سنگاپور ”سروس“ تي جيئي ٿو
پهول وه سرها هوا، جو چمن سي نڪل گيا.
آير حطام شهر مان نڪرڻ وقت ساڍا ڏهه ٿي رهيا هئا.ٻارهين بجي ڌاري جوهور بارو شهر پهتاسين، جوهور بارو شهر جيڪو جوهور رياست جي گاديءَ جو هنڌ آهي. ۽ جوهور پرڳڻي ۽ ملائيشيا ملڪ جو پوڇڙ آهي. ان کان پوءِ سمنڊ آهي ۽ ٿورو پري کان سنگاپور ٻيٽ آهي. جنهن جو ڪنارو ۽ ڪناري واريون عمارتون جوهور بارو شهر کان صاف چٽيون نظر اچن ٿيون. سنگاپور جو ٻيٽ ملائيشيا جي ملڪ سان جوهورباروءَ وٽ هڪ پل Cause_ Way ذريعي ڳنڍيل آهي جتان بسون، موٽرون، ٽرڪون، ٽرينون، ۽ ماڻهو اچي وڃي سگهن ٿا. ڪراچي حيدرآباد سُپر هاءِ وي تي جيئن ٽول پالازا جا وڏ ا دروازا ٺهيل آهن تيئن هتي سورنهن کن دروازا آهن جن وٽان ڪارون قطارون ڪري لنگهن، دروازي وٽ ڪار بيهاري اتي جو اتي دروازن جي وچ ۾ ويٺل اميگريشن آفيسرن کي پنهنجو پاسپورٽ ۽ ويزا جو ڪارڊ ڏنوسين جن ان تي Exitٺپوهنيو يعني ملائيشيا ملڪ کان ٻاهر نڪتاسين.
پوءِ دادو موري جيڏي ۽ جهڙي پل ٽپي سنگاپور پاسي ٽپي ساڳي قسم جي دروازن وٽ پهتاسين ۽ اتي وري پاسپورٽ ڏيکاري سنگاپور جي ويزا ورتيسين ۽ پاسپورٽ تي سنگاپور جي اميگريشن آفيسرن Inter جوٺپو ۽ تاريخ هنئي. يعني هاڻي اسين سنگاپور ۾ پهچي ويا سين ۽ ان گهڙيءَ کان سنگاپور جو قاعدو قانون لاڳو ٿي ويو. ڀر ۾ هڪ ٻئي سنگاپوري آفيسر کان نورالدين ڊرائيور ڪار جي ”پرمٽ“ ورتي، نورالدين ٻڌايو ته اها تمام ضروري آهي. جو سنگاپور حڪومت نه ٿي چاهي ته هنن جي ملڪ ۾ گهڻيون ڪارون اچن جو سنگاپور ٻيٽ تمام ننڍو آهي. فقط ڇهه سؤ چورس ڪلوميٽر يعني ٻه سؤ چورس ميل سنگاپور جي ننڍڙي هجڻ جو اندازو ان مان لڳائي سگهجي ٿو ته (سنڌ جي پکيڙ پنجونجاهه هزار چورس ڪلو ميٽر آهي. يعني سنڌ جيتري پٽ ما ٻه سؤ پنجهتر کن سنگاپور جيترا ٺهي سگهن ٿا.)۽ ملائيشيا ملڪ جي ڀيٽ ۾ ته سنگاپور هيڪاندو ننڍو آهي. ڇو جو ايسٽ ملائيشيا (سرواڪ ۽ صباح) ۽ ويسٽ ملائيشيا جي جملي پکيڙ اٽڪل سوالک چورس ميل آهي.يعني ملائيشيا جيتري پٽ مان ته سنگاپور جيترا ٻيٽ ڇهه سؤ ٽيهه ٿين پر سنگاپور جي ترقي ملائيشيا يا ڪنهن ٻئي ملڪ سان ڀيٽبي ته تعجب ٿو لڳي. هيترو ننڍڙو ٻيٽ جنهن ۾ ڪجهه به ناهي ۽ دجهه سال اڳ تائين هڪ مهاڻن جو ڳوٺ هو جيئن بابا ڀٽ شاهه يا منهوڙو پر هاڻ جاپان بعد ٻئي نمبر تي سڄي ڏکڻ اوڀر ايشيا ۾ امير ۽ ماڊرن ملڪ آهي. سنگاپور ۾ نه ٻنيون ٻارا آهن نه کاڻيون نه جبل پر جاپانين وانگر هتي جا ماڻهو محنت، عقل ۽ ڊسيپلين سان رهي سڀ ڪجهه حاصل ڪري ورتو آهي. جاپاني ته وري به هڪ قوم آهي پر هتي سنگاپور ۾ ته مختلف زبانن، مذهبن، رنگن جي ماڻهن جي کچڻي پڪي پيئي آهي. پر بقول اسان جي هڪ ڪليگ لئپٽن نندڪرجي، کين اهڙو ليڊر مليو آهي، جنهن ملڪ ۾ ماڻهن جي قسمت سڌاري ڇڏي آهي. سنگاپور ۾ ملئي به رهن ٿا ته چيني به انڊين تامل ۽ سنڌي سنڌ ورڪي به رهن ٿا ته انڊونيشي، فلپيني، ۽ يورپي به، پر ڇا مجال جو مذهب، ٻولي يا رسم رواج جهڙي ڳالهه تان وڙهن. هرهڪ ٻئي جي عزت ڪري ٿو ساڳيا ملئي۽ چيني ملائيشيا، ٿائلينڊ، ۽ چين ۾ به رهن ٿا. پر سنگاپوري ”ملئي“ ۽ ”چيني“ ٻين کان وڌيڪ سمارٽ،منظم، باادب ۽ سمجهو هوندا. محنتي هوندا پڙهيل لکيل هوندا سنگاپور گذريل ڏهن ٻارنهن سالن ۾ جيڪا ترقي ڪئي آهي. تنهن کيس اوسي پاسي جي مڙني ملڪن کان سکيو ستابو ۽ الڳ ٿلڳ بڻايو آهي. هر قسم جي آزادي هوندي به هيءُ ڇڙواڳ ناهن. هرقسم جي عياشي هوندي به محنتي آهن. دنيا ۾ سڀ کان گهٽ موڪلون سنگاپوري ڪن ٿا. بقول سنگاپور جي هڪ سنڌي واپاري سيٺ هرڪشن ڀوڄواڻيءَ جي- جنهن ڏياريءَ واري ڏينهن به سڄو ڏينهن موڪل نه ڪئي؛ ”سنگاپور قدرتي دولت ۾ غريب آهي. ان ڪري سنگاپوريءَ کي پئسي ڪمائڻ /سکيو ستابو رهڻ لاءِ محنت ڪرڻي ٿي پوي. سنگاپور Service (خدمت) تي زندهه آهي. اسان آيل ٽوئرسٽن جي خدمت ڪري پئسو ڪمائي سگهون ٿا. ملائيشيا يا سعودي عرب جهڙن ملڪن جو مثال هڪ وڏيري/زميندار جيان آهي. جنهن وٽ سڀ ڪجهه آهي. مهينو ٻه ننڊون پيو ڪندو ته به بک نه مرندو. ڌرتيءَ اندران تيل، سون، جست، پيو نڪري، ۽ زمين مٿان ناريل، رٻڙ، ۽ پام وغيره.سنگاپور جو مثال هڪ هاري، پورهيت يا ايراني هوٽل جي ڏهاڙيءَ تي رکيل پگهار دار نوڪر وانگرآهي. جيڪو هڪ ڏينهن به موڪل ڪندو ته ڏهاڙيءَ تان هٿ ڌوئيندو،يعني پورهيو ڪندو ڪمائيندو ته کائيندو نه ته بک مرندو. ان ڪري اسان گهڻي موڪل ڪرڻ بدران پورهيو ڪرڻ چاهيون ٿا. اهو ئي سبب آهي جو سنگاپور۾ آچر (موڪل واري ڏينهن به) دڪان کليل آهن. بندرگاهه بازاريون کليل آهن.“