دنيا جو جهان درياءُ آهي
دنيا سڀ درياءَ، ڪو ڪو تارو تنهن ۾،
ڪي لڙهي لهوارا ٿيا، ڪي طالبن توڙاه،
جن جو عشق ساڻ الله، لهر نه لوڏي تن کي.
شرح- سرتاج سنڌ جي نظريه موجب دنيا جو جهان سارو درياءُ ۽ سمنڊ جي مثال آهي جنهن درياءَ دهشتناڪ مان تري سهڻي وانگي ميهار جي ملاقات لاءِ پار پهچڻو آهي پر تري پار پهچڻ واسطي ترهي ۽ ٻوڙي ۽ ٻيڙي وغيره جي ضرورت پوندي آهي پر تڏهن به ڪي ڪي فرد ڪامل ڪريم جي ڪرم ۽ رحم سان پاڻ مرادو تري پار پهچندا آهن پر اهي اُهي عارف اڪمل آهن جن تي خاص عنايت ايزدي على سبيل العطاءَ و الوهب ارزان ٿيندي آهي وگرنه ڪيترن کي دنيائي درياءَ جي لهرن لوڙهي ٻوڙي ڇڏڻ فرمايو آهي جيئن جو ڪن کي لوڀ لالچ جي لهر لوڙهي ٻوڙيو ته ڪن کي لاڏ وڏائي تڪبر جي لهر لوڙهي ٻوڙيو ته ڪن کي ڪڪڙن ڪتن جي ويڙهائڻ واري وير ۽ لهر لوڙهي ٻوڙي ڇڏيو ته ڪن کي وري ڏاندن ڀڄائڻ ۽ جوا جي لهر لوڙهي ڪنڌ ڀر ڪيريو وغيره وغيره پر ڪي طالب صادق ته تار تري توڙ پهتا ۽ پهچندا رهندا، اهي اُهي عاشق صادق الله تعالى جا آهن جن کي درياءَ جو ٻوڙڻ ته پري رهيو پر کين ڪا به لهر لوڏي به نه سگهندي- پوءِ تون به اي انسان جلد ۾ جلد خواب غفلت کان بيدار ٿي دنيا جي درياءَ عميق مان تري پار پهچڻ واسطي ڪو ٻوڙو هٿ ڪري طاعت ۽ توڪل جو ترهو ٻڌي پار پهچ وگر نه ٻڏڻ کان ٻيڙي هٿ ڪري انهي ۾ سڪ سان سوار ٿي پار ارار پهچي نجات جي نعت عظمى ماڻي وٺ وگرنه گناهن جي گرداب ۾ غوط خور ٿي سوا ڪنهن سفينه ۽ ترهي جي ٻڏي غرق ٿي ويندي جيئن جو هن حديث حبيب الله صلي الله عليہ وسلم جي مان دنيا جي جهان جو درياءُ هجڻ ثابت آهي. الدنيا بحر عميق والمساجد فيها سفينہ کسفينة نوح فمن رڪب عنها نجن و من تخلق عنها غرق) يعني دنيا اونهون درياءُ آهي جنهن ۾ مسجدون نوح جي ٻيڙين جهڙيون ٻيڙيون آهن پوءِ جو شخص انهن ٻيڙين ۾ سوار ٿيو اهو ڇٽل آهي پر جو نه سوار ٿيو بلڪ پوئتي رهجي ويو ته اهو ٻڏي ويو) ٻڏي وڃڻ مان مراد هي آهي ته اهو شخص گناهن ۽ غفلت جي گرداب ۾ غوطا کائي کائي سوا توبه ڪرڻ جي گناهن ۾ غرق ٿي ٻڏي مري ويو تنهن ڪري هي حديث شريف بيت مذڪور لطيفي جو پورو پورو شرح آهي- پر دنيا جو درياءُ هجڻ زيرين ڪافي خاڪ جي مان پڻ ظاهر آهي
(ڪافي)
دنيا دردن جو دريا آ تري ڪو درد، دل وارو + جهلي لهرن سندا لوڏا مجاهد، مرد دل وارو
1. لکن مان ڪو لنگهي درياءَ جون لهريون لتاڙي ٿو، + پياسي پار ٿو پهچي رمي روز رد دل وارو.
2. ولي الله جو نالو گهڙيا جيڪي اُهي چڙهيا + فتح فرعون تي ماڻي تري ٿو فرد دل وارو
3. عصا لاحول جي هٿ سان هڻي جو موج دريا ۾ + تري درياءَ مون شہ طور جو شاگرد دل وارو
4. گهڙي سڪ سير ۾ سهڻي سنڀالي پنهنجي ساهڙ کي + ملي سيرن اندرن ساهڙ ويس همدرد دل وارو
5. خوشي سان خاڪ سهڻي جان ڏنو سر پنهنجو ساهڙ کي + تڏهن سرچي ٿيو تنهن سان ساهڙ سرد دل وارو