لطيفيات

خزانة العارفين

ڪتاب ”خزانة العارفين “ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. ڪتاب مولانا در محمد ڪانڌڙو خاڪ جو لکيل آهي جيڪو 1962ع ۾ ڇپيو.
Title Cover of book خزانة العارفين

شاه جي شادي خانہ آبادي

سرتاج سنڌ سدائين جواني جي اوج ۽ عمر گرامي جي ڦوه کان وٺي روحي رياضتن ۽ عبادتن ۽ مجاهدن محنتن سان مولا پاڪ جي ذڪر فڪر ۾ مشغول رهندو هو ۽ سناسين ۽ سامين سان سفر پر ظفر ۾ سرگردان هوندو هو- تنهن ڪري زال ذات سان سندس من جو ميلان نه هو ان ڪري پنهنجي والد ماجد جناب سيد حبيب شاه کي به ڪڏهن شادي مبارڪ جو عزم ۽ ايرادو نه ڏيکاريندو هو- اوچتو شاه جي جديد عشق مجازي جو ڪارڻ هن صورت سان عيان ٿيو جو مرزا بيگ مغل جي ارغون جي وڏي نياڻي مسماه سعيده بيگم عليله ۽ بي خوش ٿي پئي مرزا جو شاه حبيب جو وڏو معتقد ۽ سچو ارادتمند هر هميشان حبيب شاه کان دعا تعويذ وٺندو ۽ دعا ڦيڻو ڪرائيندو هو – ان قديم ارادتمندي موجب مرزا مذڪور جو ماڻهو شاه حبيب کي دعا ڦيڻي لاءِ وٺڻ آيو- سيد حبيب پاڻ انهي وقت طبيعت ۾ ذرا ناخوش هو- تنهن ڪري پنهنجي عوض پنهنجي فرزند ارجمند شاه عبداللطيف کي حڪم ڪيو ته تون وڃي دعا ڪري اچ حڪم موجب لطيف سائين حويلي جي در وٽ پهتو – مغل اميرن ۾ بنيادي طرح پردي جو رواج چالو هوندو هو- ڪنهن به بيگاني ۽ ڌاري ماڻهو کي مجال ۽ طاقت نه هئي جو حويلي جي چائٺ به لتاڙي سگهي. ساداتن سان خاص ارادتمندي ڪري- هي مروت هوندي هئي- جو کين پرده جي پيرايہ ۾ اندر اچڻ ڏيندا هوا نينگري پرده ۽ حجاب جي حالت ۾ ڪپڙن سان ڍڪيل ۽ ويڙهيل هئي فقط سندس چيچ کليل هئي- جنهن کي جناب شاه صاحب پنهنجي هٿ ۾ جهلي فرمائڻ لڳو- جنهن جي چيچ سيد هٿ ۾ تنهن کي لهر نه لوڏو) مصرعه جو مطلب ۽ مقصد ۽ ظاهر باهر هو ته هن نماڻي نينگري کي سيد سڳوري کان سواءِ ٻيو ڪو به هٿ نه لائيندو- قلم قضا جي ڪو لوح محفوظ تي اڳ ۾ ئي نينگري جو ميلاپ شاه سان لکي ڇڏيو هو جو شاه جهڙي عارف ڪامل ڄمندي ڄام کان اوچتو مصرعه مذڪور نڪري نروار ٿيو بفحوي لحديث (جف القلم بما هو کائن) جنهن حديث جو ترجمو شاه لطيف هن بيت زيرين ۾ ڪرڻ فرمايو آهي ته
(توڙي وڃي تڪڙي توڙي وڃي وک
لکيي منجهان لک لهي ڪين لطيف چئي)
آخر انهي پيشين گوئي شاه جي هڻي هنڌ ڪيو جيئن اڳتي اچي ٿو ان ۾ اڻ سڌي طرح سنڱ گهرڻ جي رمز رچايل هئي- پر اڄ ڪلهه وانگي انهي زماني جي وڏيرن ۽ اميرن ۾ به وڏائي جو مرض منتشر ۽ پکڙيل هو- نڪاح شادي جي معاملن ۾ نخوت ۽ وڏائي ڪري ڪنهن کي به پنهنجو مٽ ثاني نه سمجهندا هوا ان ڪري مغلن کي ڏاڍي مٺيان لڳي جنهن ڪري ساداتن سان مودت موافقت جي پاران مخالفت ۽ دشمني ظاهر ڪري طرحين طرحين ايذائن ۽ تڪليفن پهچائڻ جون سٽون سٽي رهيا هوا – ڀٽائي صاحب به اوچتو ئي اوچتو اڻ ڏٺي عجيب جي عشق جو شڪار ٿي چڪو هو. جنهن کي ناگاه نينگري جي نيهن لغار لڳي ويل هئي سو هاڻي بي اختيار ٿي بره جا باب پڙهڻ لڳو رات ڏيهان محبت محبوبن ۾ مست مخمور رهي جهنگ جهر جانب ڪاڻ جوڳي ٿي جهونگاريندو رهندو هو ۽ ڪشالن جا ڪوه ڪاٽيندو ۽ ٽاڪيندو هو ۽ حال جي زبان سان هيٺيون شعر شوق مان پرهندو رهندو ته
(ڪافي)
ٿينديس پار پنهل جي پانڌياڻي + وٺي رهبر احمد آرياڻي
1. ڏسي رند پنهل جا روئنديس مان + پيرا خان پنهل جا کڻنديس مان
ڳولي ڦولي لڪن مان لهنديس مان + چون ڏونگر ڏوري ٿي ڏوٿياڻي.
2. ويهان ڪيئن ڀنڀور ۾ ور بنا + پنهنجي پاڪ پرين پيغمبر بنا
سردار سچي سرور بنا + جاچان جانب کي ٿي جوڳياڻي
3. جيڏيون ناهه جبل ڏونگر جو ڏر + ڀايان پر به پنهل لئي پنهنجو گهر
توڙي سر وڃي ٿئي ٻيڻو ڪر + چون سڪ اندر مئي سانگياڻي
4. راتيان ڏينهن خطائي ساري ٿو. + ڪيون پنهل پنهل ته پڪاري ٿو
روئي رت هنجهون ڳل هاري ٿو، + ٿيندي نيٺ پنهل سان پرچاڻي.

آخر مرزا بيگه هڪ حادثي ۾ دلن جي هٿان مارجي مات ٿي ويو. ان جي پوين پشيمان ٿي ساڳي نينگري جو سنڱ سچي سڪ سان سرتاج سنڌ کي آڇيو- سيد سڳوري غـمخوار محبوب جي گهوري سڪ سان اهو سهڻو سنيهو قبول ڪرڻ فرمايو- نيٺ شاه جي شادي خانه آبادي ان نينگري نالي سعيده بيگم سان ٿي ۽ سهڻي سرتاج سنڌ لاڏي ڪوڏي ٿي ڪنوار مذڪوره سان لائون لڌيون ۽ سائين لطيف جي لائن ويلي ڪنهن خاڪ جهڙي شاعر هي هيٺيون سهرو حال واري زبان سان هيئن چئي ٻڌايو
(سهرو)
ٻئي گڏيا ٿم گل، اڄ ڪا رات معراج جي
1- چمن کي چو طرف چوڌاري، ڏسي باغن بيش بهاري، ڦرن پيا بلبل،
2- پرڻي رات لعل لطيفي ڪاج جي، بهتر حالت ڪيفي حورن ڏسي ڪيا هل.
3- چار ئي يار رسول جا رهبر ٿيا، گهوٽ لطيف جي واهر پنجتن پاڪ امل
4- خاڪ خوشي سان ڪاج ڪريمن، اچي ملهايو پاڻ امامن شادي ۾ ٿيا شغل.

شادي مبارڪ جي گذرڻ کان بعد بيبي سڳوري کي شاه صاحب جا مريد ۽ معتقد (تاج الخد رات) پردي وارن جو زالن جو ڇٽ ڪري سڏيندا هوا- بي بي صاحبہ نهايت پرهيزگار پاڪ دامن نماز روزي جي سخت پابند هئي، امير گهراڻي جي ڇوڪري هوندي به گهر جو ڪاروبار سڀ پاڻ پنهنجي هٿن سان ڪندي هئي. ڪوٽڙي مغل جو ڳوٺ ويران ۽ ڦٽل ٿي رهيو هو، تنهن ڪري شاه صاحب شاده گذرڻ کان پوءِ اتان لڏي اچي نئين سر ڀٽ وسائي. شاه صاحب .کي ان بيبي سڳوري مان ڪا به اولاد پيدا نه ٿي. بي بي صاحبه شاه جي حياتي ۾ ئي رحلت فرمائي وئي ان کان پوءِ شاه صاحب شادي جو ڪڏهن به ايرادو ڪونه ڪيو.