نفرت جي تيلين سان سڙندڙ ڪراچي.
ڪراچيءَ جا رستا تڏهن سِيل ڪيا ويا. جڏهن متحدهه جي دفتر مٿان رينجرز ۽ پوليس ڇاپو هڻي 35 ڪارڪنن کي گرفتار ڪيو. نتيجي ۾ ڪراچيءَ جي مُختلف رستن تي اُها وحشت ڊوڙون پائڻ لڳي، جيڪا ڪنهن به حادثي جي نتيجي ۾ نظر ايندي آهي. مُتحدهه جو موقف هو ته جيستائين سندن ڪارڪن آزاد نٿا ڪيا وڃن. تيستائين ڪراچيءَ جي رستن تي سندن ڌرڻا جاري رهندا يا اُنهن ڌرڻن جو دائرو وسيع ڪيو ويندو. مُتحدهه جا اڳواڻ اهو پڻ چوندا رهيا ته هن وقت تائين جيترو رياستي جبر مُتحدهه جي خلاف استعمال ڪيو ويو آهي. اهڙو مثال پاڪستان جي تاريخ ۾ نٿو مِلي. جڏهن ته ڪراچيءَ ۾ هلندڙ آپريشن جي حوالي سان رينجرز سياسي مُداخلتن سبب آپريشن جا گُهربل نتيجا حاصل نه ڪري سگهڻ جون پڻ شڪايتون ڪندي رهي آهي. قائمه ڪميٽيءَ پاران ان سلسلي ۾ ڊائريڪٽر رينجرز سنڌ کي پڻ طلب ڪيو ويو آهي. اهو ممڪن آهي ته لڳاتار ڪيترن ڏهاڪن کان حُڪومت ۾ رهندڙ مُتحدهه ڪراچيءَ جي رستن تي ڌرڻا هڻي، پنهنجي پڪڙيل ورڪرن کي ڇڏائي وٺي، پر اها به حقيقت آهي ته جڏهن عيد الاضحى ۾ ڪجهه ڏينهن ئي بچيا آهن. تڏهن اهي ڳالهيون به گردش ڪري رهيون آهن ته ڪراچيءَ جي اندر رينجرز کي ملندڙ شڪايتن ۾ اهي شڪايتون به وڏي پئماني تي پُهچي رهيون آهن ته جانورن جي کلن تان ڪيتريون ئي سياسي جماعتون مُتحرڪ بڻيل آهن. جن جي نتيجي ۾ رينجرز ان معاملي کي به زبردستي چندي واري چِٺيءَ وارو معاملو سمجهي اهڙن ورڪرن خلاف نوٽيس وٺڻ لاءِ نه رُڳو مُتحدهه پر ٻين پارٽين جي ورڪرن خلاف به گرفتارين جي عمل کي تيز ڪيو آهي.
هڪ پاسي ڪراچيءَ ۾ امن لاءِ هلندڙ آپريشن مٿان گُهربل نتيجا نه ڏئي سگهڻ جون سنگين تنقيدون ٿي رهيون آهن. ٻئي پاسي رينجرز پاران پڪڙيل ماڻهن لاءِ مُتحدهه ڌرڻا هڻي رهي آهي. جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته پوليس مٿان لڳاتار حملا اُن هلندڙ آپريشن جو ردِعمل آهن. جيڪو آپريشن اُن دهشتگرديءَ جي خلاف ٿي رهيو آهي. جنهن لاءِ اهو تاثر اُڀريو آهي ته ڪراچيءَ اندر اهڙيون قُوتون پنهنجا پير پُختا ڪري رهيون آهن. جيڪي فرقيواريت جهڙي فسادي ذهنيت کڻي هلن ٿيون. ڪراچي لڳاتار اهڙين قُوتن جي نشاني تي رهيو آهي. جيتوڻيڪ ڪراچيءَ ۾ ايس ايس پي فاروق اعواڻ مٿان ٿيل حملي کان پوءِ ڪراچيءَ ۾ ڌرڻن وارا رستا صاف ٿي چُڪا هُئا. ليڪن مُتحدهه جي اِها شڪايت آهي ته اُن خلاف جيترو رياستي تشدد استعمال ڪيو ويو آهي. اهڙو پاڪستان جي ڪنهن به پارٽيءَ خلاف ناهي ڪيو ويو. جيڪڏهن ڪراچيءَ جي رستن تي مُتحدهه جو هڪڙو ورڪر گرفتار ڪيو وڃي ٿو ته ڪراچيءَ مٿان وحشت جا ڪارا ڪڪر ڇائنجي وڃن ٿا. پر جڏهن بلوچستان جو پُورو نسل گُم ڪيو ويو آهي ۽ سنڌ جي رستن ۽ روڊن تي چچريل لاش اُڇلايا وڃن ٿا، سون جي تعداد ۾ سياسي پارٽين جا ورڪر گُم آهن. اهڙي انياءَ کي مُتحدهه ڪهڙو نالو ڏيندي؟
مُتحدهه اِهو سمجهي ورتو آهي ته هاڻ سندن حصي ۾ سدائين اقتدار ۾ رهڻ واري عياشيءَ وارا ڏينهن پُورا ٿي چُڪا آهن. هن وقت ڪراچيءَ کي ڪُوفو بڻائڻ جا جيترا زور لڳائي، تڏهن به ڪراچيءَ کي پنهنجو قيدي بڻائي نٿي سگهي. ڇاڪاڻ ته هاڻ ڪراچيءَ مٿان سندن جبري سياسي طاقت جو زور ٽُٽڻ لڳو آهي. اُن جو اندازو ان مان به لڳائي سگهجي ٿو، جو مُتحدهه ماضيءَ ۾ پنهنجي احتجاج وارن مخصوص علائقن کان ٻاهر نڪري ناهي سگهندي پر هن ڀيري هنيل ڌرڻي ۾ تين تلوار تي اهو تاثر ڏنو ويو ته هُو ڊفينس جي اندر به اڪثريت ۾ آهي. جيتوڻيڪ سڄي دُنيا اهو سمجهي رهي آهي ته ڪراچيءَ مٿان مُتحدهه جا هٿ هاڻ ڪمزور بڻجي رهيا آهن. جڏهن ڪراچيءَ مٿان سندن ڪنٽرول ڪمزور ٿي رهيو آهي. تڏهن مُختلف وقتن تي لسانيت کي هٿي ڏيڻ جهڙيون حرڪتون ڪيون وينديون آهن. جنهن کي سنڌ جو سياسي ۽ قومي شعور سياسي مذاحمت جي اک ڏيکاريندو آهي. تڏهن ترديدي بيانن جا سهارا ورتا ويندا آهن. هڪڙو مائينڊ سيٽ آهي جيڪو اقتدار ۾ رهڻ لاءِ ڪراچي شهر جي امن سان کيڏندو رهي ٿو. جيڪو هڪ شهر کي ساڙڻ لاءِ سمورا حُربا استعمال ڪري رهيو آهي. هُو جيڪي اڄ به ڪراچيءَ کي ڪنهن فاتح جي اک سان ڏسن ٿا. تن کي پنهنجي 35 ورڪرن جي گرفتاريءَ جو بهانو مِلي ويو آهي. هاڻ هو ڪراچيءَ جي رستن کي ڪنهن نه ڪنهن جواز سان ڊسٽرب ڪندا رهندا. حُڪومتي ڪميٽيءَ سان ڳالهين دوران هاڻ سندن 35 ورڪرن جي آزاديءَ جا معاملا ئي نه هوندا پر پيپلز پارٽيءَ سان نيون مُفاهمتون ۽ سياسي سوديبازيون ٿينديون. اهڙن مسئلن جي آڙ ۾ ايم ڪيو ايم پنهنجي پُراڻي عادت مُطابق سياسي ۽ مُعاشي فائدا حاصل ڪرڻ لاءِ چوٽيءَ جا زور لڳائيندي. جنهن کان سنڌ جا ماڻهو چڱيءَ ريت واقف آهن. جڏهن ته سياسي مصلحتن جي بُنيادن تي سنڌ کي تين وال ڪندڙ پيپلز پارٽي ڪنهن به طرح ڪي سنجيدهه قدم ناهن کنيا. جنهن سان سنڌ ۾ پنهنجي سياسي ساک کي بحال ڪري سگهي. نتيجي طور پيپلز پارٽي سنڌ جو ڀاري عوامي مينڊيٽ جي باوجود خراب حُڪمرانيءَ طور مشهور بڻجي وئي آهي. مُتحدهه 35 ورڪرن جي آزاديءَ جي آڙ ۾ حُڪومت جي 6 رُڪني ٽيم سان ڳالهيون ڪندي، پر اُهي ڳالهيون هاڻ وڌيڪ مُطالبن جي لِسٽ طور سامهون اينديون. جيتوڻيڪ اُهي مُطالبا ڪپتان ۽ قادري جي مُطالبن وانگر قبوليت جي دائري ۾ نه اچڻ جهڙا ته نه هوندا. ليڪن اُهي پيپلز پارٽيءَ سان پاور شيئرنگ تي هوندا. جيڪي سنڌ جي سياسي مُفادن وٽان هرگز نه هوندا. اُهي ماڻهو جيڪي 66 سالن ۾ به پاڻ کي هن ڌرتيءَ سان سلهاڙي ناهن سگهيا. جن کي هندن جون حويليون مُسلمان هُجڻ واري مُحبت ۾ حوالي ڪيون ويون. جن کي سنڌ جي جهنگلن، بيابانن ۽ رڻن ۾ رُلائڻ بجاءِ سنڌ جا وڏا شهر رهڻ لاءِ ڏنا ويا. جتي زندگيءَ جون سموريون سهولتون مُيسر هُيون. جتي سنڌ جو مڊل ڪلاس هندو رهندو هو يا وسنديءَ وارا وڏيرا جيڪي پنهنجي اولاد کي سُٺي تعليم ڏيارڻ خاطر اُنهن شهرن ۾ رهندا هُئا. پر ڪنهن ٿي ڄاتو ته من جي ميرن ماڻهن کي کِلي کيڪارڻ جو تاريخ سنڌي ماڻهن کان ايڏو وڏو انتقام وٺندي؟ ڪنهن ٿي ڄاتو ته اُهو شهر جيڪو تعصب جي ڌپ کان پري هو سو 1948ع ۾ ڪينٽ اسٽيشن تي لهندڙ قافلن سان ئي اهڙي لساني ڌپ سان ڀرجي چُڪو هوندو؟ جنهن کي پيار جي ڪيترن پاڻين سان سنان ڪرايو وڃي، تڏهن به اُها ڌپ ختم ٿي نه سگهندي. اُها پُرامن اُردو آبادي ڪٿي آهي؟ جيڪا کين سمجهائي ته 66 سالن تائين جنهن شهر جي گود اوهانکي ماءُ وانگر مُحبت سان پنهنجي پناهه ڏني آهي. اُن گود کي سياسي تيلين سان ساڙڻ ۽ اُن جي معشيت کي تباهه ڪرڻ ممتا سان دوکي جي برابر ناهي ته ٻيو ڇا آهي؟ جيتوڻيڪ ڪراچي ڀلي مُتحدهه لاءِ سياسي اسٽيج هُجي. پر سنڌ لاءِ ڪراچي سياسي اسٽيج ناهي نه ئي اهڙو واپار آهي. جنهن جي رستن تي رُڪاوٽون کڙيون ڪري ۽ اُن جي امن کي تباهه ڪري نئين سيڙپڪاريءَ جا رستا بند ڪريون ۽ پنهنجي سياسي مُفادن خاطر ممتا سان دوکو ڪريون. ڪراچيءَ جون حالتون هميشه وانگر هڪ جهڙيون ناهن رهنديون. ليڪن هن شهر جي پيٽ ۾ جيترا هٿيار پوريل آهن ۽ جيتريون سازشون ٿينديون رهن ٿيون اُهي هن شهر جي اُجاڙ جو سبب بڻبيون. اُن لاءِ ڪراچيءَ جي امن جي اهميت وارو اُلڪو به سنڌ سان مُحبت ڪندڙ دلين کي ئي ڪرڻو پوندو. جيڪي ڪراچيءَ کي نفرتن جي تيلين سان ساڙڻ بجاءِ، اُن سان ائين مُحبت ڪندا آهن، جيئن پاسترناڪ ماسڪو سان ڪندو هو. جيڪو چوندو هو ته:” ماسڪو مُنهجي معصوم مُحبت آهي.“