ڪوهه نور تي اهو نالو نادر شاهه کان پيو
هي هيرو انڊيا جي مختلف هندو ۽ مسلمان حاڪمن وٽان ٿيندو 1526ع ۾ مغل شهنشاهه بابر وٽ پهتو، جڏهن هن ابراهيم لوڌيءَ کي شڪست ڏيئي دهليءَ تي قبضو ڪيو. هن هيري بابت لکت ۾ احوال به بابر جي يادگيرين واري ڪتاب بابر نامي مان ملي ٿو. بابر پنهنجي هن ڪتاب ۾ هن هيري لاءِ لکي ٿو ته اهو ايڏو ته قيمتي آهي جو ان جي بدلي ۾ مليل رقم مان سڄي دنيا جي ماڻهن کي ٻه ڏينهن ماني کارائي سگهجي ٿي.
بابر کان پوءِ هي هيرو همايون وٽ پهتو. اڪبر هن کي پاڻ وٽ نه رکيو. ان بعد اڪبر جي پوٽي شاهجهان، جنهن تاج محل ٺهرايو، خزاني گهر جي ٽجوڙيءَ مان ڪڍي پاڻ وٽ رکيو. شاهجهان هي هيرو مور تخت ۾ لڳرائي ڇڏيو هو جيڪو اورنگزيب پنهنجن ٽن ڀائرن کي ماري پنهنجي پيءُ شاهجهان کي آگري ڀرسان قيد ڪري پاڻ وٽ رکيو هو. چون ٿا ته اورنگزيب هي هيرو شاهجهان جي قيد واري ڪمري ۾ دري وٽ اهڙي هنڌ تي رکرايو جتان هيري مان شاهجهان کي تاج محل جو عڪس نظر اچي سگهيو ٿي. اهو هيرو نادر شاهه جي حملي تائين ئي رهيو. مزي جي ڳالهه ته هن هيري جو اهو نالو يعني ”ڪوهه نور“ نادر شاهه ئي رکيو ۽ هاڻ اڄ ڏينهن تائين اهو هيرو ”ڪوهه نور“ سڏجي ٿو. 1939ع ۾ جڏهن نادر شاهه دهلي ۽ آگري ۾ خونريزي ۽ ڦر ڪئي ته مور تخت سان گڏ هي هيرو به ايران کڻي ويو. نادر شاهه جڏهن هي هيرو پهريون دفعو ڏٺو ته هن جي وات مان ”ڪوه نور“ نڪري ويو يعني روشني جو جبل! 1939ع کان اڳ هن پٿر جو نالو ڪٿي به نه آهي.
هن پٿر جي قيمت لاءِ هڪ ٻي روايت به مشهور آهي ته نادر شاهه جي زالن مان هڪ چوندي هئي ته ”جيڪڏهن ڪو پهلوان مڙس پنج پٿر کڻي هڪ اتر ڏي، هڪ ڏکڻ ڏي، هڪ اولهه ڏي ۽ هڪ اوڀر ڏي اڇلي ۽ پنجون پٿر مٿي اڀ ڏي اڇلي ۽ پوءِ انهن جي وچ واري خالي جاءِ سون ۽ قيمتي پٿرن سان ڀري وڃي ته اها ڪوه نور جي قيمت برابر ٿيندي.“
چون ٿا ته نادر شاهه کان ڪوه نور جي جاءِ لڪل رکي وئي. پر پوءِ مغل بادشاهه محمد شاهه جي گهر جي ڪنهن ڀاتيءَ نادر شاهه کي اطلاع ڪيو ته اهو هيرو محمد شاهه جي پڳ ۾ لڪل آهي. نادر شاهه هڪ وڏي دعوت جو بندوبست ڪيو ته هو محمد شاهه کي دهلي جو تخت واپس ڪري ٿو. دعوت دوران هن اوچتو اهو اعلان ڪيو ته هو هن خوشي جي موقعي تي محمد شاهه کي پنهنجو پڳ مٽ يار بنائي ٿو ۽ هن پنهنجي پڳ لاهي محمد شاهه حوالي ڪئي جيڪو پنهنجي پڳ نادر شاهه کي ڏيڻ کان انڪار ڪري نه سگهيو.. دعوت بعد نادر شاهه پنهنجي ڪمري ۾ ويو جتي هن پڳ جا ور کولي لڪل هيرو ٻاهر ڪڍيو. هيري جي چمڪ، تجلو ۽ سونهن ڏسي ان وقت هن وات مان بي اختيار نڪري ويو ”ڪوه نور!“
سن 1747ع ۾ نادر شاهه جي قتل بعد هي هيرو افغانستان جي احمد شاهه ابدالي جي هٿ آيو. 1830ع ۾ تخت تان لاٿل حاڪم شاهه شجاع ڪنهن نموني سان هي هيرو کڻي ڪابل کان لاهور پهتو ۽ پنجاب جي بادشاهه مهاراجا رنجيت سنگهه کي اهو پيش ڪيو ته هو ايسٽ انڊيا ڪمپنيءَ جي انگريزن کي راغب ڪري ته هو پنهنجي لشڪر ذريعي شاهه شجاع کي سندس ڦريل تخت واپس ڪرائي.
راجا وصيعت ڪئي ته سندس مرڻ کان پوءِ اهو هيرو اوڙيسا جي جگن ناٿ مندر کي ڏنو وڃي پر سندس وصيعت تي عمل نه ٿيو. 1849ع ۾ انگريزن جو پنجاب تي قبضو ٿيو ۽ لاهور قلعي تي برطانيه جو جهنڊو چاڙهيو ويو. انگريزن Treaty of Lahore هيٺ جيڪي شرط شروط رکيا ان ۾ اهو به واضع طور هو ته ڪوه نور هيرو انگلينڊ جي راڻي حوالي ڪيو وڃي.
“The gem called koh-noor which was taken from shah shuja-ul-mulk by maharaja ranjit singh be surrendered by the maharaja of lahore to the queen of england.”
ڪوه نور هيري کي وڏي حفاظت سان پاڻي واري جهاز H.M.S.Medea ذريعي انگلينڊ پهچايو ويو. سڪيورٽي جي خيال کان هيري جي وڃڻ جي خبر اخبار وارن کان ڳجهي رکي وئي. ايتريقدر جو جهاز جي خزاني آفيس جي انچارج ۽ ڪئپٽن کي به نه ٻڌايو ويو ته لوهه جي پيتيءَ ۾ ڇا وڃي رهيو آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته هيرو کڻي ويندڙ هن جهاز جو اهو سفر خطري وارو ثابت ٿيو. جهاز ماريشس پهتو ته جهاز تي ڪالرا جي وبا پکڙي وئي. بندرگاهه وارن هن جهاز کي ساهه پٽڻ ۽ رستي جي سفر لاءِ سامان کڻڻ کان منع ڪري ڇڏي ۽ جلوس ڪڍيو ته جيڪڏهن جهاز بندرگاهه ڏي وڌي ته ان مٿان گوليون هلايون وڃن. ماريشس ڇڏڻ بعد جهاز سخت طوفان ۾ ڦاسي پيو. بهرحال 6- اپريل 1850ع تي انڊيا کان نڪتل هي جهاز 86 ڏينهن جي سفر بعد انگليند پهتو. ان وقت جي انڊيا جي گورنر جنرل لارڊ ڊالهوسيءَ هيري ساڻ راجا رنجيت سنگهه جي پٽ ۽ تخت نشين دليپ سنگهه کي به لنڊن موڪليو جنهن اتي پهچي 1851ع ۾ ڪوهه نور هيرو مهاراڻي وڪٽوريا کي پيش ڪيو. ان ئي سال برطانيه جي عوام کي ان هيري جي ديدار لاءِ هائيڊ پارڪ ۾ بندوبست ڪيو ويو هو.
ان وقت، 1851ع کان وٺي ڪوه نور هيرو برطانيه وارن جي قبضي ۾ آهي جيتوڻيڪ ان هيري لاءِ ڪيترائي ملڪ Claim ڪن ٿا ته اهو هيرو انهن جي ملڪيت آهي ۽ کين ڏنو وڃي. 1976ع ۾ پاڪستان جي وزيراعظم ذوالفقار علي ڀٽو تن ڏينهن جي برطانيه جي وزير اعظم جم ڪالاگهان کي اهو هيرو پاڪستان کي موٽائڻ لاءِ چيو. پر هن انڪار ئي ڪيو. اسان جي ملڪ کان علاوه هن هيري لاءِ انڊيا. افغانستان ۽ ايران به انگلينڊ وارن کان گُهر ڪندا رهيا آهن. اڄڪلهه ٻڌڻ ۾ اچي پيو ته انگلينڊ جي راڻي صاحبه اهو هيرو (ڪوه نور) ٽاور آف لنڊن ۾ رکرائي ڇڏيو آهي.