طالبان سان ناڪام ٿيل ڳالهيون ۽ سنڌ جا خدشا!
ڇا طالبان جي طاقت کي ڪمزور ڪرڻ يا ختم ڪرڻ پاڪستان جي وس جي ڳالهه آهي؟
جيتري قدر طالبان جي طاقت کي ڪمزور ڪرڻ يا اُنهن کي بنهه ختم ڪرڻ جو سوال آهي ته اهو شايد، هاڻ پاڪستان جي رياست لاءِ ممڪن ٿي ناهي سگهيو. اُهو ئي سبب آهي جو طالبان سان ڳالهين لاءِ هتان جي سياسي قوتن پنهنجون پُوريون ڪوششون وٺي کين ڳالهين جي ميز تي آندو. پر جيئن ته طالبان جي اندر به لا تعداد گروهه ۽ ڌڙا بنديون ٿي ويون آهن. جيڪڏهن وقتي طور اهو تصور به ڪجي ته سمورن ڌڙن ۽ گروهن جي مرڪزي طاقتن، مولانا يوسف شاهه ۽ ٻين کي پاڪستاني سرڪار سان طالبان طرفان مقرر ڪيو هو. سا ڳالهه غلط ثابت ٿي چُڪي. جيڪڏهن طالبان جي مرڪزي طاقت ڳالهين جي حق ۾ نه هُئي ۽ اُها پنهنجي نوعيت جو نظامِ حڪومت قائم ڪرڻ لاءِ هلندڙ ڳالهين جي دوران بنا ڪنهن وقفي جي بمبارين سان پاڪستان جي شهرن کي ساڙيندي رهي، ته پوءِ سوال اهو ٿو پئدا ٿئي ته آخر اُهي ڪهڙيون قوتون هُيون جن پاڪستاني سرڪار ۽ طالبان جي مُذاڪراتي ٽيمن جي وچ ۾ پُل جو ڪردار ادا ڪيو؟ ڇاڪاڻ ته ماضيءَ ۾ پاڪستان پنهنجي پرڏيهي پاليسين ۾ ڪيل غلط فيصلن سبب هن وقت سڄي دُنيا ۾ اڪيلائپ جو شڪار ٿيندو پيو وڃي. مُلڪي عوام جي حصي ۾ مهانگائي، غربت ۽ امن امان، صحت ۽ تعليم پاسي توجهه ڏيڻ بجاءِ، مُقدس نعرن هيٺ ٻين مُلڪن ۾ جيڪي مُداخلتن جا فصل پئي پوکيا آهن، تن کي هاڻ هُو لُڻي رهيو آهي. جڏهن ته طالبان پاڪستان جي ڪنهن مخصوص حصي ۾ موجود ناهن. جنهن حصي تي آپريشن ڪري ڪي نتيجا حاصل ڪري سگهجن. طالبان جو نيٽ ورڪ رُڳو اُتر وزيرستان تائين محدود ناهي. پر اُنهن جي موجودگي مُلڪ جي هر حصي ۾ آهي. اهو هن رياست جي ڳُجهن ادارن کي به اندازو آهي ته طالبان جي طاقت کي ڪمزور ڪرڻ يا ختم ڪرڻ سندن وس جي ڳالهه ناهي رهي. جنگي حڪمت عمليءَ تي سن تُزو پنهنجي شاندار ڪتاب ”آرٽ آف وار“ ۾ لکي ٿو ته ”جڏهن توهان دُشمن جي طاقت کان ڪمزور هُجو ته پنهنجي نيٽ ورڪ کي ايترو ڦهلائي ڇڏيو جو دُشمن حملي وقت ڪي نتيجا حاصل ڪري نه سگهي.“ ائين ئي طالبان جي طاقت سڄي مُلڪ ۾ ڦهلجي چُڪي آهي. تنهن ڪري اُنهن جا مورچا ايترا ڪمزور نه سمجهيا وڃن. جن کي فتح ڪري سگهجي. اُهو ئي سبب آهي جو طالبان ترجمان شاهدالله شاهد پوري اعتماد سان اشارو به ڏئي ڇڏيو آهي ته ”هُو غير مشروط جنگبنديءَ تي راضي ناهن. جيڪڏهن حُڪومت آپريشن ڪرڻ جو شوق پورو ڪري ٿي ته ڀلي پُورو ڪري.“ ان جو ٻيو مطلب اهو ٿيو ته طالبان مٿان فضائي يا زميني آپريشن جا ڪي به حتمي ۽ ڪارگر نتيجا ملي نه سگهندا. ڇاڪاڻ ته اُهي پنهنجي جنگي حڪمت عمليءَ سبب حُڪومتي آپريشن جي ٽارگيٽ کان پري آهن.
ڳُجهين ايجنسين جي طرفان کنيل قدم ڪيترا ڪارگر ثابت ٿيندا؟
جيتوڻيڪ هن مُلڪ جي قيام کان وٺي اڄ تائين، بظاهر ڳُجهين ايجنسين جو ڪردار مشڪوڪ بڻجي ويو آهي. مُلڪي سلامتيءَ جي آڙ ۾ افغان وار ۾ ڊالر ۽ روبل ايترو استعمال ٿيو جو رات وچ ۾ مختلف مذهبي جماعتن جا ماڻهو جيڪي مريدن جي ڏنل ڏن پٽ سان پيا سلسلا هلائيندا هُئا. تن جا مُريد خادم به اڄ اوچائيءَ جي آسمانن کي ڇُهڻ لڳا آهن. ڪشمير اشوءَ تي ته ايترا ڪاروبار ٿيا جو اُن جو حساب ڪتاب ڪنهن به آڊٽ جي کاتي ۾ اچي نٿو سگهي. ايجنسيءَ مٿان ايجنسين جا ايترا ڄار وڇائجڻ جي باوجود به هن مُلڪ جون حالتون بدتر کان بدتر ٿينديون رهيون آهن. وفاقي گهرو وزير چوڌري نثار علي خان جڏهن قومي اسيمبليءَ ۾ داخلي سيڪيورٽي پاليسيءَ وارو مسودو پيش ڪندي اهو به فرمايو ته ”پاڪستان ۾ 26 فوجي ۽ سولين ايجنسيون موجود آهن. پر اُنهن جو هڪ ٻئي سان ڪميونيڪيشن گيپ آهي.“ ”پينٽاگون“ جي آمريڪي گورن کي اچرج ته تڏهن ٿي هوندي جو، جڏهن چوڌري صاحب اوچتو انڪشاف ڪيو ته ”آمريڪا کان پوءِ وڌ ۾ وڌ انٽيليجنس ادارا پاڪستان ۾ موجود آهن.“
افسوس ته اهو ٿو ٿئي ته جڏهن ايترا انٽيليجنس ادارا دُنيا جي ٻين مُلڪن ۾ موجود ناهن ته پوءِ اُتي امن ڪيئن ممڪن بڻجي سگهيو آهي؟ آمريڪا جي اندر پاڪستان جيڏيون وڏيون رياستون آهن. اُتي امن امان جي صورتحال به بهتر آهي. ايترا انٽيليجنس ادارا آمريڪا وٽ آهن. اها ڳالهه سمجهه ۾ به اچي ٿي. ڇاڪاڻ ته آمريڪا اُنهن ادارن جي ذريعي سڄي دُنيا مٿان اک رکيو ويٺو آهي. اُنهن ادارن جي ذريعي نه رُڳو مُلڪي مانيٽرنگ ٿيندي رهي ٿي. پر دُنيا جهان ڇا پيو ڪري؟ اُنهن کان ٻين مُلڪن ۾ ٿيندڙ سرگرمين تي به اک رکڻ جو ڪم ورتو وڃي ٿو. پر پاڻ واري پاڪستان ۾انٽيليجنس ادارن کان ڪهڙا ڪم ورتا وڃن ٿا؟ اُهي معاملا به هاڻ ڪنهن پردي جي پويان لڪيل ناهن رهيا. تنهن ڪري پاڪستان جي ڳُجهن ادارن جون رپورٽون به هاڻ دُنيا وٽ ڀروسي جوڳيون ناهن رهيون. شايد مِلٽري ۾ موجود سنجيدهه حلقا به اُنهن جي ڏنل رپورٽس تي گهٽ ڌيان ڏئي رهيا آهن. جنهن جو وڏو مثال هڪ رٽائرڊ چيف آف آرمي اسٽاف جو اُهو انٽرويو به آهي. جنهن ۾ هُن چيو هو ته: ” ايجنسين جي مجموعي رپورٽن جي روشنيءَ ۾، ڪنهن جامع نتيجي تي پهچڻ مُشڪل ڳالهه آهي. تنهن ڪري آرمي پنهنجا مانيٽرنگ طريقا به آزمائيندي آهي.“ هاڻ سوال اهو ٿو پئدا ٿئي ته جڏهن طالبان پنهنجي مجموعي طاقت سان هن رياست جي طاقت کي چئلينج ڪري رهيا آهن. تڏهن هن مُلڪ جا انٽيليجنس ادارا جن جو انگ 26 ٻُڌايو وڃي ٿو. اُهي طالبان نيٽ ورڪ کي ڪيترو ڪمزور ڪري سگهندا؟ اُهو وقت ٻُڌائيندو.