سنگاپور جو نالو سيونان به هو
رئفلس سڄي ڏور اوڀر تي نظر رکڻ لاءِ هن ٻيٽ سنگاپور کي مرڪز مقرر ڪيو. جيتوڻيڪ پاڻ بينگڪولو Bengkulu پڻ ويو. جنهن لاءِ انگلينڊ کان مقرر ٿي آيو هو. پر اتي ٽي سال رهي 1822ع ۾ وري سنگاپور جي بندرگاهه کي سڌاريائين.
1824ع ۾ رئفلس هميشه لاءِ انگلينڊ موٽي ويو. پاڻ ملايا جي تاريخ ۽ تهذيب جي لکڻين ڪري به مشهور آهي ۽ لنڊن واري چڙياگهر ٺهرائڻ کان پڻ مشهور آهي جيڪو هن انهن ڏينهن ۾ لنڊن پهچي ٺهرايو ۽ جنهن جو پاڻ پهريون چونڊيل صدر ٿي رهيو.1925ع ۾ برين ٽيومر ڪري مري ويو.
سنگاپور جو اهم حصو اهو آهي، جتي رئفلس اسڪوائر، سپريم ڪورٽ بلڊنگ، وڪٽوريا ميموريل هال، سينٽ ائنڊريو جو گرجا گهر وغيره آهن. مسٽر رئفلس جي اچڻ کان اڳ سنگاپور هڪ سامونڊي ننڍڙو شهر هو ۽ تيماسيڪ Temasek جي نالي سان سڏبو هو.
سنگاپور جي سپريم ڪورٽ _ هتي جو سڀ کان وڏو انصاف ڏيندڙ گهر، ڪنهن زماني ۾ ”يورپ هوٽل“ هوندو هو. جنهن ۾ هتان هُتان ايندڙ جهازن جا خلاصي اچي ڪچهريون ڪنداهئا _ ٻين لفظن ۾ بيئر جي گلاس تي پنهنجن ڌنڌن، ڪوڙن سچن معاشقن ۽ ڦڏن جا اگهاڙا چرچا ٻڌائيندا هئا. هيءَ اها هوٽل هئي جنهن ۾ مشهور ليکڪ جوزف ڪونارڊ جي ڪافي عرصو اچ وڃ رهي، جنهن دوران جهازين کان پنهنجي ناول لاءِ ڪهاڻيون ٻڌي لکيون.
ڪلفرڊ پيئر جي ڀرسان سهڻو پارڪ ”ايلزبيٿ واڪ“ نالي آهي، جيڪو سنگاپور کي سونهن بخشي ٿو. هن ۾ اڳ وانگر اڄ به سڄو ڏينهن جوڙا واڪ ڪن ٿا يا ڪنڊ پاسي ۾ ويهي من جون رهاڻيون رچائين ٿا. پارڪ ۾ جيڪو ڦوهارو نظر اچي ٿو اهو تان _ ڪم _ سنگ جي ياد ۾ ٺهيل آهي. تان ڪم سنگ هڪ امير چيني ماڻهو هو، جنهن سنگاپور جي چائنا ٽائون علائقي ۾ مٺي پاڻي آڻڻ لاءِ پنهنجي هڙؤن ڏهه هزار ڊالر خيرات طور ڏنا هئا . هينئر جيڪو سنگاپور جو سٽي هال سڏجي ٿو اها عمارت انگريزن جي ڏينهن ۾ ميونسپالٽي هوندي هئي. جنهن جي دڪين تائين جپاني فوجي 1942ع ۾ (ٻي وڏي لڙائي دوران) چڙهي آيا هئا. انهن جپاني فوجين سنگاپور تي قبضي ڪرڻ بعد هڪ ته ان ۾ لڳل بگ بين گهڙيال جو سنگاپوري وقت ڦيرائي جپاني ٽائيم ڪيو، ان سان گڏ سنگاپور جو نالو پڻ بدلائي نئون نالو سيونان Syonan رکيو. جپانين جو سنگاپور تي ٽي سال قبضو رهيو، جيسين ناگاساڪي۽ هيروشيما تي آمريڪن بم ڪيرايو ۽ جپانين کي آڻ مڃڻي پيئي. بهر حال انهن ٽن سالن اندر جپانين جيڪي ياد گار ٺهرايا اهي پڻ اڄ ڏينهن تائين سنگاپور حڪومت قائم رکندي اچي.