10
مان بي ڌڙڪ وڃي هاءِ ڪورٽ پهتس. اتي معلوم ٿيو ته مسٽر پي ڪي شهاڻي اعتراض ڪيو هو ته اها ملڪيت سندس پيءُ ڪيولرام جي آهي. منهنجون ته ’ٻه به ويون ڇهه به ويون‘. موٽي اچي ڪاغذ کوليم ته ڏٺم ته ڪيولرام 1946ع ۾ عام مختارنامو لکي ڏنو هئو. هڪ ٻائي کي. ٻائي وري وڪڻي ڏنو سيد خورشيد کي، جنهن کان خريد ڪيو خليل احمد وڪيل جنهن مون کي وڪيو. مان مطمئن ٿيس پر اخلاقي طرح پي ڪي شهاڻي سان رابطو ضروري سمجهيم. ويس علي احمد بروهي وٽ جو شهاڻيءَ جو جهڙوڪر گهر ڀاتي هئو. ان کي ڪيولرام جو لکيل مختارنامو ڏنم ۽ چيومانس ته ”کانئس پڇي ڏئي ته واقعي مختارنامو سندس ڏنل آهي ۽ مٿس سندس تصحيح ٿيل آهي!“ علي احمد بروهي موٽي جواب ڏنو ته ”ڪيولرام جي عمر نوي سالن کان مٿي آهي ۽ هو چوي ٿو ته ’کيس ڪجهه ياد ناهي پر سڀ خبر پريم (پي ڪي شهاڻي) کي آهي“.
مون پريم سان ڳالهايو بلڪ هو منهنجي فليٽ تي آيو. مون کيس ٻڌايو. مون کان رڳوا يترو پڇيائين ته ’گهڻا پئسا ڏنا اٿئي؟“ چيم ”ساڍا ست لک!“ چيائين ته ”مناسب قيمت آهي!“ ۽ هليو ويو. پوءِ ته مون ٺاهه جون ڪوششون ڪيون. مئڊم حميده کهڙو کي دانهن ڏنم. ان شهاڻيءَ کي گهرايو پر شهاڻي صاحب راضي نامي ڪرڻ کان صاف انڪار ڪيو. ايتري ۾ سول ڪورٽ مان ڪيس مون کٽيا ۽ قبضو مون کي مليو. شهاڻي هاءِ ڪورٽ ۾ ويو پر اتي به هارايائين. مون ڏٺو ته سڀني دوستن جون همدرديون شهاڻيءَ سان هيون. نورالدين سرڪي ۽ سراج الحق ميمڻ به مون کي صاف جواب ڏنو. جڏهن هاءِ ڪورٽ به قبضو مون کي ڏياريو ته شهاڻي ڊاڪٽر قمر صديقيءَ کي دانهن ڏني. مون ڊاڪٽر صاحب کي چيو ته ”تون امين آهين فيصلو ڪر!“ ڊاڪٽر صاحب ڪجهه ڏينهن کان پوءِ چيو ته ”شهاڻي فيصلي لاءِ تيار ناهي!“ وري مون وٽ برسات جو ايڊيٽر يوسف شاهين آيو ۽ شهاڻي پاران ميار ڏنائين. مون چيومانس ته ”تون امين آهين، فيصلو ڪر!“ ان به بعد ۾ جواب ڏنو ته شهاڻي امانت قبول نٿو ڪري.
وري شهاڻي صاحب سوڀي گيانچنداڻيءَ کي دانهن ڏني. اهو لاڙڪاڻي مان هلي مون وٽ آيو. اهو وڪيل آهي. هندو ماڻهو آهي. مون ان کي ڪاغذ ڏيکاريا ۽ چيومانس ته ”تون امين آهين جيڪو وڻيئي سو فيصلو ڪر!“ ان به ٻڌايو ته شهاڻي فيصلي يا امانت لاءِ تيار ناهي. هاءِ ڪورٽ مان هارائڻ کان پوءِ شهاڻي هڪڙو نئون ڪيس هاءِ ڪورٽ ۾ داخل ڪيو. مون ان ۾ مشهور وڪيل مسٽر شريف مقرر ڪيو. ان مون کان في ڪانه ورتي. پر وقت تي ڪيس ڇڏي مون کي موٽائي ڏنائين. مون کي شڪ آهي ته شهاڻيءَ سان ٺهي ويو يا پئسا ورتائين. مون وري شيخ عبدالستار ميرپور خاص وارو، جو منهنجو هم ڪلاسي هو ۽ دوست هئو. اهو وڪيل ڪيو. اهو به خريد ٿي ويو. وڏي ڳالهه ته رحمت الله جهڙو مشهور ۽ سينئر وڪيل به وڪامجي ويو. هي ڪهڙو زمانو آيو آهي جو وڪيل وڪامجن پيا. نيٺ مون شرافت حسين بوهري وڪيل ڪيو. جو هن مهل تائين ايماندار ثابت ٿيو آهي. اڳتي به الله ايمان ڏيندس.
مون ڳالهه پئي ڪئي لفظن جي جادوءَ جي آواز جي تاثير جي. مون جو ساڍا ست لک ٻوڙيا هئا سو ڏاڍو پريشان ۽ ملول هئس. منهنجي گهر واري به تمام پريشان هئي ته سِڪي سِڪي گهر ٺهرايو هئوسين. اهو به ويو، رقم به وئي. اسين لاهور ۾ هئاسون ته خبر پئي ته حضرت منظور حسين مدني رحمة الله عليھ لاهور جي ميئر ميان شجاع الدين جي بنگلي تي ٽڪيل آهي. مون کي درويش بزرگن وٽ وڃڻ جو شوق هوندو آهي. سو ڪورٽ ڇڏي صبح جو يارهين بجي کن ٽئڪسي ڪري ميان صاحب جي بنگلي تي پهتاسون. منهنجي گهر واري به ضد ڪري مون سان ساڻ هلي. ميان صاحب جو وڏو شاهي بنگلو ان جي لان تي سؤ سوا ملاقاتي اڳواٽ ئي انتظار ۾ ويٺا هئا. مان پڇا ڪري وڃي ميان شجاع سان مليس ۽ مدعا بيان ڪيم. ان لاچاريءَ مان چيو ته ”هي سڀ انتظار ۾ ويٺا آهن، تون به ويهي رهه!“ مون چيو: ”بزرگ کي اطلاع ڪيو ته فلاڻو آيو آهي!“ انڪار ڪيائين. البت چيائين ”نالي جي چٺي ڏي، جيڪڏهن بزرگ پاڻمرادو نوڪر کي سڏيو ته ان کي تنهنجي چٺي ڏئي ڇڏينداسين!“ اهو به معجزو هو جو هيترن ماڻهن ۾ منهنجي چٺي موڪلڻ جو ارادو ظاهر ڪيائين. مان هڪ پني ٽڪر تي پنهنجو نالو ’جمال الدين ابڙو‘ لکيو کنيون آيو هئس.
بزرگ مون کي سڃاڻندو ڪو نه هئو پر چانس ورتم. قدرت اهڙي جو بزرگ ان وقت نوڪر کي سڏيو. نوڪر ڊوڙندو ويو ۽ ڊوڙندو موٽيو چيائين ته ”بزرگ توهان کي سڏيو آهي!“ سڀ حيرانگيءَ مان اسان کي پيا ڏسن. اسان وياسون ته بزرگ هڪ تڏيءَ تي پٽ تي ويٺو هئو. اسين به سامهون ويهي رهياسين. بدر مارشل لا ۾ جيل ۾ هئو. ٻڌايومانس ۽ عرض ڪيم ته سندس رهائي لاءِ دعا ڪري. ٻڌو هئم ته بزرگ دعا گهرڻ کان مڙيئي لهرائيندو آهي جو حق ناحق جي ڳالهه آهي، پر منهنجو عرض ٻڌي هٿ مٿي کنيائين يا ”الله مظلوم کي ظالم جي ظلم کان نجات ڏيار!“ ظالم ڪير مظلوم ڪير؟ اهو ته الله ٿو ڄاڻي.
مون وري عرض ڪيو ته ”مون ساڍا ست لک ڏئي پلاٽ ورتو هو ڪلفٽن تي. ان تي شهاڻي صاحب اعتراض واريو آهي ۽ ڪيس ڪيو اٿائين دعا ڪيو ته اهو پلاٽ مون کي ملي!“ وري به هٿ مٿي کنيائين ۽ چيائين ته ”يا الله حقدار کي حق ڏيار!“ حق ڪنهنجو ۽ حقدار ڪير؟ سا خبر ته الله کي مان دعا مان مطمئن ته ٿيس پر چيم ته ”سائين شهاڻي صاحب وزير ٿي رهيو آهي ۽ تمام وڏو ماڻهو آهي؟“ بزرگ چيو ته ”الله وڏو آهي! الله وڏو آهي!“ اهڙي رعبدار نموني سان چيائين جو منهنجا وار ڪانڊارجي ويا. الله ته و اقعي سڀ کان وڏو آهي. پوءِ به بزرگ منهنجي ڪيفيت ڏسي هڪ پني ٽڪر کنيو ۽ پنهنجي هٿ اکر ٻن سِٽن جو هڪ وظيفو لکي مون کي ڏنائين ۽ چيائين ته هر نماز کان پوءِ صرف يارهن دفعا پڙهندو ڪيان ۽ بزرگ جا هٿ اکر ڏاڍا سهڻا هئا. اهو پني ٽڪر مون وٽ اڃا سانڍيل هوندو پر ڳولهڻو پوندو.
مان ۽ منهنجي گهر واري رڳو انهي خفتان ۾ هئاسون ته رڳو ساڍا ست لک موٽي ملن ته اسان پلاٽ تان هٿ کنيو. مون وظيفو شروع ڪيو ته ٻه ٽي منٽ ٿي لڳا، يارهن دفعا پڙهڻ ۾. لاهور کان اسلام آباد وياسون ۽ اسلام آباد کان ڪراچي موٽياسون. پنهنجي فليٽ ۾ ويٺو هئس ته هڪ اڻ واقف ماڻهو ملڻ آيو. ڪرستان هئو. نالو هئس مائيڪل هدايت. مون کان پڇيائين ته توهان وٽ جا غير منقوله ملڪيت آهي ڇا؟ مون چيو ”هائو هڪ 2400 چوويهه سؤ گزن جو پلاٽ ڪلفٽن تي اٿم“، پڇيائين ”وڪڻندؤ؟“ مون چيو ”هائو!“ چيائين ”گهٽ ۾ گهٽ ڪيترا پئسا وٺندا؟“ مون چيو ”پنجويهه لکن کان هڪ پائي به گهٽ نه!“ اٿي ويو. ٽن چئن ڏينهن کان پوءِ هڪ پارٽي وٺي آيو، جا پنجويهه لک ڏيڻ لاءِ تيار هئي. مون کين ٻڌايو ته ”پلاٽ تي جهڳڙو آهي ۽ ڪيس ڪورٽ ۾ داخل آهي!“ مائيڪل ناراض ٿي ويو ته اهو توهان ڇو کين ٻڌايو؟ مون چيو ”جيئن مون سان دوکو ٿيو آهي، تيئن هنن سان دوکو نه ڪبو؟“ پوءِ به هو راضي ٿي ويا. ڇاڪاڻ ته پلاٽ پنجاهه لکن کان به مٿي لهندو هو. ٻن چئن ڏينهن کان پوءِ پنج لک سوٿي ڏئي ويا. پنجن ڇهن مهينن ۾ پنجويهه لک ڏنائون جنهن مان مون ڊفينس ۾ گهر ورتو ۽ ڪجهه پئسا بئنڪ ۾ به رکرائي ڇڏيا.
مون مٿي لکيو آهي ته حضرت عيسيٰ عليھ السلام ”قم باذن الله“ چوڻ سان مڙدن کي قبرن مان اٿاريو ٿي. آواز يا sound هڪ قوت آهي. خاص ترتيب سان خاص ماڻهن جي اذن سان لفظ اچارڻ وڏو تاثير رکن ٿا. مان ته ڀانيان ٿو ته حضرت منظور حسين مدني رحمت الله عليھ جي وظيفي اهڙو جادو ئي اثر ڏيکاريو جو گهر ويٺي منهنجو ڪم ٿي ويو. ائين به ٿي سگهي ٿو ته مائيڪل هدايت هڪ پراپرٽي ايجنٽ هئو. جنهن کي پاڻ مرادو خبر پئي ۽ هو پنهنجي فائدي خاطر مون وٽ آيو، پر اهو سڀ ڪجهه اوچتو ۽ پاڻمرادو اهڙو ٽڻ ٺهيو ڪيئن؟ ڀلي اتفاق چئونس! پر مان ان کي وظيفي جي برڪت ٿو سمجهان، ههڙو منجهيل ۽ مشڪل معاملو بنا هٿ پير هلائڻ جي ۽ بنا چؤچاءِ، جي منهنجي حق ۾ منهنجي توقع کان به زياده بهتر نموني ۾ حل ٿي ويو. پاڻمرادو ۽ گهر ويٺي! عجب آهي، حيرت آهي. ويهه سال ٿي ويا آهن، معاملو اڃا ڪورٽ ۾ آهي ۽ بزرگ چواڻي حقدار کي حق ملي ويو. گهر ويٺي، بنا هٿ پير هلائڻ جي ۽ بنا چؤچاءِ جي.
اهڙن عجيب ۽ قدرتي واقعن کي ڇڏيون ٿا. هر ڪو پاڻ ڄاڻي. نه ته اهڙا ڪيئي واقعا منهنجي علم ۾ آهن جن تي يقين ڪرڻ مشڪل آهي، پر ٿيا آهن، ٿين پيا. اپٽار اجائي آهي ڇو ته بلڪل جادوءَ جهڙا واقعا آهن. هن باب کي بند ڪريون ٿا.
مون پنهنجي اڳئين ڪتاب ’ايندو نه وري هي وڻجارو‘ ۾ ڪارو ڪاريءَ جي مسئلي تي گهڻو ڪجهه لکيو آهي، ۽ قرآني آيتون لکيون اٿم ته تهمت رکڻ ۽ شڪ ڪرڻ به ڏوهه آهي. اسان وٽ ٻڌي ٻڌائي ڳالهه تي يا رڳو شڪ پوڻ تي مرد کي ڪارو ۽ عورت کي ڪاري ڪيو وڃي ٿو. حضرت مولانا عبدالڪريم ٻير شريف واري قرآن شريف جو اکري ترجمو ڪيو آهي ۽ سورة النور جي ترجمي ۾ لکيو آهي ته، ”جيڪي تهمت ڏين ٿا پاڪدامن عورتن تي، پوءِ نٿا آڻن چار شاهد ته هڻو انهن کي اسي لڪڻ ۽ نه قبول ڪيو انهن جي شاهدي ڪڏهن به، اهي ئي ڏوهدار آهن.“ ڏسو تهمت هڻڻ وارو ڏوهدار آهي ۽ سندس سزا آهي اسي لڪڻ يا ڦٽڪا، جيسين چار اکين ڏٺا شاهد آڻن، جن سَرائي سُرميداڻي ۾ ڏٺي هجي. جا ڳالهه ٿورو گهٽ ناممڪن آهي. تازو مشهور ڪيس زعفران بيبي جي ڪيس جي فتويٰ آئي آهي، جنهن ۾ فيڊرل شريعت ڪورٽ به ساڳي ڳالهه ڪئي آهي ته محض حمل ٿي وڃڻ زنا جي ثبوتن لاءِ ڪافي ناهي. شريعت ڪورٽ جو چوڻ آهي ته چار اکين ڏٺا شاهد جيڪي سچار هجن ۽ گناهگارنه هجن سي شاهدي ڏين ته هنن سرائي سرميداڻي ۾ ڏٺي. جج صاحبن پنهنجي فتويٰ ۾ ڪيترن ئي شرعي ڪتابن جا به حوالا ڏنا آهن، جن جو وچور لکڻ ضروري ناهي. خود حضور صلي الله عليه وسلم جن جي فتويٰ جو حوالو ڏنو اٿن پر ان جو تفصيل ڪونه لکيو اٿن جو مان لکان ٿو.
هلال بن اُميھ رسول الله صلي الله عليه وسلم جن وٽ حاضر ٿيو ۽ چيائين ته يا رسول الله صلي الله عليه وسلم مشرق بن سمهاس منهنجي زال تي سوار آهي. حضور جن فرمايو ته ”وڃ! چار گواهه وٺي اچ يا پنهنجي پٺيءَ تي اسي ڦٽڪا کاءُ“ تڏهن هلال بن اميھ شڪايت ڪئي ته ”يا رسول الله صلي الله عليه وسلم جڏهن ڪوئي مڙس پنهجي زال تي ڪنهن کي سوار ڏسندو ته ڇا وڃي شاهد ڳولهيندو؟“ حضور صلي الله عليه وسلم جن وري فرمايو ته ”وڃ! چار گواهه وٺي اچ يا پنهنجي پٺيءَ تي اسي ڦٽڪا کاءُ.“
هي جو پاڪستان پينل ڪوڊ ۾ آهي ته ’اوچتو ڏسڻ سان ڪو ڪاوڙ ۾ ڀرجي ماري وجهي ته سزا گهٽ ڏجي‘ سو غير اسلامي آهي. اهو قانون مٽجڻ کپي. نه ته ڦاسيءَ کان بچڻ خاطر ڪوڙو الزام هڻي بيگناهه زالون مارين ٿا ۽ پڻ بيگناهه مرد ماري ڪارو ڄاڻائي زال به ثبوت طور مارين ٿا. اهو غير اسلامي قانون جهڙو آهي، ڪارو ڪاري مسئلي جي حوالي سان.
مارڻ ته پري ٿيو قرآني آيتن موجب ته صرف سؤ لڪڻ هڻڻاآهن ’ڪارو‘ يا ’ڪاريءَ‘ کي. سورة النسا ۾ وڌيڪ آيو آهي ته، ”جيڪڏهن ڪا زال ناپسنديده عمل ڪري ته ان کي گهر ۾ روڪي رکو، پر اڳ ۾ چار گواهه طلب ڪريو ته جيڪڏهن هو کُلي کُلي بدي ڪن ته ان جو حڪم مٿي اچي چڪو آهي (يعني سئو لڪڻ هڻو) ۽ ان سان چڱو سلوڪ ڪيو. (سورة النساء...رڪوع 3 ۽ 5)
شڪ يا بهتان تمام وڏو ڪريهه عمل آهي. عورت جو تقدس قائم رکڻ لاءِ چٽا چٽا شرعي حڪم آهن ته:
1. پنهنجين زالن تي جاسوسي نه ڪريو.
2. پنهنجي گهر ۾ پٺئين دروازي کان داخل نه ٿيو.
3. ٻاهران اچو ته اڳواٽ اطلاع ڏئي پوءِ گهر ۾ داخل ٿيو. شڪ ۽ افواهه تي اعتبار نه ڪيو. ان لاءِ سورة النور ۾ چٽي چٽي فهمائش آهي ته:
”توهان جڏهن ٻڌو هئو ان کي، ڇو نه گمان ڪيو مومنن ۽ مومنياڻين دلين ۾ چڱو، ته چوَن ها ته هي آهي ڪوڙ پڌرو. ڇو نه آندائون ان تي چار شاهد. پوءِ جڏهن نه آندائون شاهد ته اهي ئي الله وٽ ڪوڙا آهن. جيڪڏهن نه هجي ها الله جي مهرباني توهان تي، ته پهچي ها توهان کي عذاب وڏو. جڏهن هُلائڻ لڳا توهان پنهنجي زبانن سان ۽ چئو پيا پنهنجي واتن سان جنهن جي نه هئي توهان کي حقيقت معلوم ۽ سمجهو پيا ان کي هلڪو (معمولي)، اهو آهي الله وٽ وڏو (گناهه). ڇو نه توهان چيو ناهي لائق اسان کي، جو گفتگو ڪريون ان ۾. پاڪ آهي تنهنجي ذات، هي آهي بهتان وڏو. سيکيت ڏئي ٿو توهان کي الله متان وري ڪريو اهڙو ڪم، جيڪڏهن آهيو ايمان وارا. چاهين ٿا جيڪي پکڙجي بيحيائي، تن لاءِ آهي عذاب دردناڪ دنيا ۽ آخرت ۾، الله ڄاڻي ٿو توهان نٿا ڄاڻو.“
هن آيت سڳوريءَ ۾ صاف آهي ته جيڪي شڪ ڪن ٿا ۽ افواهه تي ڪن ڏين ٿا سي پاڻ ڪوڙا آهن ۽ ايمان کان خارج آهن. انهن لاءِ دردناڪ عذاب آهي. ڇو ته بيحيائي پکيڙين ٿا. الله ڄاڻي ٿو، توهان نٿا ڄاڻو.
هي آهي قرآن پاڪ، جيڪي افواهه تي ڪن ڏين ٿا يا شڪ ڪن ٿا سي پاڻ ڪوڙا آهن ۽ ايمان کان خارج آهن. هو بي حيائي پکيڙين ٿا ۽ انهن لاءِ آهي دردناڪ عذاب. معنيٰ هنن جي دنيا به وئي ته آخرت به وئي. اهڙي صاف حڪم کان پوءِ ڪارو ڪاريءَ جو عذر ڏيڻ يا جو بهانو ڪرڻ آهي، سڌي سنئين بدمعاشي ۽ ڪفر تي هلڻ. اهو ڪافراڻو عمل آهي، نه ڪي غيرت جو، باقي سڀ بهانا آهن.
قرآن ٿو فرمائي ٿو ته الله ڄاڻي ٿو، توهان نٿا ڄاڻو! الله ۾ ايمان آهي ته پوءِ ته ڳالهه چٽي پئي آهي. الله ۾ ايمان ناهي ته پوءِ ڇا ٿو ڪري سگهجي؟ الله ۾ ايمان نه رکڻ وارا به عجيب بهانا ڪن ٿا. چي اهڙي ڪهڙي هستي ٿي سگهي ٿي جا ڪروڙين اربين تارن ستارن جي ڪائناتن تي ۽ ڪک پن تي حڪم هلائي سگهي ٿي. ڪائنات ايتري ته وسيع آهي جو اسين سوچ به نٿا ڪري سگهون. تازو سائنسدانن هڪ اهڙي ڪهڪشان ڳولي لڌي آهي، جا ڌرتيءَ کان هڪ ڪروڙ چاليهه لک روشني سال پري آهي. ان جو فوٽو به ڊان اخبار ۾ آيو. اهو مفاصلو ايڏو پري آهي جو سوچ جي دائري کان ٻاهر آهي. روشنيءَ جي رفتار هڪ سيڪنڊ ۾ هڪ لک اسي هزار ميل آهي ته ڪروڙ کان مٿي سالن ۾ ڪيترا ميل ٿيا؟ سو ڪمپيوٽر به نه ٻڌائي سگهجندو. اهڙي ڪائنات آئي ڪٿان ۽ ڪير پيو هلائي؟ اهي لاجيڪل(logical) سوال آهن. قرآن شريف جيڪو الله جو تصور ڏنو آهي ته الله اَحد آهي. نه ڄڻيو ويو آهي نه ڄڻيائين، بي پرواهه آهي، نه کيس شڪل شبيهه آهي نه جهڙس ڪوئي آهي. بس هاڻي ماڻهو اعتبار ڪري ته ڪيئن؟
هڪ عجيب تمثيل آهي ته هر ماڻهوءَ جي بدن ۾ هڪڙو ننڍڙو الهڙو ويٺو آهي جو بدن جي سموري ڪائنات تي ڪنٽرول رکيو ويٺو آهي. ننهن ڪٽيو يا وار پٽيو ، هو روشنيءَ جي رفتار کان اڳ معلوم ڪري وٺي ٿو ۽ انهي ڪٽيل ننهن يا پٽيل وار جي جڳهه تي مرمت جا ڪاريگر ۽ مزور موڪلي ان کي جوڙي ڇڏي ٿو. هڪڙو ڪک اک ڏانهن اڏامي ته برقي رفتار سان اڳواٽ اک بند ڪري ڇڏي ٿو. اهو آهي ميڄالو. نه اٿس شڪل نه شبيهه نه ڪنهن جو ماتحت آهي نه ڪنهن جي پرواهه اٿس ۽ جهڙس ڪوئي ناهي.
ميڄالي جي ترڪيب به عجيب آهي. ڪروڙين اٿس برقي گهرڙا، اربين آهنس اعصابيه يعني تنتي گهرڙا. ڪروڙين آهن منجهس ڪيميائي ڪارخانا. سندس هيٺئين حصي ۾ بي انت تنتي ساگر آهي جو سڄي جسم سان ڳنڍيو پيو آهي. ان ميڄالي ۾ ايڏو ته علم جو خزانو دٻيو پيو آهي جو انسان ان جو هڪ سيڪڙو مس استعمال ڪري رهيو آهي. نوانوي سيڪڙو ته استعمال ئي نه ٿيو آهي. جيڪو سؤ سيڪڙوا ستعمال ڪري تنهن کي نبي نه چئبو ته ٻيو ڇا چئبو؟ نبي معنيٰ خبر ڏيندڙ. سؤ سيڪڙو ته پري جي ڳالهه پر جن کي هڪ سيڪڙو وڌيڪ وحي ٿيو تن عجيب ۽ حيرت انگيز ڪارناما ڪري ڏيکاريا. ڪيترا سائنسدان ۽ ٽائم مئگزن جو مسٽر ائنڊريو مارشل ان کوجنا ۾ لڳا پيا آهن ته ٻارڙا ڪيئن تمام وڏا ڪارناما انجام ڏئي وڃن ٿا جن کي معجزو (miracle) ئي چئجي. معجزو ۽ miracle ته آهي ئي پر اهو ڪارنامو آهي ميڄالي جي ڪنهن برقي گهرڙي يا اعصابيه جو، جيڪو مٿس وحي ٿو ٿئي.
ويٽنام جو نگوبان ٽرانگ سان اڃا ٽن ورهين جو ٻارڙو هو ته شطرنج ۾ پيءُ ماءُ کان کٽڻ لڳو. چئن سالن جي عمر ۾ قومي سطح تي پنهنجي عمر کان وڏن ٻارن کي هارائڻ لڳو. هينئر ٻارهن سالن جي عمر ۾ وئٽنام جو قومي چئمپين آهي.
دنيا جو مشهور موسيقار موزارٽ اڃا ڇهن سالن جو پتڪڙو ٻار هئو جو کيس هنج ۾ کڻي اسٽيج تي بيهاريو ويو. هن اهڙي ته مڪمل مهارت سان ڌن وڄائي جو سڀ حيران ٿي ويا. هي 1762ع جو واقعوآهي. سائنسدان ان نتيجي تي پهتا آهن ته اهڙي عجيب الخلقت ٻارن جا دماغ، عام رواجي ٻارن کان مختلف نموني ڪم ڪن ٿا.
سنگاپور جي اينگل بين اڃا ٻن سالن جي هئي ته پڙهڻ سکي وئي، ستن سالن جي عمر ۾ بين الاقوامي مقابلي ۾ هن رياضيءَ ۾ آسٽريليا جي نيو سائوٿ ويلسن يونيورسٽيءَ ۾ هڪ سيڪڙو چوٽيءَ وارن ۾ ڪاميابي ماڻي. هينئر ڏهن سالن جي عمر ۾ هوءَ پيانو وڄائڻ ۾ ملڪي ماهر آهي.
انڊيا جو ننڍي ۾ ننڍو پي ايڇ ڊي تلسي ٻارهن سالن جي عمر ۾ فزڪس ۾ ماسٽرس جي ڊگري حاصل ڪئي.
جپان جي ٽيبل ٽينس جي چئمپين نڪوهارا ٽن سالن جي عمر ۾ ٽيبل ٽينس کيڏڻ شروع ڪئي جڏهن اڃا ميز جو مٿاڇرو ڏسي به ڪانه سگهندي هئي. پنجن سالن جي عمر ۾ پاڻ کان وڏن ٻارن کان کٽڻ لڳي.
سائنسدانن ۽ کوجنا ڪندڙن اهڙا ڪيئي ٻار ڳولهي لڌا جن حيرت انگيز ڪارناما ڪري ڏيکاريا آهن. مشرق ۽ مغرب ۾ اهڙا ڪيئي ٻار مليا آهن جي عجائب آهن. مون کان پورو تعداد وسري ويو آهي، پر ڀانيان ٿو ته اهڙا اٽڪل 37 ٻار مليا آهن. اهي ٻار گهڻو ڪري وچولي طبقي جا آهن ٻي عجيب ڳالهه ته اهڙن ٻارن جي گهڻائي مغرب جي مقابلي ۾ ايشيا ۾ وڌيڪ آهي. نبي سڳورن ۾ به گهڻائي ايشيا وارن جي آهي. نبي سڳورن کي وحي ٿئي ٿو.
سائنسدانن کوج لڳائي ته اهڙا ٻار ڄائي ڄم کان پئدائشي طور اهڙا آهن يا بعد ۾ ڪن حالات تحت اهڙا ٿي وڃن ٿا. سائنسدان ڪنهن حتمي نتيجي تي نه پهچي سگهيا. منجهي پيا. وحي ۽ الهام جو علم هجين ها ته نه منجهن ها. الهام ته هر نفس تي ٿئي ٿو. سورة الشمس ۾ آهي”فالهمها فجورها و تقواها“. يعني اسان هر نفس تي الهام ڪيو ته فجور ڇاهي ۽ تقويٰ ڇا آهي. سورة الاعليٰ ۾ آهي ته ”والذي قدر فهديٰ“. يعني لکن شين جي اوسر جو خاص اندازو مقرر ڪيو، ۽ انهن کي (فطرت يا جبلت ذريعي) رستو ڏيکاريو. هي ته ٿيو الهام ۽ هدايت پر قرآن ڪريم ۾ آهي ته پوءِ اسان ماکيءَ جي مک تي وحي ڪيو ته مانارو مٿي جبل تي ٺاهه! هاڻي اهو وحي حضرت جبرئيل جي صورت ۾ ته نه هوندو. اهو وحي ميڄالي معرفت يا جبلت ۾ هوندو، ته وحي ڪا اهڙي اڻ ٿيڻي واردات ناهي جو دانشور منجهي ٿا پون. جيڪڏهن ڪيڙن مڪوڙن کي الهام ٿئي ٿو ۽ ماکيءَ جي مک کي وحي ٿئي ٿو ته وحي ٿيڻ ڪا اهڙي اڻ ٿيڻي ڳالهه ناهي. وحي ٿيڻ بلڪل فطري ۽ قدرتي ڳالهه آهي.
ميڄالو قدرت جي اهڙي عجيب ۽ مڪمل تخليق آهي جو ڇا چئجي! چئبو ته ڪفر جي فتويٰ ايندي. مولانا ظفر عليءَ جو حمد شريف آهي جنهن ۾ خدا تعاليٰ جون تعريفون ڪندي آخر ۾ چوي ٿو ته، بس خدا ڪلٽر هي. اِهو ڇيهه ٿي ويو ته بس خدا ڪليڪٽر آهي مان به اها هرزه سرائي ڪندي چوان ٿو ته ’بس ميڄالو خدا آهي‘. نعوذبالله خدا جي تخليق خدا ڪيئن ٿيندي؟
اندازو ته لڳايو ته ميڄالي ۾ هڪ سئو ارب گهرڙا آهن. هر گهڙي جا سراسري ڳانڍاپا connection ڏهه هزار آهن. حساب ڪري ٻڌايو ته اهي ڪنيڪشن ڪيترا ٿيا؟ بجلي جي تارن جي مجال آهي. هيءَ هڪڙي حيرت انگيز تخليق ڏسي خدا جي خدائي تصور ۾ آڻجي ته لڱ ڪانڊارجي ٿا وڃن.
***