ٽئڪسيون فقط عورتن لاءِ
مغربي دنيا جي ماڻهن کي اهو به تعجب ٿيندو ته ايران جي ڪيترن ئي شهرن ۾ عورتون ٽئڪسيون هلائين ٿيون ۽ گذريل سال کان “Women-Only” ٽئڪسيون تهران ۾ به هلڻ شروع ٿي ويون آهن ۽ فقط بس هلائيندڙ مٿين عورت معصوما پروفيشنل ڊرائيور ناهي. منهنجي خيال ۾ سڀ ۾ وڌيڪ نامياري ۽ پهرين ٽئڪسي ڊرائيور زهرا القادري آهي جنهن بابت ڪيترين ئي مڪاني ۽ مغربي اخبارن ۾ اچي چڪو آهي. مون به پهريون دفعو هن عورت بابت CNN تي ٻڌو هو. هوءَ قم ۾ ان قسم جي ٽئڪسي هلائي ٿي ۽ آل وومين نساءَ ٽئڪسي سروس جي ملازم آهي. قم ۾ ان قسم جي ٽئڪسين کي هلندي ٻه سال ٿي ويا آهن. هن ڪمپني جي مالڪياڻي نيره آغا جو چوڻ آهي ته هن اها ڪمپني عورتن کي هن سوسائٽيءَ ۾، حق ڏيارڻ ۾ مدد خاطر کولي آهي. هي ڪمپنيءَ جو ٽيڪسيون پڻ ٻين ”وومين اونلي“ ٽئڪسين وانگر فقط عورتن ۽ ٻارهن سالن کان ننڍا ٻار کڻن.
”زال ۽ ٻار اسان جي ٽئڪسي ۾ ضرور چڙهي سگهن ٿا.“ هن ٽهڪ ڏيندي جرمني جي خبر رسان ايجنسي Reuter وارن کي ٻڌايو هو. ”پر مڙس کي واڪ ڪرڻي پوندي.“
تهران ۾ جنهن ايراني دوست جي گهر رهيس ان جي زال ٻڌايو ته ”هن قسم جون ٽئڪسيون عورتن لاءِ وڏو سک آهن ڇو جو ڪي مرد ڊرائيور ٽئڪسي جي آرسيءَ مان عجيب نظرن سان ڏسندا رهن ٿا.“
هن جي پاڙيسري عورت پڻ ساڳي ڳالهه ڪئي ته هوءَ هاڻ هن قسم جي ٽئڪسين ۾ پنهنجي آفيس وڃي ٿي. ڪنهن جوان مرد ٽئڪسي ڊرائيور مان روز روز وڃڻ سان مڙس به شڪجيو پون. ”هاڻ پاڙي ۾ رهندڙ ٽئڪسي ڊرائيور عورت روزانو پهرين ٻارن کي اسڪول ڇڏي اچي ٿي ۽ پوءِ مون کي آفيس وٺي هلي ٿي. عورت هجڻ ڪري آءٌ بي فڪر رهان ٿي ۽ ٻارن سان گڏ وڃڻ ضروري نٿي سمجهان.“ هن ٻڌايو. حڪومت طرفان اهو قانون مقرر ٿيل آهي ته فقط شادي شده عورت ٽئڪسي ڊرائيور ٿي سگهي ٿي.
منهنجي ايراني دوست ٻڌايو ته لوڪل ڪارون ۽ پيٽرول سستو هجڻ ڪري ايران ۾ ٽئڪسي جو ڀاڙو يورپ يا ايشيا جي ٻين ملڪن وانگر گهڻو ناهي ۽ هر ماڻهو افورڊ ڪري سگهي ٿو. سو ڪيتريون ئي عورتون هن قسم جي ٽئڪسين ۾ چڙهن ٿيون ۽ ٽئڪسي هلائيندڙ عورت جي سٺي ڪمائي ٿيو وڃي. ڪيتريون ئي غريب ۽ اڪيليون عورتون پنهنجي گهر ٻار کي هلائڻ لاءِ پنهنجو خرچ ٽئڪسي هلائڻ مان ڪڍيو وٺن ۽ هنن کي خوشي آهي ته هو هن سوسائٽي تي بار نه آهن.
ايران جي پهرين ٽئڪسي ڊرائيور زهرا جو اهو جملو ماڻهن کي ڏاڍو وڻي ٿو ته: ”آءٌ ٽئڪسي ان ڪري نٿي هلايان جو اهو ڪو ٽاپ جاب آهي. (يعني جنهن مان گهڻي ڪمائي ٿي ٿئي) پر مون کي ان ڳالهه جي خوشي ٿي ٿئي ته اها عورت طرفان هڪ وڏي Achievement آهي ته هوءَ اهي ڪم به ڪري سگهي ٿي. جيڪي فقط مردن لاءِ سمجهيا ويا ٿي.“ هن ٽي وي تي انٽرويو ڏيندي اهو به چيو ته ”هن مذهبي شهر (يعني قم جي هوءَ ٽيڪسي هلائي ٿي) جي مرد ماڻهن کي اهو به ڏسڻ کپي ته عورتون فقط رڌ پچاءُ لاءِ نه آهن.“
هونءَ مغرب جي دنيا جي ڄاڻ لاءِ اهو به لکندو هلان ته ايران جي عورتن کي والي بال ۽ ملهه Wrestling جا مقابلا به ڏسڻ جي اجازت آهي بشرطيڪ هنن کي مردن کان ڌار وهاريو وڃي. ايران جون عورتون نه فقط ننڍين نوڪرين ۾ آهن پر ڪيترين اهم سرڪاري نوڪرين ۽ پارليامينٽ ۾ پڻ آهن ۽ هنن جي اها ئي سوچ آهي ته ملڪ ۽ قوم جي ترقي لاءِ عورت ۽ مرد کي ڪم ڪرڻ کپي. ان لاءِ امام خميني توڙي اڄ جا عالم ڪڏهن به عورت کي ڪنهن حق حلال جي پورهئي يا نوڪري کان نٿا جهلين. هو فقط عورت ۽ مرد کي هڪٻئي سان گهاٽو ٿيڻ يا اڪيلائي ۾ گڏ رهڻ کان روڪين ٿا. اها سختي ته ملائيشيا ۾ به آهي. ڪوبه مسلمان ڇوڪرو ۽ ڇوڪري ڪوالالمپور يا ملاڪا جي پارڪ ۾ بينچ تي گڏ ويهي ته ڏيکاري. هن کي پوليس يڪدم خلوت جي ڪيس ۾ گرفتار ڪريو ڇڏي. پر ڳالهه اها آهي ته ايران تي وڏي چاچي آمريڪا جي چڙهجڻ ڪري سندس ڀائيٽا ۽ يورپي ملڪ به وتن ايران تي ڇوهه ڇنڊيندا. هنن کي هر وقت اهو ٿو نظر اچي ته امام خميني ايران ۾ اسلامي انقلابي آڻي هڪ ته ايران کي تباهه ڪري ڇڏيو ۽ ٻيو ايران جي عورت کي قيدياڻي بڻائي ڇڏيو آهي.
ڏٺو وڃي ته، بقول هڪ مغربي جنرلسٽ گارٿ سمٿ جي ته آيت الله خمينيءَ ايران جي عورت لاءِ حجاب ضروري ڪري هنن کي وڌيڪ آزادي ڏني آهي. سڀ عورتون مٿو حجاب (روسري) سان ۽ جسم چادر سان ڍڪي ٿيون هلن پر هنن کي سڄو منهن ته کولي هلڻ جي اجازت آهي. هنن کي بسين ۽ ٽرينن ۾ سفر ڪرڻ جي ته موڪل آهي. هنن کي بازار ۽ مارڪيٽ ۾ اڪيلي يا ساهيڙين سان گڏ خريداري ڪرڻ جي ته اجازت آهي. ڪيترائي عرب ۽ ايشيا جا پاڪستان ۽ افغانستان جهڙا ملڪ آهن. جتي جا ماڻهو توڙي ملان منجهيل آهن. هو هڪ راءِ تي نه آهن. ڪي عورتون منهن ۽ مٿو اگهاڙو ڪيو پيو هلن ته ڪي منهن کي به ڍڪي پوءِ ٿيون نڪرن، ڪي ته برقعي ۾ ٿيون نڪرن ته به انهن تي آڱريون کنيون ٿيون وڃن. ان لحاظ کان ته ايران جي عورت خوش نصيب آهي. جو هوءَ جينز (Jeans) جون برانڊيڊ پتلون ۽ مرداني فيشن جون ڪالرن واريون قميصون به پائي ٿي ۽ گهر کان ٻاهر نڪرڻ لاءِ هن کي فقط رومال سان مٿو ڍڪڻو پوي ٿو. ۽ جسم جي چوڌاري چادر ورائڻي پوي ٿي. ان بعد مجال آهي ڪو مرد ان کي شاپنگ کان يا بس ۾ چڙهڻ کان جهلي سگهي. مجال آهي جو ڪو اوڙي پاڙي وارو هن تي آڱر کڻي سگهي ته هوءَ منهن اگهاڙو ڇو پئي ڪري. ايران ۾ عورت لاءِ فقط حجاب ۽ چادر ضروري آهن. ان بعد ڪو ڪنهن جي گلا ٿو ڪري ته هوءَ منهن اگهاڙي پئي هلي ته هو پنهنجي دماغ جو علاج ڪرائي جو سڄي ايران ۾ جوان ڇوڪريون توڙي پوڙهيون ائين منهن اگهاڙو ڪري پيو هلن. جيڪڏهن ڪو مرد گهڻو مولوي بڻجي پنهنجي زال يا ڌيءُ کي افغاني برقعو پائڻ تي زور ٿو ڀري يا منهن کي به ڍڪرائي ٿو ته پوءِ هن لاءِ بهتر آهي ته قم جي ڪنهن مدرسي ۾ وڃي وڌيڪ اسلامي تعليم حاصل ڪري ۽ معلوم ڪري ته عورت لاءِ ڪيترو پردو ڪافي آهي...
سو ان خيال کان امام خمينيءَ سڄي ملڪ جي ماڻهن جو لباس مقرر ڪري هن عوام ۽ ملڪ لاءِ بهتري ڪئي آهي. هونءُ به مغربي دنيا امام خميني تي ڪجهه وڌيڪ ئي بهتان ٿي هڻي. نه ته ڏٺو وڃي ته هن مولويءَ ته ڪڏهن اسان جي چيف منسٽر ارباب رحيم جيتري به عورتن لاءِ سختي يا گهٽتائي نه ڪئي آهي. امام خميني جا عورت بابت هڪ ٻه Quotaion ڌيان ۾ اچي رهيا آهن.
* هر ٻار جو پهريون اسڪول ماءُ جي گود آهي.
* انساني حقن جي خيال کان، عورتن ۽ مردن جي وچ ۾ ڪوبه فرق ناهي ڇو جو ٻئي انسان آهن. عورتون به پنهنجي مستقبل جو فيصلو مردن وانگر پاڻ ڪري سگهن ٿيون.
* اسان جي هن دور ۾ عورت اهو ثابت ڪري ڏيکاريو آهي ته جنگ ۾ اهي به مردن سان گڏ گڏ بلڪ مردن کان به اڳيان رهي دشمن جو مقابلو ڪري سگهن ٿيون.
* هن تحريڪ ۽ انقلاب ۾ ايران جي عورتن کي مردن کان به وڌيڪ پاڻ ملهائڻو پوندو.
* اسان شيعا عورتن کي سماجي زندگي جي آکاڙي مان ٻاهر رکڻ بدران هنن کي اعليٰ انساني بلندين جو سرپرست ٿيندو ڏسڻ چاهيون ٿا.
بهرحال هتي پاڻ عورتن جي ٽئڪسي ڊرائيور ٿيڻ بابت ڳالهائي رهيا آهيون ته ايران جون عورتون ٽئڪسي به هلائين ٿيون.. دراصل ايراني عورت جي آزاد هجڻ جو اهو پڻ وڏو ثبوت آهي. ايران ۾ مرد ۽ عورتن کي برابر جا حق هجڻ جو وڏو مثال آهي.
گذريل سال سنگاپور يا شايد ڪوالالمپور جي هوائي اڏي تي ايران جي پارليامينٽ جي هڪ ميمبر عورت جميلان ڪاديور اخباري نمائندن جي پڇيل سوال جو واهه جو جواب ڏنو هو.
“…If meritocracy and rule of law are to be held up, men and women must be proveded with equal apporunities in all fields.”
دي گارجين اخبار جي 2 فيبروري 2007ع، جمعي واري پرچي ۾ ايران جي ٽئڪسي ڊرائيور بابت هڪ خبر ڇپي آهي. جنهن جو خاطر رابرٽ نئٽ انگريز آهي جيڪو هتي تهران ۾ ئي رهي ٿو.
ايران ٽئڪسي جي هڪ ڪمپني مردن بدران فقط عورتن کي ڊرائيوري جي نوڪري ڏيئي رهي آهي. هڪ مرد ٽئڪسي ڊرائيور هڪ سنسان علائقي ۾ خاتون شريئتي نالي مسافر عورت سان کيچل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي پر هن کي اها ڄاڻ نه هئي ته ان جو ڇا انجام ٿيندو. هن ته اهوئي سمجهيو ته هڪ عورت ذات جيڪا ننڍڙي ٻار سان گڏ هن جي گاڏي ۾ ويٺي آهي. اها هن کي ڇا ٿي ڪري سگهي. پر مرضيده خاتون ڪا جُوڊو ڪراٽي جي انسٽرڪٽر هئي. هن مڪن ۽ ٺونشن سان ٽئڪسي ڊرائيور جا هڏ گڏ ڀڃي رکيا ۽ پوءِ کيس ڪار جي ڊڪيءَ ۾ وجهي پوليس اسٽيشن تي اچي ڦٽو ڪيو. ان کان هن اهو ئي سوچيو ته هوءَ ٽئڪسيءَ ڊرائيور ٿي ملڪ جي عورتن جي وڌيڪ خدمت ڪري سگهي ٿي.
ان تان ياد آيو ته All Women ٽئڪسين وانگر ايران ۾ آل وومين پوليس اسٽيشنيون يعني ٿاڻا پڻ آهن. جتي اعليٰ عملدار کان وٺي سپاهي ايراني عورتون آهن. هن قسم جا ٿاڻا ايران ۾ ڏينهون ڏينهن وڌي رهيا آهن. جو اتي مظلوم عورتون سولائي سان پهچي وڃن ٿيون ۽ ويندي پنهنجي کريل يا ٽوٽي مڙس جي پڻ شڪايت ڪري سگهن ٿيون. پنهنجي دوست جي زال معرفت مشهد جي بازار امام علي رضا جي بس اسٽاپ تي بيٺل 23 سالن جي هڪ ٽئڪسي ڊرائيور نوجوان عورت ثمرين مظهاريءَ سان خبر چار ڪيم. هن ويجهڙائيءَ ۾ هائي اسڪول مان ڪمپيوٽر سائنس ۾ تعليم حاصل ڪئي آهي ۽ ڪجهه ڏينهن اڳ هڪ ٽئڪسي ڪمپني جي اشتهار ڏيڻ تي هن ڊرائيور ٿيڻ لاءِ انٽرويو ڏنو. هنن کي 50 ڊرائيور عورتن جي ضرورت هئي جن مان پاڻ هڪ آهي. ثمرين ٻڌايو ته ”هن چونڊ ۾ ڪمپني وارن پهرين انهن عورتن کي چونڊيو جيڪي بيوه آهن ۽ ٻئي نمبر تي شادي شده عورتون جيڪي غريب آهن.“
”ڪيترن ئي هنڌن تي جتي ماڻهو ڇيڻو ناهي اتي توهان کي ڊپ نٿو ٿئي؟“ مون پڇيامانس.
”نه هرگز نه.“ هن ٻڌايو ”ان ڪري جو گاڏين ۾ الارام سسٽم آهي ۽ اسان سان گڏ هر وقت وائرليس سيٽ رهي ٿو. جنهن ذريعي اسان پنهنجي مرڪزي آفيس کي هر هر اطلاع ڏينديون رهون ٿيون ته اسين ڪافي آهيون.“
ٽئڪسي هلائڻ لاءِ انهن ڊرائيور عورتن کي به وڌيڪ ترجيح ڏني وڃي ٿي جيڪي ڪا ڌارئين زبان خاص ڪري عربي، ترڪي، افغاني، آذربائيجاني، انگريزي يا فرينچ به ڄاڻن ٿيون. جيئن هو فارينرس سان سندن زبان ۾ ڳالهائي سگهن. ثمرين ٽئڪسي ڊرائيور ٻڌايو ته هن جي شادي کي چار سال ٿيا آهن. کيس ٻه ٻار آهن جن وٽ ڏينهن جي وقت سندس مڙس ويهي ٿو ۽ شام جي وقت جڏهن هوءَ گهر پهچندي آهي ته پوءِ مڙس ڪنهن هوٽل تي ڪم لاءِ نڪرندو آهي. ”اسان مشهد کان ويهارو کن ڪلوميٽر ڏکڻ جي هڪ ڳوٺ دوشيب جا آهيون.“ هن ٻڌايو ”اسان ڪي امير نه آهيون پر منهنجي نوڪري ڪرڻ سان چڱي بچت ٿيو وڃي.“