پٽن لاءِ ماءُ ڪنوار ڳولي
”نه منهنجي ڀيڻ جي ڊيوٽي هن هفتي رات جو آهي. سا ۽ ٻيا ٽي ڀائر هن وقت ننڊ ڪري رهيا آهن.“عبدالقادر ٻڌايو ته ” هيءَ منهنجي زال آهي.“
”نالو پڇي سگهان ٿو؟“
”ياطما.“
”ياطما؟ “ - مون پڪ ڪئي .
اسان جي آصف چيو پڪ فاطمه نالو هوندس، پر هتي جيئن ته ڪي اکر ملئي يا تامل ٻولين ۾ نه آهن. ان ڪري عربي لفظ صحيح نه ٿا اچاريا وڃن. جيئن ملئي ف ک پ ٿا چون سو هي نالو فاطمه به پاطما مان ڦري ياطما ٿي ويل ٿو لڳي. يا هونءَ به ڪيترائي عربي نالا ڦريل آهن. جيئن پنهنجي آفيس جي ڪلئرڪ ڇوڪريءَ نوريشا جو پڪ صحيح نالو نورالنساءِ هوندو. جيئن بنگالي زبان ۾ غ اکر ناهي ان ڪري غلام محمد کي گولام محمد چون ۽ انگريزيءَ ۾ به ائين ئي لکن.
”خير اهو ته ٺهيو.“ مون آصف کي ورندي ڏئي، عبدالقادر کان پڇيو ته ھن ياطما ساپيار جي شادي ڪئي يا مائٽن طئي ڪرائي.
”مائٽن مئچ ميڪنگ ڪئي.“ عبدالقادر ٻڌايو.
”ڇو ڀلا؟“ مون اجايو وڌيڪ کوٽڻ شروع ڪيو .
”بس. گھڻو ڪري اسان مسلمان ۽ ھندو تامل ماڻھن ۾ ائين ھلي ٿو.
پٽن لاءِ مائٽ ڪنواريون ڳولين. ماءَ ھلي پنھنجي حساب ۽ مرضيءَ سان ننهن ڳوليندي آهي، جيڪا ھن سان گڏ ڪم ڪار کي منھن ڏيئي سگھي.“
”عبدالقادر،“ مون پڇيو مانس، ”ھتي ته ھونءَ پردو وغيره صفا ناھي. تو شاديءَ کا اڳ گھٽ ۾ گھٽ پنھنجي زال کي ته چڱيءَ طرح ڏٺو وائٺو ھوندو.“
عبدالقادر جي جواب کان اڳ آصف اردوءَ ۾ چيو:
”اھو ته پڇڻ ئي اجايو آهي. ڏٺو ڌوڙ جو ھوندائين.“
”ڇو ڀلا؟“
آصف کلندي وري اردوءَ ۾ وراڻيو (جيئن رڳو آئون سمجي سگھان ٿو)، ”ڇو ڀلا! عقل جي ڳالهه آهي. جي ڏسي ھا ته اھڙو ڦاھو کائي ھا“
ٽئڪس پورو ڏيون
”آصف پليز! منھنجو پڇڻ مان مطلب اھو ھرگز ناھي ته ھن جھڙي سمارٽ نوجوان ھھڙيءَ ساديءَ ڇوڪريءَ سان شادي ڇو ڪئي. پر آئون ھنن ڏکڻ ھندستانين (مدراسي مسلمانن توڙي ھندو بئنگلورين) بابت اھا حقيقت واضح ڪرائڻ ٿو چاھيان ته ھي تامل ۽ ٻيا ڏکڻ ھندستاني سڄي ڏکڻ اوڀر ايشيا جي ملڪن ۾ پکڙيا پيا آھن. آھن ته سھڻا پاڻ به ڪونه، پر سندن عورتون ڪيتريون ته ڪاريون ڪوجھيون ۽ بي ڊوليءَ شڪل جون آھن، پر ته به ھو انهن پنھنجين کي ئي پسند ڪن ٿا. جيتوڻيڪ سندن چوڌاري چيني، انڊونيشي، ٿائي ۽ ٻيون پالي نيشين ٻيٽن جون سھڻيون ڇوڪريون ڦرنديون رھن ٿيون. اھي ته ٺھيو پر ملئي ڇوڪريون به کانئن وڌيڪ سھڻيون آھن، پر اھو ڪمال آهي ته تامل ھندو ھجي يا مسلمان، يا کڻي ڪرسچن ھجي، پر شادي پنھنجين ڏکڻ ھندستاني ڇوڪرين سان ئي ڪندو. سنگاپور، ھانگ ڪانگ، سريلنڪا - جتي ڪٿي اھڙا مثال جام ملندا. ھڪ ته مسٽر رينگانير نالي تامل ھندو اسٽيشن ماسٽر جو پڻ ھيٺ احوال ڏنو اٿم، ان جي ڪھاڻي ۾ به اھا ساڳي نظر ايندي. سنڌي ھندوءَ ۽ پنجابي سک کي به پنھنجي قوم مان شادي ڪرڻ جو گھڻو احساس آهي، پر ته به ڪيترائي اھڙا مثال ملندا جن ۾ سنڌي ھندوءَ، پنجابي سک، ھندي ڳالھائيندڙ ھندوءَ يا اردو ڳالھائيندڙ مسلمان ڪنهن چينياڻيءَ، جپانڻ يا آسٽريلين ڇوڪريءَ سان شادي ڪئي ھوندي. ياھنن ھڪ ٻئي جي قومن مان شادي ڪئي ھوندي، پر تامل ورلي ڪو ڪنهن ڌارئين ذات جي زال سان گڏ نظر ايندو.“
”توھان اخبار ۾ لکڻ لاءِ سوال پُڇي رھيا آھيو؟“ عبدالقادر پڇيو.
”شايد. ڇو تو کي ان ڳالهه لاءِ اعتراض ھجي ته آئون نالا ۽ جاءِ به بدلائي لکان؟“
” نه نه. اھڙي ڳالهه ناهي.“
” ڀلا اھو ٻڌاءِ، توھان ڪيترا ڪلاڪ ڊيوٽي ڪريو؟“ مون پڇيومانس.
” ٻارھن ٻارھن ڪلاڪ. ڪڏھن ڪڏھن ڏياري، عيد، ڪرسمس جھڙي ڏينهن تي گھڻن مسافرن اچڻ ڪري چوڏھن پنڌرھن ڪلاڪ به ٿي ويندا آھن.“
” ڀلا توھان کي توھان جو پيءُ پگھار گھڻو ڏئي؟“
” ڪو حساب ناھي.“
” تڏھن به ؟“ مون معلوم ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي.
” ٻڌايم نه ته ڪو حساب ناھي. جيڪي گھرندا آھيون اھو پنھنجي خرچ لاءِ ملي ويندو آهي.“
” ڪھڙو خرچ مثال طور؟“
” بس ڪڏھن واچ ورتي، ڪڏھن ڪپڙو گندي. ٻيو ته ڪو اسان جو خرچ ناھي.
” پر تڏھن به ھرڪو چاھي ٿو ھن کي ڪجهه روڪ ملي جنهن مان ھو آزاديءَ سان خرچي ۽ مستقبل لاءِ بچت ڪري سگھي.“
” اھو اسان لاءِ بابو ڪندو رھي ٿو. ھن اسان سڀني نالي بئنڪ ۾ ڌار ڌار اڪائونٽ کولي ڇڏيا آھن. ۽ انھن ۾ ھر مھيني ڪجهه نه ڪجهه رکندو اچي. اھو ھڪ قسم جو پراويڊنٽ فنڊ يا گريجيوئٽي سمجھو. جيئن ئي ڪجهه ڳپل پئسا ٿيندا ته بابو ھر ھڪ پٽ کي الڳ الڳ ھوٽل ٺھرائي ڏيندو.“
” ھونءَ مهيني ۾ گھڻو ٿا ڪمايو؟“ مون آھستي پڇي چيومانس،
” تنھنجي ۽ منھنجي وچ ۾ ئي آهي. اخبار يا ڪتاب ۾ هيءَ ڳالهه آئي ته به توھان جا ملئي ۽ چيني انڪم ٽئڪس آفيسر پڙھي نه سگھندا.“
کلي چيائين:.”نه اھڙي ڳالهه ناھي. اسان پائي پائي جو حساب رکي ان جو پورو پورو ٽئڪس ڏيندا آھيون. چاھي ڪو گراھڪ رسيد نه وٺي، پر اسان رسيد ڪٽي ڇڏيندا آھيون. ٽئڪس جي حساب ڪتاب لاءِ ھڪ چارٽرڊ اڪائونٽنٽ به رکيو اٿئون. ھونءَ سال ۾ ھڪ لک ستر ھزار ڊالر ڪمائي ٿئي. (يعني پاڪستاني ناڻي ۾ نَوَ ڏهه لک رپيا ٿيا.) جنهن مان ٻارھن ھزار ڊالر کن ٽئڪس پياريون (يعني منو لک رپيا کن.)“