عمران، علامه تحريڪ - نواز ليگ سرڪار لاءِ نئون محاذ..!
اسلام آباد جي جنوري 2013ع واري سرد جهنم ۾علامه طاهرالقادريءَ وارو مارچ اڃان ڪنهن کان ناهي وسريو. جنهن مارچ ۾ ماڻهن جي انگ کي اخبارن پنجاهه هزار جي لڳ ڀڳ رپورٽ ڪيو هو. هن مارچ ۾ لڳ ڀڳ 17000 سيڪيورٽي اهلڪارن کي مقرر ڪيو ويو هو. اسلام آباد بند بوتل جهڙو شهر بڻجي ويو هو. 15 جنوريءَ کان 18 جنوريءَ تائين، اسلام آباد ۾ معمول جون سرگرميون معطل رهيون هُيون. جيتوڻيڪ هزارن جي هُجوم جو لڳاتار چار ڏهاڙا پُرامن رهڻ، غير معمولي ڳالهه هُئي. اسلام آباد ۾ ڌرڻي هڻڻ لاءِ لاهور مان روانگيءَ وقت علامه طاهرالقادريءَ چيو هو ته: ” هُو ڏينهن ۽ هفتن لاءِ نه پر مهينن تائين ڌرڻو هڻي ويهندا.“ ڪوئٽا ۾ مارجي ويل 125 ماڻهن جي معاملي تي ردِ عمل ظاهر ڪندي، چيائين ته ”هُو اسلام آباد پُهچڻ کان پهرين بلوچستان حُڪومت جي برطرفيءَ جي خبر ٻُڌڻ چاهي ٿو.“ جيتوڻيڪ رئيساڻي سرڪار ختم ٿي ۽ بلوچستان ۾ گورنر راڄ لاڳو ٿي چُڪو هو. اُها ڌار ڳالهه آهي ته بلوچستان حُڪومت جي برطرفي، علامه جي مارچ جي دٻاءَ جو نتيجو ته نه هُئي. پر بلوچستان جي اندر لڳاتار هزاره ڪميونٽيءَ جو اُهو ڪوس هو. جنهن تي ضابطو ته اڄ تائين اچي ناهي سگهيو. پر علامه طاهرالقادريءَ سمجهيو ته شايد اهو ڪرشمو به سندس مارچ جو نتيجو آهي. هُن اسلام آباد پُهچڻ شرط ائين محسوس ڪرايو، ڄڻ هُو هِن مُلڪ ۾ حقيقي آئيني بالادستيءَ جي علامت هُجي. هُو لڳاتار آئين جي بالادستي، قانون جي حُڪمراني ۽ حقيقي جمهوريت جي قيام جون ڳالهيون ڪندو رهيو. هُو حُسيني مقصد کڻي يزيد جي تخت جا ترا ڪڍڻ جهڙيون ڳالهيون ڪندو رهيو هو. هُن اسلام آباد ۾ پنهنجي مُطالبن جي طويل لسٽ ۾ اهم مُطالبا، اليڪشن ڪميشن جي ٽوڙڻ ۽ قومي اسيمبليءَ جي برطرفيءَ جون ڳالهيون پئي ڪيون ۽ 90 ڏينهن ۾ اليڪشنون ڪرائڻ جهڙا مُطالبا رکي، هُن جي بقول ته ماڻهن جا جذبا پنهنجي مُٺ ۾ ڪري ويهي رهيو هو. هُو جيڪو لڳاتار چوندو رهيو ته حُڪومت جي خاتمي تائين سندس ڌرڻو جاري رهندو. پر ڌرڻي جو ڊراپ سين، ڪنهن به مُطالبي جي مڃتا کانسواءِ ئي پنهنجي پُڄاڻيءَ تي پُهتو. 16 مارچ کان پهرين قومي اسيمبلي معطل ڪري 90 ڏينهن ۾ چونڊون ڪرائڻ تي اتفاق ٿيو. حُڪومتي ڪميٽيءَ ۾ شامل ميمبرن ۾ فاروق نائيڪ، قمرالزمان قائره، مُشاهد حسين، خورشيد شاهه ۽ فاروق ستار شامل هُئا. ۽ علامه طاهرالقادري جيڪو گرم بڪر ۾ بند هو ۽ سرديءَ جي جهنم ۾ سڙندڙ اڌ پُسيل لٽن سان ڇٽين هيٺان ٻارڙن سان گڏ ويٺل عوام کي پنهنجي تقريرن سان گرمائيندو رهيو. پنهنجي آخري خُطبي ۾ مُخاطب ٿي چيو هُئائين ته: ” اسان جي سوڀ ٿي آهي، شيطاني شرارتون ناڪام ٿي ويون آهن.“ اُن وقت کان وٺي هزارين دلين تي راڄ ڪندڙ علامه لاءِ اُنهن ماڻهن جي دلين ۾ شڪن جنم ورتو هو. ڇاڪاڻ ته هُو جن نُقطن جي بُنياد تي عوامي هُجوم ساڻ ڪري ڊي چوڪ وٽ اچي لٿو هو، اُهي سڀ نُقطا پاسيرا ٿي ويا هُئا ۽ حُڪومت پنهنجو موقف مڃرائڻ ۾ ڪامياب ٿي وئي هُئي.
اسلام آباد جي سرد جهنم مان بچي ويل عوام بعد ۾ ڪيترا ئي ڏهاڙا بيماريءَ ۾ ڪاٽيا هوندا. پر ميڊيا تي هڪ هفتي تائين علامه جو مارچ ڇانيل رهيو. اُن وقت شديد سردي ۽ بارش هُئي. جڏهن علامه ڌرڻو هڻي، ڊي چوڪ تي ويٺو هو. پر هاڻ ته مئي جي موسم نواز ليگ لاءِ ان ڪري به مٿي جو سُور بڻيل رهندي ته ماڻهوعلامه جي سڏ تي هزارن جي تعداد ۾ ساڙيندڙ سرديءَ ۾ ساندهه چار ڏينهن ويهي سگهن ٿا ته مئي جو مهينو ته ماڻهن لاءِ ڄڻ تفريح بڻيل رهندو. جڏهن ته تحريڪِ انصاف علامه جي ساٿ سان تمام گهڻو سرگرم بڻجي وئي آهي. هن تحريڪ کي موسم جو ساٿ وڌيڪ طاقتور بڻائي سگهي ٿو. ۽ حُڪومت مُخالف تحريڪ عوامي هُجوم کي لکن تائين پُهچائي سگهي ٿي. جيتوڻيڪ چوڌري نثار ۽ ميان شهباز شريف عمران خان ۽ علامه طاهرالقادري جي گڏيل تحريڪ کي ڪيئن منهن ڏيندا؟ اُن لاءِ نواز ليگ پنهنجي حڪمت عملي جوڙي ورتي آهي. هڪ پاسي رستا روڪ ڪرڻ لاءِ مُختلف طريقا طئي ڪيا ويا آهن. جن ۾ هن تحريڪ جي اندر ٻارڙن جي شموليت کي روڪڻ ۽ ڪنهن به هٿيار جن ۾ ننڍي وڏي هٿيار کان وٺي، لٺ کڻي هلڻ وارين گاڏين کي به روڪڻ جهڙا معاملا طئي ڪيا ويا آهن. جڏهن ته ٻئي پاسي وزيرِاعظم ميان نواز شريف، اقتدار جي آسري تي اُٻهرائپ جو شڪار بڻيل عمران خان کي واضع طور ڳالهين جي آڇ به ڪئي آهي. پرعمران خان ۽ علامه جيڪي ايترو سولو ڳالهين جي رستي تي اچڻ لاءِ تيار ٿيندي نظر اچي نه رهيا آهن. هُو هر حالت ۾ عوامي ميڙ کي وٺي ڊي چوڪ تي ويهڻ لاءِ وڃي رهيا آهن. جيڪي اسلام آباد جو هڪ ڀيرو ٻيهر سُڪون ڦٽائڻ ۽ عوامي ميڙ جي پويان پنهنجا اُهي مقصد کڻي وڃي رهيا آهن، جن مقصدن کي مجموعي طور سُٺي نظر سان نٿو ڏٺو وڃي. جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته ايتري وڏي عوامي ميڙ کي گڏ ڪرڻ کان پوءِ جيڪڏهن معاملا وري به ڳالهين جي رستي تي ئي کُٽڻا آهن ته پوءِ اهڙيون ڳالهيون عوام کي رستن تي آڻڻ ۽ تمام وڏن خرچن جي استعمال ڪرڻ کان پهرين ڇو نٿيون ڪيون وڃن؟ ڇا عمران خان ۽ علامه پنهنجي طاقت عوامي ميڙ جي نُمائش کان پوءِ ڪنهن اهڙي پاسي مُنتقل ته نه ڪندا، جنهن سان جمهوريت جي رستا روڪ ٿي سگهي ٿي. جيڪڏهن اهڙو رُجحان ۽ سياسي انداز اختيار ڪيو ويو ته اهو به ياد رکڻ گُهرجي ته، پاڪستان جي سياست جا بُنياد ئي انتقامي سياسي انداز سان ڀريا پيا آهن. سُڀاڻي اهو به ممڪن آهي ته اڄ اقتدار تي ويٺل نواز ليگ سُڀاڻي جڏهن اپوزيشن ۾ ويهندي ته اُهو اسلام آباد وارو ڊي چوڪ نوازليگ جو به مورچو بڻجي سگهي ٿو. تنهن ڪري سياست ۾ اُٻهرائپ وارو انداز ڪڏهن به بهتر نتيجا ناهي ڏئي سگهندو. اڄ وفاق ۾ اپوزيشن ۾ ويٺل عمران خان سُڀاڻي اقتدار جي مسند تي موجود هوندو ته اهڙن چئلينجز کي مُنهن ڏيڻ وقت کيس ضرور هي ڏينهن ياد ايندا. محنت ۽ قُربانين سان حاصل ڪيل اقتدار جو رستو وٺڻ بجاءِ، هزارن جو هُجوم کڻي جمهوريت کي غير فعال بڻائڻ جا نتيجا مُستقبل ۾ سُٺا نڪري نٿا سگهن.
نواز ليگ مٿان آيل هي نئين آزمائش واري مُصيبت کي نواز ليگ پنهنجي سياسي سنجيدگيءَ سان مُنهن ڏئي رهي آهي. ڳالهين جا سمورا رستا کُليل رکڻ کان پوءِ به علامه ۽ عمران پاپولر عوامي سياست ۾ پير رکڻ جا خواهشمند آهن ته سندن ڳالهين جي رستي تي نه اچڻ، اهڙي سياسي خودڪشي هوندو. جنهن ۾ سندن موجودهه عوامي ساک، بُري طرح مُتاثر ٿي سگهي ٿي. جيڪي اڳواٽ ئي پنهنجو سياسي گراف گهٽائي چُڪا آهن.
جيتوڻيڪ نواز ليگ حُڪومت کي به صبر سان معاملا سُلجهائڻ جي ضرورت آهي. ڇاڪاڻ ته اقتدار ۾ ويٺل هر حُڪومت جي راهه ۾ ته احتجاجي تحريڪن جا ڪنڊا اُن جو حصو بڻيل هوندا آهن. تنهن ڪري علامه ۽ عمران جي تحريڪ جا رستا روڪيا ويندا يا کين پنهنجي طاقت جي زور تي اُستادن جو احتجاج سمجهي مُنتشر ڪرڻ جهڙا حُربا استعمال ڪرڻ جو سوچيو ويو ته معاملا تمام گهڻو بگڙي سگهن ٿا. جيڪڏهن معاملي کي سياسي سُلجهاءَ واري واٽ تي آندو ويو ته نتيجا بهتر نڪري سگهن ٿا. پر جيڪڏهن نواز ليگ پنهنجي جزباتي سياسي صلاحڪارن جي صلاحن تي سياسي انداز بجاءِ ڪنهن طاقت جو استعمال ڪيو ته حُڪومت مُخالف پوزيشن وڌيڪ طاقتور بڻجي نوازليگ سرڪار جي راهه ۾ اهڙيون رُڪاوٽون کڙيون ڪندي جن کان نواز ليگ پنهنجو دفاع برقرار رکي نه سگهندي. اهم ڳالهه ته اسلام آباد جي هوائن ۾ مڊ ٽرم اليڪشن جون ڳالهيون هلي رهيون آهن. جيڪڏهن نواز ليگ هن معاملي تي سنجيدگيءَ سان نه سوچيو ته حُڪومتي بُحران وڌي سگهي ٿو. تحريڪِ انصاف جي اڳواڻ عمران خان ۽ علامه طاهرالقادري جو بنيادي نقطهءِ نظر ساڳيو ئي آهي ته چونڊن جي شفافيت! سوال اهو آهي ته سال گُذري وڃڻ کان پوءِ چونڊن جي شفافيت وارا معاملا ڪيئن کڙا ٿي پيا آهن؟ جيڪڏهن خيبر پختونخواهه ۾ عمران خان جي پارٽي تحريڪِ انصاف جي حُڪومت آهي ته هڪ سال تائين ڌانڌلين سان جوڙيل حُڪومتي عرصي کي ڪهڙي کاتي ۾ وجهي سگهجي ٿو؟. اهڙا معاملا ته اُن وقت سامهون اچڻ گُهرجن ها، جڏهن اڃان صوبائي حُڪومتون ۽ وفاقي حُڪومتون ٺهي نه سگهيون هُيون. پر ايترو وقت گُذرڻ کان پوءِ اهڙو سوال هاڻ اٿارڻ ڪنهن معنى کان خالي نظر نٿو اچي.
جيڪڏهن چونڊن جي شفافيت جا معاملا ۽ مُلڪ ۾ سُڌارن آڻڻ جو سوال آهي ته اهي ٻئي ڌار معاملا آهن. چونڊن جي شفافيت وارو مسئلو الڳ بحث آهي. مُلڪ ۾ بنيادي سياسي ۽ انتظامي سُڌارا جُدا ڳالهه آهن. چونڊن جي شفافيت جي باري ۾ سوال اُٿندو ته شايد ان معاملي تي علامه طاهرالقادريءَ جي سٿ ۾ باقي پارٽيون ميدان تي موجود نه هُجن. ممڪن آهي ته مُسلم ليگ (ق) ۽ تحريڪِ انصاف ٿوري گهڻي فرق سان وري به علامه جي سٿ ۾ موجود رهن. ڇاڪاڻ ته اُهي ڪنهن نه ڪنهن طرح مڊٽرم چونڊن جون حامي آهن. پر مُلڪ جي بنيادي سياسي ۽ انتظامي سُڌارن جي حوالي سان خود نواز ليگ کي به اعتراض نه هجڻ گُهرجي. ان نُقطي تي، شايد نواز ليگ حُڪومت، علامه ۽ عمران سان ڳالهين جا رستا کُليل به رکيا آهن. پر اڄ 11 مئي تائين معاملا سُلجهي نه سگهيا ته نواز ليگ حُڪومت جي لاءِ حالتون ڏُکيون بڻجي سگهن ٿيون. جنهن کي نواز ليگ سرڪار چڱيءَ طرح سمجهي ٿي، ڇاڪاڻ ته جيڪڏهن علامه واري تحريڪ کي نواز ليگ حُڪومت سولو سمجهي ها ته لنڊن کان واپسيءَ وقت وزيرِاعظم تڪڙو اجلاس سڏائي معاملي تي صلاحون وٺڻ بجاءِ روايتي انداز اختيار ڪري ها. هن مسئلي تي في الحال ٻيا کڙا ٿيل سمورا محاذ عارضي طور پاسي تي ڪري علامه ۽ عمران جي تحريڪ کي مُنهن ڏيڻ واري معاملي تي ئي ويچارڻ مان محسوس ٿئي ٿو ته نواز ليگ لاءِ هي تحريڪ ڪيتري معنى خيز بڻيل آهي.؟