سيمين دانشور
سيمين دانشور 1921ع ۾، شيراز ۾ جنم ورتو. سندس ڪٽنب پڙهيل ڳڙهيل هو. سندس امڙ مصوره ۽ پيءُ ڊاڪٽر هو. سندس پيءُ جو شمار پنهنجي وقت جي ناليوارن حڪيمن ۾ ٿيندو هو. هن طب جي حوالي سان ڪجهه ڪتاب پڻ لکيا. سيمين پنهنجي پيءُ کان گهڻي متاثر هئي. جيڪو طب کانسواءِ ادب سان به دلچسپي رکندو هو. ۽ مطالعي جو به وڏو شوقين هو. هو گهڻو رحمدل هو ۽ غريبن جو مفت ۾ علاج ڪندو هو ۽ نهايت روشن خيال انسان هو. هو پنهنجي ڌيءَ سيمين کي محروم ۽ غريب طبقي جي باري ۾ لکڻ جي لاءِ چوندو هو.
اهو ئي سبب آهي، جو سيمين جي ڪهاڻين ۽ ناولن جا اڪثر ڪردار ان ئي طبقي سان واسطو رکن ٿا. سيمين شروعاتي تعليم حاصل ڪرڻ کانپوءِ ‘شيراز’ يونيورسٽيءَ مان ‘فارسي ادب’ ۾ ڊگري حاصل ڪئي ۽ اڳتي هلي تهران يونيورسٽي مان فارسي ادب ۾ ئي ‘پي . ايڇ . ڊي’ ڪيائين. سيمين پهرين “تهران ريڊيو” تي ‘شيرازي بي نام’ جي نالي سان مضمونن لکڻ جي شروعات ڪئي. ريڊيو تي ڪم ڪرڻ کانپوءِ هوءَ ايران جي مشهور روزاني اخبار “ايران” سان واڳجي ويئي، سيمين جو پهريون افسانوي مجموعو 1948ع ۾ ڇپيو.
1953ع ۾ آمريڪا جي “اسٽينفورڊ يونيورسٽي” ۾ ٻن سالن جي اسڪالر شپ ملي ۽ هوءَ آمريڪا هلي ويئي. جتي رهڻ جي دوران هن انگريزيءَ ۾ ٻه ڪهاڻيون شايع ڪرايون.
سيمين دانشور پهرين ايراني اديبه آهي، جنهن هڪئي وقت ڪهاڻي ۽ ناول تي طبع آزمائي ڪئي. جنهن ۾ سندس منفرد اسلوب ئي سندس مشهوريءَ جو سبب بڻيو. هن جو مزاج شاعراڻون هو، اُن حوالي سان سندس چوڻ آهي ته مونکي شاعرا بنجڻ کپي ها، پر پنهنجي گهڻي ڳالهائڻ جي ڪري، شاعري نٿي ڪري سگهان. شاعر کي اختصار کان ڪم وٺڻون پوندو آهي ۽ هو گهڻو ڪري مختصر انداز اختيار ڪندي، پنهجي خيالن ۽ فڪر جو نچوڙ پيش ڪريٿو.
سيمين دانشور، دنيا جي خوبصورتين کي ڏسڻ جي ڪوشش ڪئي، تنهن ڪري هن جي هر ڪهاڻي ۽ لکڻيءَ ۾ اميد پرستي نظر اچي ٿي، ان حوالي سان سندس ڪردار به مايوسيءَ جو شڪار نه آهن... ان اميد پرستيءَ جو اظهار ڪندي هوءَ چويٿي، “آئون چاهيان ٿي ته جن گهڙين ۾ دنيا جا سڀ ماڻهو مايوسيءَ جو شڪار هوندا آهن. آئون پُراميد زندگي گذاريان.”
اُن خيال جي بنياد تي هن جي ڪنهن به افساني ۾ مايوسي نظر نٿي اچي.
چيو ويندو آهي ته فنڪار جو، فنپارو، سندس شخصيت جي ترجماني ڪندو آهي. ‘سيمين دانشور’ جي لکڻين ۾ سندس ذاتي گُڻن ۽ فڪر جون جهلڪيون نظر ٿيون اچن. مجموعي طور تي اسين اهو چئي سگهون ٿا ته ‘سيمين دانشور’ فارسي ادب ۾ هڪ نئين تحريڪ جي باني آهي. هن اهڙي دور ۾ لکڻ شروع ڪيو. جڏهن فارسي ادب ۾ مرداڻي برتري جي فضا هئي، سيمين ڪهاڻين ۾ مختلف واقعن جي پسمنظر ۾ پيڙهيل عورتن جي بي وسيءَ کي قلمبند ڪريٿي، پر عورت کي بذات خود ڪمزور ۽ مظلوم شمار ٿي ڪري. هوءَ پنهنجن افسانن ۾ ناولن ۽ عورتن جي لاءِ فيصلو ڪرڻ ۽ سوچڻ سمجهڻ جو موقعو فراهم ڪري ٿي.
سيمين دانشور جي ڪهاڻين ڪتابن ۽ ناولن جو وچور هن ريت آهي.
(1) آتش خاموش (ڪهاڻيون. 1948ع). (2) شهري چون بهشت (ڪهاڻيون 1961ع). (3) به ڪي سلام ڪنم (ڪهاڻيون 1980ع). (4) از پرندگان مهاجر بپرس (1997ع). (5) سو وشون (ناول 1949ع). (6) جزيره سرگرداني (ناول 1993ع) ساربان سردگردان (ناول 2001ع).
•