غزه سان گڏ بيٺل سعيده وارثي.
سعيده وارثي رُڳو ”ڪنزرويٽو پارٽيءَ“ جي اهم عهدي، ميمبر يا ”ڊيوڊ ڪيمرون“ جي ڪابينا ۾اهم وزارت تي ويٺل عورت ئي نه هُئي. پر سعيده وارثي هڪ ماءُ به هُئي. هڪ ماءُ ئي معصوم ٻارڙن جي اکين ۾ ڦاٿل اُن خوف کي محسوس ڪري سگهي ٿي، جيڪو خوف فلسطين جي ٻارڙن جي اکين جو مُقدر بڻيل رهيو. ڪا ماءُ اُهي ڪاغذ وانگر ڦاٽل ٻارڙن جا جسم ڪيئن ٿي ڏسي سگهي؟ جيڪي جسم اسرائيلي راڪيٽن هٿان رهڙيا ويا هُئا. برطانيه جي ڪابينا ۾ هوندي به کيس سُڪون سان ننڊ نه ايندي هوندي. هُن ڪيڏي اذيت سَٺي هوندي، جڏهن ”ڊيوڊ ڪيمرون“ برطانيه جو پاليسي بيان جاري ڪندو هوندو. جنهن ۾ غزه جي گُلڙن جي لتاڙ جو تحفظ گهٽ پر اسرائيلي فوجن جي اغوا جي معاملن تي ڳڻتي وڌيڪ بيان ڪيل هوندي. تڏهن کيس اُهي لفظ ستائيندا هوندا. جيڪي پاسترناڪ جي ناول ”ڊاڪٽر زواگو“ ۾ قيدين سان ڀريل خاموش ٽرين ۾ زنجيرن سان جڪڙيل هڪ قيدي زور سان زنجيرون کڙڪائي طويل خاموشي ٽوڙي چوندو آهي.
It means; only I am free in this train
(ان جو مطلب هن ٽرين ۾ فقط مان ئي آزاد آهيان). جتي اقتدار جي نشي ۾ زنگجي ويل دليون مُفادن ۽ عهدن جون قيدي بڻجي وڃن. جتي سماجي ڏوهه کي قانوني لباس پهرائڻ جا جُرم ٿيندا هُجن. جتي سياست انساني جسمن جو سنگينن سان سبجندڙ لباس بڻيل هُجي. جتي انساني حقن جي عالمي قانون جي لتاڙ عام هُجي. جتي دُنيا ۾ ٿيندڙ ظلم ۽ جبر تي اکيون پُوري ويهي رهڻ وارين مصلحتن جهڙي سياست جي نتيجي ۾ مراعتون حاصل ٿينديون هُجن. اهڙي سينواريل سياسي نظام جي قيد خاني ۾ هُن استعيفا ڏئي اهو ثابت ڪيو ته: ” اهڙي سياسي جهان ۾ فقط سعيده وارثي ئي آزاد آهي.“ قومن مٿان برپا ٿيندڙ قيامت تي برطانيه جي مُجرمانه خاموشي ۽ اسرائيل جي طرفداريءَ جهڙين پاليسين ۾ سعيده وارثي مُجرم نه ليکي ويندي. پر اهڙي بهادر عورت ليکي ويندي جنهن، ڪيمرون اڳيان ڪنڌ نه جُهڪايو. جنهن انڪار جي جُرئت ڪري نئين سياسي تاريخ جا بُنياد وڌا. جنهن نه رُڳو انفرادي طور ڪيترن مُلڪن کان وڌيڪ سگهارو ڪردار ادا ڪيو. پر سعودي جي سڳورن عالمن جي اُن فتوى تي به افسوس ڪيو. جيڪي غزه جي حق ۾ ٿيندڙ مُظاهرن کي غير شرعي ۽ غير اسلامي قرار ڏئي رهيا هُئا.
سعيده وارثيءَ غزه مٿان اسرائيلي جارحيت جي رُڳو مُسلمان هُجڻ واري حيثيت سبب احتجاجن استعيفا نه ڏني. پر هُن اهڙي افسوسناڪ انساني الميي تي برطانيا جي پاليسين خلاف ڏني. جيڪي پاليسيون اسرائيل جي جنگي جُنون ۾ اضافي جو سبب بڻجنديون رهيون. غزه جهڙا سانحا ڪنهن به مُلڪ جي حصي ۾ ٿين، ڪٿي به ٿين، اُهي انساني سماج لاءِ وڏو الميو آهن. جيڪي قيادتون اهڙن واقعن تي وڏن سرمائيدار مُلڪن جي اندر ويهي خاموش بڻيل آهن. سي اهڙو سياسي قيد ڪاٽي رهيون آهن. جنهن سان انساني سماج کي ڪو به فائدو رسي نٿو سگهي. دُنيا ۾ بظاهر سُڌريل ۽ مُهذب هُجڻ جو سرٽيفڪيٽ رکندڙ مُلڪن جي سياست مصلحتن جي اهڙي بازار بڻيل آهي. جتي مُفادن جي سوديبازي انساني جانين کان وڌيڪ عظيم سمجهي ويندي آهي. ڇا اِهو مُهذب پڻو آهي؟ جو هڪ شهر مٿان پُورو مُلڪ جنگي هٿيارن سان ڪڙڪي پوي ۽ مُهذب سياسي دُنيا پنهنجي مڪروهه چهري کي لڪائيندي رهي ۽ اهڙي جنگي جُرم کي روڪڻ بجاءِ، جانبداريءَ جهڙي ناقابلِ معافي جُرم ۾ شامل بڻجي وڃي. جنهن کي انساني تاريخ جو اڻوڻندڙ الميو سمجهيو وڃي. ڪنهن اها ڳالهه صحيح چئي آهي ته: ”مُحاصري ۾ آيل مُلڪن جي زمين، انسانن کان وڌيڪ اهم هوندي آهي.“ سموري اسلامي دُنيا جا مُلڪ ٻن ڪئمپن ۾ ورهايل آهن. هڪڙا بُنياد پرستيءَ جي بُنياد تي بيٺل آهن ته ٻيا لبرل خيالن جي خُدائي آباد ڪيو ويٺا آهن. غزه جي الميي تي اُنهن جو رويو ”ڏجي نه، ته ڏُکائجي به نه_“ وارو رهيو. اُها ملالا يوسف زئي جنهن کي ته هاڻ ايوارڊن جي انگ جي به خبر ناهي رهي ته کيس دُنيا مان ڪيترا ايوارڊ مِليا آهن. سا نائجيريا جي نياڻين جي آزاديءَ لاءِ بوڪو حرام خلاف احتجاج ته ڪري رهي هُئي. ليڪن غزه ۾ اسرائيلين هٿان مروٽيل گُلن جي لاءِ ڪو بيان به جاري نه ڪيائين. ڇا اها مصلحت ناهي؟ جيڪڏهن ملالا آمريڪا کان وٺي برطانيه ۽ اقوامِ مُتحده کان مِليل سمورا اعزاز واپس ڪري کين چوي ها ته غزه مٿان اسرائيلي جارحيت بند ڪرائي وڃي، جتي مرندڙن جو گهڻي ڀاڱي انگ اُنهن ٻارڙن جو هو، جيڪي اسڪولن ۽ اسپتالن ۾ پناهه وٺي ويٺل هُئا. جيتوڻيڪ دُنيا جا اُهي اتحادي مُلڪ جيڪي پنهنجي گڏيل مُهذب پڻي جو مُظاهرو هر هنڌ ڪندا رهندا آهن. سي ملالا کي ڀلي مُناسب موٽ نه ڏين ها ليڪن، دُنيا ۾ ملالا کي اُهي محروم اکيون ضرور مان ڏين ها. جيڪي غزه ۾ طويل عرصي تائين اذيت جو شڪار آهن. ڇا اهڙي مليل مان کي ڪنهن ايوارڊ جي تارازيءَ ۾ توري سگهجي ٿو؟ اهڙي مانائتي موٽ اُنهن سمورن اعزازن کان وڌيڪ اُتم هوندي آهي. جيڪي اعزاز ڪنهن اهڙي مُلڪ کان مليل هُجن جيڪو مُلڪ جارحيت ڪندڙن جو ساٿاري بڻيل هُجي.
سعيده وارثي استعيفا کان اڳ خاموش ۽ گُمنام ڪردار هُئي. پر استعيفا کان پوءِ هُن جي گُمنامي غمزده غزه جي اکين لاءِ اهڙي اُميد آهي. جنهن کي غزه جون مائرون ڪڏهن به وساري نٿيون سگهن. سعيده غزه جي عورتن ۽ ٻارڙن کي ڪنهن به قسم جو ڪو سهارو ناهي ڏنو نه ئي سندن امداد لاءِ برطانيه مان ڪي امدادي جهاز روانا ڪيا آهن. پر انساني همدرديءَ جي بُنياد تي اهڙي پاليسيءَ کان پرهيز خاطر استعيفا ڏئي ڇڏي آهي. ڇاڪاڻ ته هن جي ضمير کيس اجازت نه ڏني ته برطانيه جي اهڙين پاليسين جي حمايت ڪري، جيڪي پاليسيون اخلاقي جُرم ۾ شامل ڪيون وڃن ٿيون. آمنه سميت پنج ٻارڙن جي ماءُ سعيده وارثي ڪجهه ئي ڏينهن ۾ ماڻهن کان وسري چُڪي هوندي. ٻيهر گُمناميءَ جو ويس پهري گُم ٿي ويندي. ليڪن نه وسرندي اُنهن ماڻهن کان جن جي خاطر هُن اهم عهدن ۽ تمغن کي تُهمت سمجهي، پاڻ کان پري ڪيو. غزه جي ماتم جي جڏهن به نئين سِر تاريخ لکي ويندي، برطانيه کي آمريڪا جي پُراڻي اتحاديءَ سبب غزه پاليسيءَ تي غير واضع موقف رکندڙ اهڙومُلڪ سمجهيو ويندو. جيڪو غزه اندر اسرائيلي جارحيت واري سنگين انساني الميي تي خاموش بڻيل رهيو. ليڪن اهڙي مُلڪ ۾ وزارتِ خارجه جي عُهدي تي ويٺل سعيده وارثيءَ جي نالي کي ضرور ياد ڪيو ويندو. جنهن برطانيه جي غزه پاليسيءَ تي برطانيه جا عهدا ڇڏي، غزه جي غمزدهه مائرن سان گڏ بيٺل رهي.