(پنهنجي پچار)
هندستان اندر ضلع مظفر نگر جي گردنواحي ۾ هڪ وڏو جبل توڦ زني ۽ گولي ماري جي گولي سان نيشانن هجڻ ڪري کنڊ کنڊ ۽ گهير واٽون ٿي رهيو هو. اتي قسمت سانگي هڪ عرب امير دهلي شهر شاندار جي عرب سرائي محله مان نالي قاضي ضياءُ الدين سنامي صديقي قريشي آيو. جنهن امير صاحب اچي جبل مذڪور جا کنڊر کرڙا ۽ گهير گهٽ ڀنڃي ڀورا ڪرائي ۽ هيٺ مٿاهيون مارائي مٿاڇري مقام تي هڪ شهر بادشاهه تغلق جي يادگار ۾ تغلق آباد جي نالي سان ٻڌايو. جنهن شهر جي شهرت عوام جي ڪثرت استعمال ڪري ۽ قدرتي عزم ايراده موجب کانڊره نالي سان نروار ٿي وئي. تان جو گهڻي زماني گذرڻ کان پوءِ اهو ساڳو کانڊره نالو بدل سدل ٿي ڪاندهله ٿيو جنهن جي نالي اهڙي ته شهرت پذيري حاصل ڪئي جو ڪن ايامن بعد ريلوي وارن ڪاندهله جي ايڏي شهرت ڏسي ٻڌي ڪاندهله جي نالي سان اسٽيشن ڪاندهله برپا ڪرڻ فرمائي جا اسٽيسن اڃا تائين موجود آهي اهو اسٽيشن جو ذڪر تذڪره الياس عليه الرحمته ۾ پڻ ثابت آهي پردين اسلام جي اشاعت سبب اهو شهر اهڙو ته شهرهء آفاق ٿي چڪو هو جو مذهبي مرڪز ۽ دارالافتاعه جو عمدو لقب ماڻي رهيو هو جنهن مان هزارين ماڻهو فيضياب ۽ مستفيد ٿي ويندا هوا ڪاندهلوي بزرگن جي خاندان نسل مان قابل ذڪر بزرگ هيٺين نالن وارا آهن.
1- پهريون مولانا علامته العصر مفتي الهيٰ بخش صاحب صديقي ڪاندهلوي آهي جنهن صاحب مثنوي رومي جو شرح ڪامل ٺاهي تيار ڪرڻ فرمايو ۽ قصيده برده جو شرح شافي ٺاهڻ فرمايو آهي وغيره. هن بزرگ جو شجرو مبارڪ جو ڇاپيل فدوي وٽ آهي حضرت امام رازي صاحب تفسير کبير واري سان ملي پوءِ حضرت ابابڪر صديق رضي الله عنه سان ملي ٿو- 2 فرد فريد باني تبليغي جماعت جو جناب مولانا محمد الياس ولد مولانا محمد اسماعيل آهي جنهن بزرگ جي مزار پرانوار دهلي شهر جي محله نظامي ۾ آهي- جا عام خاص جي زيارت گاه آهي- هن ثاني بزرگ جو خلف رشيد پراخلاق حميد مولانا محمد يوسف آهي جو اڃان تائين زنده حيات آهي. 3- مولانا محمد ذڪريا صديق صاحب شيخ الحديث داماد مولانا محمد الياس صاحب جو آهي. انهي ڪاندهله گهراڻي ۽ خاندان جو هڪ هيرو ۽ گوهر گرامي نالي شاه احمد احسن انجامي صديقي ڪاندهلوي تغلق جي زماني ۾ تغلق سان گڏجي سنڌ ۾ آيو اچڻ کان پوءِ سنڌ ۾ رهڻ جو پڪو پهه پچائي هڪ ڳوٺ نالي ڪاندهله جديد ڪاندهله قديم جي يادگار ۾ ٻڌايو جتي هن صاحب سعيد کي ٻه پٽ پيدا ٿيا. 1- هڪ خيال احمد 2- مجتهد احمد- فدوي خيال احمد صاحب جي نسل جي نيشاني آهي تنهن ڪري فدوي خيالاڻي پاڙي پڌرو هوندو آهي. آخر گهڻي زماني گذرڻ بعد رڳي ڪاندهله جو ترجمو ڪانڌڙه مشهور ٿيڻ لڳو جو اڄ تائين سرڪاري نقشه تي به ڳوٺ ڪانڌڙهه لکيل آهي ۽ سدائين سڏجي پيو- ڳوٺ جا رهاڪو جي ابتدا ۾ ڪاندهلوي سڏبا هوا سي ڪانڌڙا سڏجڻ ۾ آيا مگر نه ڪاندهله نسبت شهر ڪاندهله قديم سان آهي نه ذات سان- پر هي ڪاندهله جديد به تاريخي روشني موجب ڪلهوڙن جي حڪومت کان به ڪجهه قديم نظر اچي ٿو جنهن ۾ قديم زمانه کان وٺي اڄ تائين ٻي ڪا به قوم ڪانه آهي- هن ڳوٺ ۾ ڪاندهله قديم وانگي هر ماه جي ٻي جمعه تي نوري جلسو تبليغي طور تي ملهايو ويندو آهي جتي هر قسم مداحي ۽ حضرات علماء ڪرام واعظين ايندا رهندا آهن- ايندڙن جو انتظام طعام قيام بابت تبارڪ و تعاليٰ جي توفيق سان پنهنجي جيب گريبان مان ڪيو ويندو آهي ته ڦندي ڦرڙي چندي چوڙي مان. ماني کارائڻ ۾ غني غريب کي هڪ نظر سان ڏٺو ويندو آهي هن جلسي ۾ هر هڪ حبدار حبيب الله کي اچڻ جو حق آهي.
داعي الي الخير فقير در محمد خاڪ صديقي ڪاندهلوي