ترقيءَ جو راز انگريزي زبان

سريلنڪا، انڊيا يا برما جي ڪنهن سودائي Sailor چيو ته سنگاپور جي ترقيءَ جو راز ان ۾ آهي ته سنگاپور کي اسان جي ملڪن جهڙا مسعلا نه آهن. سندس اشارو ٻولين، مذهبن، ذات نيات جي اوچ نيچ ڏي هو. پر ڏٺو وڃي ته اها ڳالهه ناهي. سنگاپور ۾ اڄ به ڪيتريون ئي زبانون ڳالهايون وڃن ٿيون. بدين ضلعي کان به ننڍي سنگاپور ملڪ ۾ خبر ناهي ڪيترين زبانن جا ماڻهو رهن ٿا.۽ چار زبانون؛ ملئي، تامل، چيني ۽ انگريزي ته فقط قومي زبانون آهن. ڪهڙو ملڪ آهي جنهن ۾ ايترا گهڻا مذهب آهن، جيترا سنگاپور ٻيٽ تي آهن. هڪ ئي گهٽيءَ ۾ مسجد آهي ته ساڳي يا ڀر واريءَ ۾ گرجا گهر ۽ ٽينءَ ۾ پگوڊا ۽ گردوارو آهي. فقط چائنا ٽائون ۾ ئي ڪيترا مختلف مندر ۽ مسجدون آهن. سنگاپور ۾ رهندڙ چيني جن لاءِ لڳي ٿو ته هڪ ئي زبان ۽ مذهب هوندو آهي، پر انهن جون به ڪئين زبانون ۽ مذهب آهن. عيسائي به فقط ڪئٿولڪ نه آهن. پر مئٿاڊسٽ، ائنگليڪس، پروٽيسٽنٽ، سيونٿ ڊي ائڊويٽسٽ وغيره آهن. مسلمانن ۾ به شيعن ۽ سنين کان علاوه ٻيا به ڪيترائي فرقا رهن ٿا. ملائيشيا ۾ ته کڻي سڀ شافعي آهن ، پر هتي سنگاپور ۾ ته شافعي، حنفي _ ويندي آفريڪا ۽ عرب ملڪن کان لڏي آيل مالڪي ۽ حنبلي پڻ رهن ٿا. ساڳي وقت وهابي، بوري، کوجا، بهائي، احمدي ۽ ٻيا مختلف مذهبن ۽ فلسفن جا ماڻهو پڻ سڀني کي هتي جي پرائيم منسٽر لي _ ڪئان _ يوءَ جي حڪومت اهڙو خوش ۽ سڌو ڪري رکيو آهي جو سنگاپورين ڏينهون ڏينهن دنيا جي Well Disciplined ۽ Well Organizedقوم ٿيندي وڃي. سڀ ماڻهو هڪ ٻئي سان پيار محبت سان هلن ٿا. نه ته خاص ڪري چيني ماڻهو اهڙا ڏنگا آهن جو انهن لاءِ چوڻي مشهور آهي ته چينيءَ جو فقط مٿي جو وار سڌو ٿئي باقي تن من ڏنگو ئي ڏنگو _ ۽ جن ماڻهن کي مائوزي تنگ جي مار موچڙي به ڪو گهڻو سڌو نه ڪيو _ سي هتي سنوت ۾ رهن ٿا ۽ سنوت ۾ چيني يا ٻيا هجن به ڇو نه، جڏهن موجوده حڪومت هنن لاءِ بنيادي ضرورتون؛ گهر، تعليم، نوڪريون، اسپتالي گهرجون ۽ هر قسم جي مذهبي، توڙي سماجي آزادي مهيا ڪري ڏني آهي.سندن اولاد جون بنيادي گهرجون؛ تعليم صحت کان وٺي ريڊيو، ٽي وي پروگرامن تائين راندين ۽کيل تماشن جهڙين وندرن کان اسڪائوٽنگ پڪنڪ، ڪئمپنگ تائين مهيا ڪري ڏنيون آهن _ چاهي هو ميجارٽيءَ واري قوم ؛ چينيءَ جو ٻار هجي يا ملئي مسلمان جو، پنجاپي سک جو هجي يا هندو سنڌي واپاريءَ جو، اڇي چمڙيءَ واري انگريز جو هجي يا ڏکڻ هندستان جو هڪ اڇوت هندو جو _ جنهن جو اولاد ذات پات ۽ مذهب زبان جي چڪرن مطابق پنهنجي اباڻي وطن انڊيا ۾ هجي ها ته اڇوت سمجهي کيس تعليم کان پري رکي کيس ڪسيون ڌوئڻ ۽ گونهه کڻڻ جو جاب ڏنو وڃي ها ۽سندس پاڇو پوڻ به پاپ سمجهيو وڃي ها، پر هتي اهو به آمريڪن اسڪول ۽ سينٽ لارينس اسڪول مان تعليم وٺي، محنت ۽ پورهئي آهر اعليٰ نوڪري ۽ ڌنڌو ڪري سگهي ٿو. نه فقط هر ماڻهوءَ جي اولاد کي نوڪريون ملن ٿيون، پر کين انهن نوڪرين جو حقدار بنائڻ لاءِ تعليم جو نظام پڻ برابر رکيو ويو آهي. ائين نه ته ڪي وڏن شهرن ۾ رهندڙ خاص ماڻهن جا ٻار خاص اسڪولن مان اوچي ۽ انگريزي تعليم وٺي وڏيون نوڪريون ماڻين ۽ باقي غريب عوام کي لولن لنگڙن اسڪولن مان نعرن جي ڇانوَ ۽ ٿڌڪار ۾ فقط قومي، صوبائي يا مذهبي زبانن ۾ تعليم ڏئي سٺين نوڪرين کان اڇوت بڻايو وڃي. اهو ئي سبب آهي جڏهن سنگاپور ۾ ملئي ماڻهن گوڙ ڪيو ته هن ٻيٽ جا اصل رهاڪو ملئي مهاڻا هئا ۽ هيءَ ڌرتي ملايا جي سرزمين جو حصو آهي ان ڪري اسڪولن ۾ فقط ملئي پڙهائي وڃي، چينين چيو ته ائين نه ٿيندو سڀني کي اسان جي زبان سکڻ کپي جواسين چيني ميجارٽيءَ ۾ آهيون. انڊين چيو ته نه انهن سڀني زبانن کان اهم اسان جي تامل زبان آهي ۽ هي ٻيٽ سنگاپور انگريزن جي ڏينهن کان مدراس سان ڳنڍيل هو، ان ڪري تامل نادو صوبي جي زبان سڀني کي پڙهڻ کپي.
هتي جي پرائيم منسٽر ماڻهن کي ٿڌو ڪندي سمجهايو ؛ ”بابا ڀاشائون ته سڀ اهم آهن. ڪير پنهنجي مادري زبان ڇڏيندو. پر انگريزي جيتوڻيڪ ڌارين جي زبان آهي، پر بين الاقوامي زبان آهي. سائنس جي زبان آهي ۽ ان ۾ ايترا ته گهڻا ڪتاب لکيل آهن، جو ان جي اهميت عرب ۽ اسرائيلي به مڃين ٿا ته جپاني ۽ جرمن به مڃين ٿا. بهرحال ٻين قومن کي ڌارئين زبان زوريءَ سيکارڻ بدران هرڪو پنهنجي زبان جي اسڪول ۾ پنهنجا ٻار موڪلي ۽ سڀني زبانن جا اسڪول کوليا ويندا ؛ تامل، ملئي ۽ چيني. ان سان گڏ انگريزي به کوليون ٿا جيئن ڪو چاهي ته ان ۾ پنهنجا ٻار موڪلي سگهي.“
نتيجو اهو نڪتو ته سڀني پنهنجا ٻار وڃي انگريزي اسڪولن ۾ داخل ڪرايا. جنهن کان کڻي پڇ ته بابا تون تامل آهين تو ته چيو پئي ته تامل اهم زبان آهي ٻيا به پڙهن. پر هاڻ ماڳهين تون پنهنجا ٻار به داخل نه ٿو ڪرائين! ته هن ککو وکو ٿي جواب ٿي ڏنو ته اها ته اسان جي مادري زبان آهي ۽ ٻار گهر به سکي ويندا ۽ هيٺين ڪلاسن ۾ به اعليٰ تعليم ۽ سکيا لاءِ انگريزي ضروري آهي. ڏسندي ئي ڏسندي سڀني زبانن جا اسڪول بند ٿي ويا _ سواءِ انگريزيءَ جي. ڇو جو هرهڪ دل ئي دل اندر سمجهي ويو ته اڄ جي دور ۾ ڄاڻ حاصل ڪرڻ لاءِ يا ترقيءَ لاءِ انگريزي زبان ضروري آهي. بقول هڪ ايڪنامسٽ جي ؛ سنگاپور جي ترقيءَ جي لاءِ وڏو راز اهو به آهي ته هنن برما، سريلنڪا يا ملائيشيا ۽ انڊونيشيا وانگر جوش ۾ اچي اسڪولن ڪاليجن مان انگريزي کي تڙي نه ڪڍيو.

الطاف شيخ ڪارنر

سنگاپور ويندي ويندي