وحدت جي واٽ وٺي ويهڻ
الله عاشقن جي، ڪهڙي خلقي ذات،
هڪ ويهن واٽن تي، ٻيو جاڳن سار ي رات،
پرهه ڦٽي پرڀات، ويجهو ٿين وصال کي.
شرح- هن بيت جو مقصد آهي ته اي الله سائين تو پنهنجي ساري ڪائنات ۾ عاشقن صادقن جي اهڙي اعلى احترام واري ذات پيدا ڪئي آهي جن جي صادق هجڻ جون هي هيٺيون علامتون امتيازي درجو رکن ٿيون هڪ ته هو هميشہ وصال ووڙڻ واسطي وحدتي واٽن تي ويهڻ واجب ڄاڻي ويهي ويندا آهن 2- ٻيو ته پنهنجن پلنگن ۽ سيجن کي ڇڏي ساري رات جاڳي جاڳي سبحان کي سرچائيندا ۽ بفحوي الڪريمه المستغفرين بالاسحار) جي استغفار ڪرڻ سان پنهنجي پاڪ پنهل کي پرچائيندا آهن 3- ٽيون پرهه ڦٽي پرڀات تائين جاڳي جاڳي نيٺ وصال وحدتي کي ويجهو ٿي ويندا آهن حاصل ڪلام ته جناب سرتاج سنڌ جي نظريه نروار موجب وحدت واري واٽ بابت هي هيٺين آيت الاهي بطور شرح جي آڻڻ مناسب ۽ موزون آهي. ان هذه صراطي مستيقما فاتبعوه تحقيق هي واٽ منهنجي سڌي آهي پوءِ انهي وحدتي واٽ تي ويهي وڃو) باقي رهي جاڳڻ ۽ اٿڻ جي عادت خاص طرح اونداهن راتن ۾ تن بابت هي آيت ڪريمه هيٺين بطور شرح شافي جي نص نروار ڪافي آهي ياايها المزمل قم الليل) اي ڪنبل ويڙهيندڙ اٿي جاڳ رات ۾ ) هن آيت الاهي ۾ حڪم حضور جن لاءِ خاص پرعاشقن الاهي واسطي عام جام آهي تنهن ڪري عاشق صادق ساريون راتيون جاڳي جاڳي روئي رڙي روحاني رمز رندي سان راتين جون راتيون ملهائي پنهنجي رانجهن کي ريجهائيندا آهن ۽ سهڻن سيجن ۽ پيارن پلنگن کان پنهنجا پاسا پاڪ ۽ آزاد رکندا آهن جن جي شان ۽ شوڪت جو بيان هن هيٺين آيت الاهي مان پديد ۽ پڌرو آهي تتجافي جنوبهم عن المضاجع) يعني خالي ڪندا آهن پاسن پنهنجن کي سمهڻ جي سيجن کان) پر جي جوان جونجهار عادتي استغفار سدائين سحر جو مرغن جون مناديون ٻڌي پاڻ به خواب غفلت کان بيدار ٿي محبوب معنوي جي درپاڪ تي استغفار پڙهڻ سان گڏ مخفي مناجات ۾ مشغول ٿي ويندا آهن بفحوي الحديث المصلي يناجي ربہ يعني نمازي پنهنجي رب سان راز روحاني بيان ڪري ٿو) باقي استغفار جي بابت آيت الاهي مٿي بيان ٿي چڪي آهي- غرض ته جن عاشقن صادقن جي جاڳڻ اٿڻ ويهڻ توبهه ڪرڻ جي تعريف پاڻ بذات خود تبارڪ تعالى فرمائي تن کان پنهنجو وصال پاڪ ڪئن واريندو پر جي شخص انهي راه رندي ۽ واٽ وحدتي وٺڻ کان غافل ٿي ويا.اهي بلاشڪ ڀليل ۽ راه روحاني کان رليل آهن جن جي الله تعالى وٽ ڪا به عزت ڪانه آهي ۽ نه هجڻ گهرجي – تنهن ڪري جو به ڪن قبوليت ساڻ ڪو قول حڪمتي ٻڌڻ گهري ته هيٺيون ڪلام سڪ جو سنيهو سلام فقير خاڪ جو تنبيہ تمام لاءِ ڀلي ٻڌي عمل پيرا رهي.
(ڪلام)
وڪڙ ڪري وٺ، واٽ اچي متان راه ڇڏي رلجي وڃين.
1. ڀل نه ڀلڻ جو ڀولو ڇڏ تون، راه ڏنگي جو رولو ڇڏ تون، سولو دڳ وٺ اولو ڇڏ تون، متان پاڻ ڇڏي ڀلجي وڃين
2. ڇوه ڇڏي ڏي هوڏ هڏا سڀ، ڦونڊ ڦٽي ڪر گوڙ ڦڏا سڀ، کڏ وجهي ڇڏ ڪم ڀڏا سڀ، متان سيلهه جهلي سلجهي وڃين.
3. واٽ وٺين جي سڻڪ سڌي وٺ، ڪنبڻ ڪهڻي ڪڻڪ سڌي وٺ، هٽ نه دڳ کان ڌڻڪ سڌي وٺ، متان ڏونگر ۾ ڏلجي وڃين
4. عشق الستي جو چل چارو، سوز سيني رکه ساوڻ سيارو، گرمي سردي توڙي پارو، جوش ۾ جلجي وڃين.
5. خاڪ خوشي جا خيال ڇڏي، ڪجل سڪ محبت مال ڇڏي، ڪل عشق عزيز عيال ڇڏي، ڪل پاڻ پلي پلجي وڃين