گلڙن سان رهاڻ
زنده سماج ۾ ٻارن جي حياتيءَ ۽ مستقبل لاءِ ڇا ڇا نه رٿائون رٿيون وينديون آهن. اهي سڀ اسان ڄاڻو ٿا. پر جڏهين پنهنجي دس جي انگ اگهاڙن ٻارڙن تي نظر ٿي پوي ته اُهي ڳالهيون ۽ رٿائون ڄڻ ته پرين جي ديس جون ڪهاڻيون لڳنديون آهن.
ذوالفقار سيال جي نظمن ۾ انهن معصوم مکڙين جي مهڪ سمايل آهي جيڪي ٽڙڻ جون منتظر آهن. سندس نظم ٻارڙن جي انهيءَ ننڍڙي دنيا جو عڪس آهن، جيڪا سندن چوڌاري ڦري ٿي، ماءُ، پيءُ، ڀاءُ ڀيڻ، چاچا، ماما، اسڪول، رانديڪا، شيءَ، چنڊُ، تارا، هوا ۽ گل.... هر اُها شيءَ جنهن سان هر ننڍڙو ٻار تعلق ۾ اچي ٿو.
ذوالفقار انهن سڀني شين کي، جيڪي ٻار جي ذهن ۽ پسند وٽان هونديون آهن تن کي پنهنجي شاعريءَ ۾ سموئيو آهي. جڏهن اهي سڀ شيون هڪ هنڌ گڏ ٿين ٿيون ته خوبصورت ننڍڙين ننڍڙين نظمن جو روپ وٺن ٿيون، جيڪي هڪ ٻه ڀيرا ڏيڻ سان سولائي سان ٻارن جي وات تي چڙهي سگهن ٿيون.
ذوالفقار جي انهن نظمن ۾ ٻارن جون دلچسپيون به آهن ته خواب به، اُهي خواب جيڪي هر ننڍي ٻار لاءِ اُن جا وڏا ڏسندا آهن. ذوالفقار به انهن ٻارڙن لاءِ خوابن جي ديس مان ڪيئي انڊلٺ رنگ گڏ ڪيا آهن، جيڪي ‘منهنجي ديس جا ٻار’ ۽ ‘مکڙين مالها’ جي صورت ۾ ظاهر ٿي چڪا آهن ۽ هاڻي ‘گلڙن جهڙا گيت’ توهان جي هٿن ۾ آهي، انهن کي ڏسو.. ڇُهو ۽ محسوس ڪيو ته ذوالفقار انهن خوبصورت نظمن کان وڌيڪ ٻارڙن کي ٻيو ڪهڙو تحفو ڏئي ٿو سگهي-؟
پيارا ٻارو!
هي گيتن جو ڪتاب “مکڙين مالها” اوهان جي آڏو آهي، ۽ انهي آس ۾ آهي ته اوهان کيس خوشيءَ سان خريد ڪري، پيار سان پڙهڻ شروع ڪيو ۽ پوءِ پنهنجن ٻين هڪ جيڏن کي پڙهڻ لاءِ شوق ڏياريو.
هن ڪتاب ۾ اوهان جي وندر، ورونهه سان گڏ، ڄاڻ، اخلاق، قومي جذبن وڌائڻ وارا قسمين قسمين گيت، نظم ڏنل آهن. انهيءَ لاءِ ته اوهين مزي سان پڙهندي پڙهندي، ڪافي ڪجهه پرائيندا به هلو.
نونهالو!
اوهين کڻي اڃان پنهنجو پاڻ کي ايترو به نه سڃاڻندا هجو، پر اوهان جا والدين، ڏيهه جا ڏاها، عالم، استاد، اديب، شاعر اهو چڱي ريت سمجهن ٿا ته، اوهان (نئون نسل) وڏي ڳالهه آهيو ۽ هر لحاظ کان وڏي اهميت وارا آهيو. اوهان اڄ جا ٻار، سڀاڻي جا:
همت ڀريا هاري
محنتي مزدور
هنرمند ڪاريگر
هوشيار انجنيئر
قابل ڊاڪٽر
فاضل جج
همدرد استاد
سجاڳ اديب
۽ هڏ ڏوکي کي اڳواڻ آهيون. مطلب ته ايندڙ دور جا ملائيندڙ، سنڀاليندڙ اوهين ئي هوندا.
اوهان جي گهڻگهرن کي اها به سڌ آهي ته دنيا جي سڌريل ملڪن ۾ ٻارن جي تعليم، تربيت ۽ واڌاري لاءِ ماهيت خاطر خواه انتظام ڪيل آهن، ان جي ابتڙ اسان جهڙن نون سڌرندڙ ڏيهن ۾ دل گهُريون ته ڇا، نالي ماتر سهولتون به موجود نه آهن. البته ڪن شهرن ۾، خاص طبقي جي ٻارن جي لاءِ ڪي سڌريل ۽ جديد ساز و سامان سان سينگاريل اسڪولن جو انتظام ڪيل آهي. اسان جي ٻهراڙيءَ جي عام ٻار کي ته بنيادي تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ به بنا ڇِتِ، بنا ڀِتِ، مڪتب سان منهن ڏيڻو پوي ٿو. سائين نياڻين لاءِ ته اُهي اسڪول به ڪونهن.
ڪٿي آهن اسان وٽ ٻارن لاءِ عام جام رنگين ٿي ويون، جن جي وسيلي ٻارن کي سندن ئي مادري زبان ۾ عام ڄاڻ ڏني وڃي؟
ڪٿي آهن رنگين تصويرون سان هفتيوار، ماهوار رسالا ۽ اخبارون جن رستي ٻارن ۾ علمي، ادبي ذوق پيدا ڪيو وڃي ۽ معلومات وڌائي وڃي؟
ڪٿي آهن اهڙا وندرائيندڙ، مفيد غير نصابي ڪتاب جي نيون تعليمي اصولن موجب لکيا ۽ ڇاپيا ويا آهن.
ڪٿي آهن اهڙيون والدين جون گڏيل جماعتون، جيڪي اوهان جي ٻارن جي ضروري گهرجن جا حق حڪومت ۽ عوام کان وٺن؟
اهڙي اڻاٺ ۽ اڻ هوند جي حالت ۾ ويچارا اديب ۽ شاعر، پنهنجي ليکي، پنهنجي وس آهر پاڻ پتوڙي رهيا آهن.
هي سال 1989ع ٻارن جو سال سڏيو وڃي ٿو، هن ڪتاب جو ليکڪ، هڪ شاعر جي حيثيت ۾ سڀني سنڌي ٻارن کي هي سوکڙي وڏي اتساهه سان پيش ڪري ٿو. جا اميد ته اوهان مُرڪندي قبول ڪندؤ،
آءٌ سمجهان ٿو.
اوهان ضرور چوندا ته هن ڪتاب جي شاعر جي ڄاڻ سڃاڻ اوهان سان ٿيڻ گهرجي.
ذوالفقار سيال، ايل-ايم سي جو شاگرد آهي، لکڻ پڙهڻ جو ذوق ننڍپڻ کان هوس، سندس گيت، نظم، غزل سنڌي رسالن، اخبارن ۾ ڇپجي چُڪا آهن ۽ ڇپجن پيا، “رڻ سڄو رت ڦڙا” نالي ڪتاب، اڳ ۾ چپجي چڪو اٿس، سنڌي ادبي سنگت ۽ ٻين ادبي تحريڪن ۾ ڀرپور حصو وٺي پيو. ادبي حلقن ۾ ڄاتل سڃاتل آهي.
ٻارو- “جو به قوم جو خدمت محنت ۽ سچائي سان ڪندو سو ضرور مان لهندو”.
هاڻي ڪتاب کوليو- پڙهو، گنگنايو- ڳايو ۽ پوءِ پنهنجو رايو ضرور ڏجو.
(“مکڙيل مالها”، چانڊوڪي پبليڪيشن لاڙڪاڻو، 1979ع)
استاد بخاري