ادب ۽ عظمت:
ہُوَ اللہُ الَّذِیۡ لَاۤ اِلٰہَ اِلَّا ہُوَ ۚ اَلْمَلِكُ الْقُدُّوۡسُ السَّلٰمُ الْمُؤْمِنُ الْمُہَیۡمِنُ الْعَزِیۡزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ ؕ سُبْحٰنَ اللہِ عَمَّا یُشْرِكُوۡنَ ﴿۲۳﴾ (الحشر آيت 23)
الله اهو آهي جنهن کان سواءِ ڪوبه عبادت جي لائق نه آهي جو بادشاهه پاڪ ذات سڀني عيبن کان سلامت امن ڏيڻ وارو نگهباني ڪرڻ وارو زبردست خودمختيار وڏائي جو سائين آهي.
لَوْ اَنۡزَلْنَا ہٰذَا الْقُرْاٰنَ عَلٰی جَبَلٍ لَّرَاَیۡتَہٗ خَاشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْیَۃِ اللہِ ؕ وَ تِلْکَ الْاَمْثَالُ نَضْرِبُہَا لِلنَّاسِ لَعَلَّہُمْ یَتَفَکَّرُوۡنَ ﴿۲۱﴾ (الحشر آيت 21)
(اي پيغمبر) جيڪڏهن اسين هن قرآن کي ڪنهن کي جبل تي نازل ڪريون ها ته تون ان کي الله جي ڊپ کان عاجزي ڪندڙ ۽ ڦاٽي پوندڙ ڏسين ها. هي مثال اسين ماڻهن لاءِ بيان ڪريون ٿا ته من اهي ڌيان ڪن.
هڪ ٻي جڳهه تي ان جي عظمت هن ريت بيان ڪئي وئي اهي.
فِیۡ صُحُفٍ مُّکَرَّمَۃٍ ﴿ۙ۱۳﴾ مَّرْفُوۡعَۃٍ مُّطَہَّرَۃٍۭ ﴿ۙ۱۴﴾ بِاَیۡدِیۡ سَفَرَۃٍ ﴿ۙ۱۵﴾ ِرَامٍۭ بَرَرَۃٍ ﴿ؕ۱۶﴾ (عبس : 13-15)
اهو اهڙن ورقن ۾ آهي جي عزت ڏنل بلند شان وارا (غلطين کان) پاڪ آهن. اهڙن لکڻ وارن جي هٿن ۾ آهن جي خوبين وارا (الله جا) تابعدار آهن.
هڪ ٻئي جڳهه تي ارشاد آهي.
اِنَّہٗ لَقُرْاٰنٌ کَرِیۡمٌ ﴿ۙ۷۷﴾ فِیۡ کِتٰبٍ مَّكْنُوۡنٍ ﴿ۙ۷۸﴾ لَّا یَمَسُّہٗۤ اِلَّا الْمُطَہَّرُوۡنَ ﴿ؕ۷۹﴾ (الواقعه 77-79)
بيشڪ هي (ڪتاب) خوبين وارو قرآن آهي. حفاظت سان رکيل ڪتاب ۾ (لکيل) آهي ان کي رڳو پاڪ ئي هٿ لائين ٿا.
اهوئي سبب آهي جو پاڪيزه صفت انسان جن جي دلين ۾ الله تعاليٰ جو خوف ۽ خشيت هوندي آهي انهن جي دلين تي قرآن مجيد نه مٽجندڙ اثر ڇڏيندو آهي ۽ انهن جي ايمان ۾ اضافو ڪندو آهي.
وَ اِذَا تُلِیَتْ عَلَیۡہِمْ اٰیٰتُہٗ زَادَتْہُمْ اِیۡمَانًا وَّعَلٰی رَبِّہِمْ یَتَوَکَّلُوۡنَ ۚ﴿ۖ۲﴾ (الانفال آيت 2)
۽ جڏهن کين سندس آيتون پڙهي ٻڌايون وڃن ٿيون ته اهي (آيتون) انهن جي ايمان کي زياده ڪن ٿيون ۽ اهي پنهنجي پاليندڙ تي ڀروسو ڪن ٿا.
هڪ ٻي جڳهه تي الله تبارڪ وتعاليٰ جو فرمان آهي.
اَللہُ نَزَّلَ اَحْسَنَ الْحَدِیۡثِ کِتٰبًا مُّتَشَابِہًا مَّثَانِیَ ٭ۖ تَقْشَعِرُّ مِنْہُ جُلُوۡدُ الَّذِیۡنَ یَخْشَوْنَ رَبَّہُمْ ۚ ثُمَّ تَلِیۡنُ جُلُوۡدُہُمْ وَ قُلُوۡبُہُمْ اِلٰی ذِكْرِ اللہِ ؕ ذٰلِکَ ہُدَی اللہِ یَہۡدِیۡ بِہٖ مَنْ یَّشَآءُ ؕ وَ مَنۡ یُّضْلِلِ اللہُ فَمَا لَہٗ مِنْ ہَادٍ ﴿۲۳﴾ (الزمر آيت 23)
الله نهايت سٺو ڪلام ڪتاب نازل ڪيو جنهن جون ڳالهيون هڪ ٻئي جهڙيون (۽ هڪ ڳالهه جي سمجهائڻ لاءِ بار بار) دهرايل آهن ان جي ٻڌڻ سان انهن (ماڻهن) جي کلن (جا وار) ڪانڊراجن ٿا. جيڪي پنهنجي پاليندڙ کان ڊڄن ٿا وي سندن کلون ۽ سندن دليون الله جي ياد تي نرم ٿين ٿيون هي (قرآن) الله جي هدايت آهي جنهن کي وڻيس تنهن کي ان مان هدايت ڪري ٿو ۽ جنهن کي الله گمراهه ڪري ٿو تنهن کي ڪوبه هدايت ڪندڙ نه آهي.
يعني جنهن عزت ۽ احترام سان بادشاهه جو فرمان ۽ جنهن شوق ۽ چاهت سان محبوب جو پيغام پڙهيو ويندو آهي. ان چاهت ۽ شوق سان اهي الله جو پيغام پڙهن ٿا.
قرآن مجيد کي ڪهڙي ادب ۽ شوق سان پڙهيو وڃي، ان لاءِ ٻن شين جو مطالعو ضروري آهي. هڪ انهن حديثن جو مطالعو ڪيو وڃي. جيڪي قرآن مجيد جي فضيلت ۾ آيل آهن. ٻيو سيرت ۽ تاريخ جي انهن ڪتابن جو مطالعو ڪيو وڃي، جنهن ۾ صحابه ڪرام ۽ اڳين عالمن جو عشق قرآن، انهن جو قرآن سان شغف ۽ پيار، انهن جو ادب ۽ تعظيم ۽ قرآن مجيد جي تلاوت جي وقت انهن جي ڪيفيت ۽ انهن جو اثر قبولڻ بيان ٿيل آهي. ان طرح قرآن مجيد جي تلاوت ڪرڻ سان اسان لاءِ حق ۽ هدايت جون شمعون روشن ٿينديون ۽ اسين قرآن مجيد مان پورو لاڀ حاصل ڪري سگهنداسون ۽ قرآن مجيد جي برڪتن مان بهراور ٿينداسون.