائتو ڪتاب آهي. جنهن ۾ هن ٿر، لاڙ ۽ وچولي جي سدا حيات عورتن جي ڪردار کي دل سان اجاگر ڪيو آهي. هُن هڪڙي نئين تاريخ هن ڪتاب ذريعي قلمبند ڪئي آهي.
Title Cover of book سون سريکيون عورتون

جيجي زرينه بلوچ

زرينه بلوچ ڌيءُ محمد موسيٰ جلالاڻي جي پيدائش 29 ڊسمبر 1934ع ۾ ڳوٺ الهه آباد چنڊ حيدرآباد ۾ ٿي. سندس اصل نالو آمنه هو. سندس والد کيس ان وقت جي اديب فاضل تائين تعليم ڏياري. جيجي زرينه نالي واري گلوڪاره دادي ليلان جو راڳ ٻڌي راڳ جي ميدان ۾ آئي. ابتدائي سکيا دادي ليلان کان ورتائين. بعد ۾ استاد محمد جمن جي باقائدي شاگردياڻي ٿي. هو لوڪ فنڪارن نارو ڀڳت ۽ رڪيه خانم کان به متاثر هئي. سندس امڙ گلروز 1940ع ۾ وفات ڪري وئي. تڏهن زرينه بلوچ جي عمر 6 سال هئي. 15 سالن جي عمر ۾ هن جي شادي، مائٽن جي پسند موجب سندس سئوٽ سان ڪرائي وئي.کيس ٻن ٻارن جو اولاد ٿيو. جن ۾ اختر بلوچ ۽ اسلم پرويز. زرينه بلوچ طرفان پنهنجي تعليم جاري رکڻ سبب هن جا پنهنجي ور (مڙس) سان اختلاف پيدا ٿيا. جيڪي وڌي وڻ ٿي ويا. نوبت وڃي عليحدگي تي پهتي. 1958ع ۾ سندن شادي وارا ٻندڻ ٽٽي ويا. زرينه بلوچ جي ٻي شادي سنڌ جي ڏاهي رسول بخش پليجو سان 22 سيپٽمبر 1964ع ۾ حيدرآباد ۾ ٿي. جنهن مان کيس هڪ پٽ اياز لطيف پليجو ڄائو. 1967ع ۾ هي ماڊل اسڪول حيدرآباد ۾ استاد مقرر ٿي. جتان 1997ع ۾ رٽائر ٿي. 1979ع ۾ جنرل ضياءُ الحق جي مارشل لا جي خلاف جلوس ڪڍڻ تي کيس گرفتار ڪري سکر ۽ ڪراچي سينٽرل جيل ۾ رکيو ويو. زرينه بلوچ کي جيڪا شهرت ملي سا سندس ڳايل گيتن جيئي سنڌ ۽ مان چڪي بلوچاڻي، وارا گيت سنڌي ۽ قومپرستي ۽ بلوچي قومپرستي جو قومي نشان بڻجي ويا. ۽ شيخ اياز جي قومي گيتن کي ڳائي هوءُ شهرت جي آسمان تي پهتي، کيس زمانن جا زمانا پيا ياد ڪندا. ۽ کيس ان مڃتا سبب سنڌ جي “ جيجي” يعني سنڌي ماڻهن جي ماءُ جو لقب مليو. جيڪو مڃتا جي حوالي سان هن لاءِ وڏو اعزاز هو ۽ آهي. هن سياست جي شروعات سنڌياڻي تحريڪ وومين ايڪشن فورم، سنڌي ادبي سنگت ۽ سنڌ هاري ڪميٽي جي پليٽ فارم تان ڪئي. هاري ڪميٽي جي باني ميمبرن مان هئي. پاڻ سنڌي، اردو، سرائڪي، بلوچي، فارسي، عربي، گجراتي ٻوليون رواني سان ڳالهائيندي هئي. هوءَ شاعره به هئي، ۽ ليکڪ به هئي. سندس لکيل ڪتاب “ تنهنجي ڳولا تنهنجون ڳالهيون” لکيو. جيڪو 1992ع ۾ شايع ٿيو. هن جا ڳايل گيت سنڌ ۽ بلوچستان ۾ مقبول ٿيا. سندس مشهور گيتن مان چند گيتن جون سٽون هي آهن.
1 سڀ ڪا مومل، سڀ ڪو راڻو
2 تنهنجي ياري
3 سنڌڙي تي سر ڪير نه ڏيندو
4 ڪانگ لنوي
5 گذري وئي برسات
6 ڪئين ڪريان مان
7 اترڙو ٿو لڳي
جيان سندس شاعري مان هي غزل نموني طور ڏجي ٿو. جنهن جا بند آهن ته؛
منهنجي جنون جو حال بهارن کان پڇي ڏس،
سانوڻ جي دلفريب نظارن کان پڇي ڏس،
ڏينهن رات روئان پيئي، سندي انتظار ۾،
يقين جي نه اچيئي ته ستارن کان پڇي ڏس،
طوفان عشق کان ڀڄڻ منهنجو محال هو،
منهنجي ٻڏڻ جو حال ڪنارن کان پڇي ڏس،
پنهنجي ئي دل جي باهه جلايو آ اي مٺا،
سينو سڙي ٿيو خاڪ، شرارن کان پڇي ڏس.
هن شاعري کان سواءِ سڄي عمر جيجي زرينه بلوچ پنهنجي ڌرتي ۽ پنهنجي ماڻهن لاءِ جاکوڙ ڪئي. ان جاکوڙ جي پنڌ ۾ کيس جيڪي مڃتا ايوارڊ مليا، تن ۾ شاهه عبدالطيف ايوارڊ، وحيد مراد ايوارڊ، شاهه، سچل، سامي ايوارڊ، لال شهباز ايوارڊ، سچل ايوارڊ، سگا ايوارڊ، سانا ايوارڊ، w.s.c ايوارڊ، رام پنجواڻي ايوارڊ، پي ٽي وي ايوارڊ، سنڌي سدائين گڏ ايوارڊ، فيض احمد فيض ايوارڊ، پرائيڊ آف پرفارمنس ايوارڊ سان کيس نوازيو ويو هو.
سنڌ ۾ لوڪ گيتن وسيلي مڃتا جا رڪارڊ قائم ڪندڙ استاد، شاعره، ليکڪه، موسيقار، فنڪاره ۽ سڄي عمر سنڌ جي ماڻهن جو آواز بڻيل جيجي زرينه بلوچ پنهنجي اولاد کان هميشه لاءِ 25 آڪٽومبر 2005ع ۾ برين ڪينسر وگهي ڪراچي جي لياقت نيشنل اسپتال ۾ وفات ڪري وئي پر سندس ڳايل گيت ۽ عملي زندگي جا سمورا گس زمانن تائين ياد رهندا.