خدائي دستور:
وَ اِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلٰٓئِکَۃِ اِنِّیۡ جَاعِلٌ فِی الۡاَرْضِ خَلِیۡفَۃً ؕ قَالُوۡۤا اَتَجْعَلُ فِیۡہَا مَنۡ یُّفْسِدُ فِیۡہَا وَیَسْفِكُ الدِّمَآءَ ۚ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ ؕ قَالَ اِنِّیۡۤ اَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُوۡنَ ﴿۳۰﴾ وَعَلَّمَ اٰدَمَ الۡاَسْمَآءَ كُلَّہَا ثُمَّ عَرَضَہُمْ عَلَی الْمَلٰٓئِکَۃِ ۙ فَقَالَ اَنۡۢبِئُوۡنِیۡ بِاَسْمَآءِ هٰۤؤُلَآءِ اِنۡ كُنۡتُمْ صٰدِقِیۡنَ ﴿۳۱﴾ قَالُوۡا سُبْحٰنَکَ لَا عِلْمَ لَنَاۤ اِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ؕ اِنَّکَ اَنۡتَ الْعَلِیۡمُ الْحَکِیۡمُ ﴿۳۲﴾ قَالَ یٰۤاٰدَمُ اَنۡۢبِئْہُمۡ بِاَسْمَآئِہِمْ ۚ فَلَمَّاۤ اَنۡۢبَاَهُمْ بِاَسْمَآئِہِمْ ۙ قَالَ اَ لَمْ اَ قُلۡ لَّكُمْ اِنِّیۡۤ اَعْلَمُ غَیۡبَ السَّمٰوٰتِ وَالۡاَرْضِ ۙ وَاَعْلَمُ مَا تُبْدُوۡنَ وَمَا كُنۡتُمْ تَكْتُمُوۡنَ ﴿۳۳﴾ (البقره: 30-33)
جڏهن تنهنجي رب ملائڪن کي چيو ته آءٌ زمين ۾ هڪ نائب پيدا ڪرڻ وارو آهيان. انهن چيو ته ڇا تون ان ۾ ان کي پيدا ڪندين جو ان ۾ فساد ڪندو ۽ رت وهائيندو، ۽ اسين تنهنجي تعريف سان تنهنجي پاڪائي بيان ڪريون ٿا ۽ تنهنجي پاڪائيءَ جو اقرار ڪريون ٿا. الله فرمايو ته جيڪي آءٌ ڄاڻان ٿو سو اوهين نٿا ڄاڻو ۽ آدم کي سڀ نالا سيکاريائين پوءِ انهن کي ملائڪن جي سامهون آندائين پوءِ فرمايائين ته انهن جا نالا مون کي ٻڌايو جيڪڏهن اوهين سچا آهيو. انهن چيو ته تون پاڪ آهين. جيڪي تو اسان کي سيکاريو تنهن کانسواءِ اسان کي ڪا خبر نه آهي، بيشڪ تون ئي (سڀ ڪجهه) ڄاڻندڙ حڪمت وارو آهين. الله فرمايو ته اي آدم! انهن کي انهن جا نالا ٻڌاءِ. پوءِ جڏهن ان انهن کي انهن جا نالا ٻڌايا تڏهن فرمايائين ته ڇا مون اوهان کي نه چيو هو ته آءٌ آسمانن ۽ زمين جو ڳجهه ڄاڻان ٿو ۽ جيڪي اوهان ظاهر ڪريو ٿا ۽ جيڪي اوهين پيا لڪايو سو به ڄاڻان ٿو.
هي آيتون واضح طور تي ٻڌائين ٿيون ته مظاهر فطرت تي غور ڪرڻ ۽ ڪائنات جي علم جي ڪري ئي حضرت آدم ؑ کي خلافت جي لاءِ چونڊيو ويو ته جيئن هو نظام ربوبيت کي سمجھي ۽ ان مطابق خدائي خلافت سرانجام ڏي. جڏهن هڪ نائب ۽ خليفو خدائي ڪائنات تي غور ۽ فڪر ڪندو ۽ الله تعاليٰ جي بنايل شين تي سوچ ويچار ڪندو ته ان کي ڪائنات جي هر شيءِ ۾ رب جي حڪمت نظر ايندي. هو پنهنجي غور ۽ فڪر ۽ بصيرت جي ذريعي پنهنجي پالڻهار جي بڻايل شين جي حڪمت پرکي وٺندو ۽ حڪيم جي هر ڪم جي حڪمت سمجهي دنيا جي شين مان ان مطابق فائدو وٺندو. هڪ ماڻهو جنهن کي دنيا جي شين جو علم ئي نه آهي ۽ هو انهن جي فائدن ۽ نقصانن کان بي خبر ۽ وانجهو آهي ته هو انهن مان فائدو ڪيئن وٺندو؟ اهو ئي سبب آهي جو قرآن انسانن کي باربار چوي ٿو ته اسين دنيا جي هر شيءِ اوهان لاءِ پيدا ڪئي آهي ۽ اسان ان کي اوهان لاءِ مسخر بڻايو آهي. الله تعاليٰ جو فرمان آهي.
اَلَمْ تَرَوْا اَنَّ اللہَ سَخَّرَ لَكُمۡ مَّا فِی السَّمٰوٰتِ وَمَا فِی الْاَرْضِ وَ اَسْبَغَ عَلَیۡكُمْ نِعَمَہٗ ظَاهِرَۃً وَّ بَاطِنَۃً ؕ (لقمان:20)
ڇا اوهان نه ڏٺو ته جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آهي، تنهن کي الله اوهان جي ڪم ۾ لڳايو آهي ۽ پنهنجيون ظاهر ۽ ڳجهيون نعمتون اوهان تي پوريون ڪيائين.