هڪ هوت سان ياري ڳنڍ ٻين سان ڇن
يار ڪجي هڪڙو، گهڻان تان نه ڪجن،
دل به ڏجي هڪڙي کي، مَرُ سوين سڌون ڪن،
سي چلولا چئجن، جي در در لائن دوستي.
شرح- سرتاج سنڌ جي سهڻي صلاح موجب فقط هڪ ڌڻي پاڪ جي دوستي دائمي ۽ ياراني قائمي قبول ڪرڻ گهرجي پر نيهن جو ناتو پنهنجي پنهل پاڪ سان اهڙو ته نروار ٿي نباهجي جو سچائي صداقت ڏسي سوين ٻيا به حيران ٿي ڪري تنهن سهڻي سڄڻ سائين سان سچي دوستي رکڻ جون سڌون ڪن نه فقط سڌون ڪن پر رشڪ وٺي پاڻ به سچي ياري رکڻ لاءِ تيار ٿين تنهن ڪري گهڻن درن جون دوستيون ڇڏي رڳو هڪ در جي ڌڻي سان پنهنجي پرت وارو پيوند ٻڌن- خدا نه خواسته ائين نه ٿئي جو هڪ هوت کان حب هٽائي چلولو ٿي غفلت ڪري دز در دوستي جو دم ڀريندو رهجي ائين هرگز هرگز نه ڪرڻ گهرجي بلڪ ٻين جي درن کي نظر انداز ڪري فقط هڪ الله پاڪ سان اُنس ۽ الفت رکڻ گهرجي ان بيت مذڪور جي تائيد هن آيت الاهي مان بطور شرح جي ٻاهر ظاهر آهي قل الله ثم درهم وهم في خوضهم يلعبون) چؤ تون اي محمد مصطفى ته الله هيڪڙو آهي تنهن کان بعد ٻين کي ڇڏي ڏي جو اهي پنهنجي باطل خيال موجب راند روند کيڏن ٿا – اهل اشارات جي عارفن جيڪي به ان آيته مان نڪتا ۽ عبارتي لطائف بيان فرمايا آهن اهي اهل نظر وارن جي اڳيان نروار ڪري ڏيکارجن ٿا ته پڙهندڙ ڏسندڙ فڪر سليم سان پروڙي فائدو پرائين پهريون شيخ ابو سعيد ابو الخير قدس سره مٿي آيته جي بابت هئن فرمايو آهي در کلمئه (قل الله ثم ذرهم) فرموده که الله بس وما سواه هوس وانقطع النفس) يعني قل الله ثم ذرهم) جي ڪلمه ۾ فرمايائين ته نفس جو تعلق ڪپي ڇن ڇو ته هڪ الله ڪافي آهي ۽ بس ۽ ماسوي الله همہ هوس آهي جنهن ماسوا جي محبت ۽ حب مان ڪو به کڙتيل نه نڪرندو ۽ وري شيخ الاسلام فرمايو آهي ته (قل الله جو مقصد آهي ته قلبي ڪن جو ڌيان الله جي طرف ڏي توجه تام ۽ ڪامل سان ڏي ۽ ثم ذرهم غير الله سان دوستي ڇني ڇڏ – جيئن جو روح البيان واري نظريو هن طرح نروار ڪرڻ فرمايو آهي. شيخ الاسلام فرموده که (قل الله) دل سوئي اوده (ثم ذر هم) غير اورا فروبگذار) ۽ علامه شبلي رح پنهنجن دوستن مان ڪن کي فرمايو ته الله جي الفت پاڻ تي واجب ڄاڻ ٻين جي دوستي ڇڏي ڏي شبلي بابعض اصحاب خود ميگفت که عليڪ باالله ودع ماسواه) (بيت) چون تفرقئه دل ست حاصل زهمه دل رابه يکي سپار وبگسل زهمه) پر پڻ ٻي ڪنهن صاحب فارسي ۾ هئن فرمايو آهي ته (بيت) بقول دشمن پيمانہ دوست بشکستي به بين ازکه بريدي وباکه پيوستي – پوءِ نيهن جي نامدار ڀٽائي ڀوتار جي نظريه موجب جنهن نظريه جي پٺ ڀرائي آيت الاهي مذڪوره مان صريح ثابت آهي- عاقل انسان عارف عرفان لاءِ انتباه جو اعلى اشارو آهي ته جو به جوڳي وصال جو ووڙو وصول الي الله جو عزم پڪو ۽ ايرادو جازم رکي پهريون ماسوي الله کان پنهنجو منهن مٽي ۽ نفساني تعلقات تمامي ٽوڙي فقط مولا پاڪ جي محبت ۾ محو مستغرق رهي جيئن جو زيرين بيت مان سندس بيت مذڪور جي تائيد مزيد معلوم ٿئي ٿي (بيت) ڇا کي وڃي ڇو ٻيلي بيهين ٻين جو ڪنجڪ وٺ ڪريم جي جڳ جو والي جو، سو کو هوندو سو جنهن جو عشق الله سان) ڇو ته غير الله سان دل گڏڻ محض لهو لعب ۽ گمراهي آهي پوءِ لهو لعب سان لنؤ لڳائڻ لاعب غافل جو ۽ ٻارن غير عاقلن جو ڪم آهي نه دانائن هشيارن مغز بيدارن جو بيدار بخت سدائين ذڪر ذاتي جي ذوق ۽ فڪر وحدت جي فنائي واري شوق ۾ شادان ۽ فرحان رهندو آهي جيئن جو هيٺيون ڪلام خاڪ جو انهي ذڪر فڪر تي شاهد آهي)
]ڪلام[
جهڙو ذڪر تهڙو فڪر ڇڏي ذڪر نه ٿي ٺڪر
1. رکو ذڪر جو ڪو ذوق شب و روز ڪري شوق + ڇڏي گوڙ گندو گوڪ نلو نور ٿي پو نڪر
2. اٺئي پهر اهو آر پيو ذڪر سان رک پيار + ڪري قلب جي ڪوڪار پنهل سان وڃي پڪر
3. سوا ليکي سڄڻ سار ڏئي ڦوڪ ٻريل ٻار + طلب تيز رکي تار ڪڍي من مان ڇڏيو مڪر
4. ڪر نفس مٿي غيظ فنا فڪر جو وٺ فيض + نه ٿي ديت دلو ديز پڙهي تهجد ڪرين شڪر
5. بڻي خاڪ ٿي گيراڪ پلئي پاڻ پوي پاڪ + ڏسي چاڪ کان ٿي چاڪ وسي توتي ڪرم ڪڪر