بيان حياتي ابدي طيبہ جو
مرڻا اڳي جي مئا، جڳ جڳ سي جين،
سي موٽي ڪين مرن، جيڻ کان اڳي جي جيا.
شرح - فهيم فڪري فهم جو فائق فرمائي رهيو آهي ته جي جوڳي ڦوڳي طالب حق جا طلب تمام جي تاس ۽ اڃ اداس سان پنهنجي نفس سرڪش جي خراب خواهشن ۽ سيئه سڌن کي ماري موت اضطراري کان اڳي پاڻ کي اختياري موت سان ماري محبت مزيد محبوب معنوي سان پاڻ کي حيات ابدي جو حقدار ڪيائون انهن کي ڪڏهن به موت اضطراري ٻيهر ماري نه سگهندو مگر فقط ظاهري طرح هنن جي تن تي موت طاري ٿيندو ڄڻ ته هڪڙي شهر مان لڏي ٻي شهر ۾ حياتي فاني کان ڇٽي حياتي ابدي باقي ماڻي رهيا آهن ڇو ته هو صاحب صادق حب حقاني سبب حياتي ابدي حاصل ڪري چڪا حقيقت جي حال محرمن صوفين وٽ هوائي نفس جي نيستي کي موت چئبو آهي ۽ حق جي حب ۽ محبت کي عاشقن جي اصطلاح ۾ حيات ابدي سڏبو آهي پر حياة المعرفته ۽ حياة البشريته جي وچ ۾ فرق ۽ سنڌو آهي- بشريته جي حياتي وارو ائين آهي پنهنجي قالب ۾ جيئن جو ميت پنهنجي قبر ۾ پوءِ انهي کي پنهنجي وجود مجازي جي ظلمات ۽ اونداهي کان نڪرڻ غير ممڪن آهي ۽ اهل الله حيات الموفته سان جي ۽ جيرو آهي پوءِ حياة البشريه بفحوي الڪريمه زيرين زائل ٿي وڃي ٿي کل نفس ذائقته الموت) پر حيات الموفته ڪڏهن به زائل نه ٿيندي آهي موجب حڪم هيٺين آيت الاهي جي نحيينہ حيلوته طيبته) يعني اسان ضرور هن کي حياتي پاڪ ڏينداسون) تنهن ڪري مومن مشتاق اهل معرفت جو ٻنهي جهانن ۾ حي ۽ جيرو آهي جيئن جو مومن صادق جو جي هجڻ هن هيٺين حديث پاڪ سان پڻ ثابت آهي المؤمن حي في الدارين) يعني مومن ٻنهي جهانن ۾ جيرو آهي) انهي حقيقت حال تي هي هيٺيون بيت فارسي پڻ صادق آهي (بيت) نميرد هرکرا جانش تو باشي خوشاجاني که جانا نش توباشي) يعني نه مري اهو جنهن جي جان تون هجين اهو ساهه گهڻو سرهو جنهن جو سڄڻ تون هجين) پر جناب خواجه حافظ شيرازي پڻ فرمايو آهي ته جيڪو به عشق ايزدي سان جيرو ٿي چڪو آهي اهو ڪڏهن به نه مرندو بلڪ هميشه حيات طيبه ابدي جو حقدار ٿي رهندو جيئن جو سندس هن هيٺين بيت مان ظاهر آهي (بيت) هرگز نميرد آنکه دلش زنده شد بعشق ثبت ست بر جريدهء عالم دوام ما- پر تفسير فارسي ۾ شاه ڪرماني هي آيت ايندڙ پڙهي من کان ميتافا حييناه) يعني جو شخص به مئل آهي پوءِ انهي کي اسان جيرو ڪريون ٿا) علامه ڪرماني آيته مذڪوره پڙهڻ کان پوءِ فرمايو ته هن آيت مان زنده هجڻ واسطي ٽي نشانيون نروار آهن 1. هڪ خلق کان عزلت ۽ گوشه نشيني 2. حق جي دعوت جو داعي هجڻ 3. زبان ۽ دل تي ذڪر جو دوام ڪرڻ) هڪڙي بزرگ صاحب انهي معنى کي نظم ۾ هيٺين ريت نروار ڪرڻ فرمايو آهي (نظم) بر روئي خلائق در صحبت مکشاني مي باش بکلي متوجه بخدائي غافل مشواز ذوق دل و ذکر زبان تا زندهء جاويد شوي درد وسرائي) هن ساري تحقيق مان هويدا ۽ ظاهر آهي ته حي حقيقي اهو هوت آهي جو نه مئل آهي ۽ نه ڪڏهن به مرندو بلڪ هو هميشان جي قيوم دائم قائم آهي ۽ هوندو انهي هوت جو نالو مبارڪ شريعت ۽ طريقت ۾ الله آهي ۽ ماسوي الله ميت آهي ڇو ته اهو عدم ۾ ميت هو وري به جلد مرندو جيئن جو حافظ جي هن هيٺين بيت مان هويدا ۽ عيان آهي.(بيت) من هماندم که وضو ساختم از چشمئه عشق چار تکبير زدم يکسره تر هرچه که هست) مراد مون مقام عشق ۽ فناءِ جي تي پهچڻ سان معلوم ڪيو ته مڙئي مخلوق ميت ۽ مئل آهي- پر جيڪو به جيري جانب جاوداني سان جڙ لڳائيندو سو به جهانن ۾ زنده ۽ جيرو ٿي رهندو جيئن جو زيرين ڪافي خاڪ جي مان پڻ جڙ لڳائيندڙ جو جيرو هجڻ ثابت آهي
(ڪافي)
جيري سان جڙ لڳائي جيرو به ٿي ويس + ديد از دلربا جو ديرو به ٿي ويس
1. نروار نهن اقرب ۾ نيهن نازڪن + غمزن جي گهير گهٽ جو گهيرو به ٿي ويس
2. ذاتي ته ذوق اندر قربن جو اڳ ڪٺل + ڪاتي ڳڻڻ جي آڏو ڳيرو به ٿي ويس
3. لک لن تراني چهبڪ دل جان تي جهلي + هيراڪ حسن هوتن هيرو به ٿي ويس
4. سهڻن جي صحبت اندر سهڻو به آهيان + ميرن جي ماٽ ۾ ميرو به ٿي ويس
5. ٿي خاڪ پاڪ پاڪن جو پير ڇڏ ڪڙي + پاڪن جي پيروي جو پيرو به ٿي ويس