جيئن ڏٺو مون
پاڻ انهن انصاف ڪندڙ ڪردارن مان هڪ آهي، جيڪي ماڻهو پنهنجي زندگيءَ جون خواهشون، سک، آرام قربان ڪري. ٻين لاءِ جيئن ٿا. سائينءَ سنڌي هئڻ ڪري سروس دوران ڪيتريون ئي تڪليفون، رڪاوٽون، پريشانيون برداشت ڪيون. پاڻ سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن سان ٿيندڙ ناانصافين کان چڱي طرح باخبر آهي. ان ڪري سنڌ جي شهيد راڻي محترمه بينظير ڀٽو صاحبه سدائين سندن دل سان احترام ۽ عزت ڪندي هئي. کين پنهنجي انتهائي اعتماد ۽ ڀروسي وارن ماڻهن مان سمجهندي هئي. اهوئي سبب آهي جو محترمه کين ٻه ڀيرا ايم پي اي لاءِ ٽڪيٽ پڻ ڏني. پاڻ اليڪشن ۾ ڪامياب ٿي سنڌ اسيمبليءَ جي ميمبر بڻيا. جڏهن 1988ع ۽ 1993ع ۾ سنڌ اسيمبلي جا ميمبر هئا ته پاڻ سنڌ جي اهم مسئلن تي ڀرپور آواز اٿاريائين. اهو به مشهور هيو ته سيد ديدار حسين شاهه جيالو جج آهي پر پنهنجي عدالتي فيصلن جي ڪري هزارين ماڻهن کي پنهنجا حق مليا. انصاف جو مان مٿانهون ڪيائين، عام ماڻهن ۾ هڪ اعتماد بحال ڪيائين. سندس مٿان مخالفن پاران لڳايل الزام سڀ ڪوڙا ثابت ٿيا. سچ پچ تاريخ جا فيصلا ڏاڍا بيرحم ٿيندا آهن، سيد ديدار حسين شاهه خلاف هڪ دفعي انگريزي اخبار ”ڊان“ ۾ نالي واري ڪالم نگار اردشير ڪائوسجي هڪ ڪالم لکيو، جنهن جو عنوان هيو ”جسٽس آف جيالا جج“ ان ڪالم ۾ ڪيترائي الزام ۽ شڪايتون هيون.
بينظير ڀٽو صاحبه سنڌ جي ماڻهن سان ٿيل ناانصافين ۽ ڏاڍاين کي مدنظر رکي سنڌ جي ماڻهن ۽ سرڪاري آفيسرن مان احساس ڪمتري ختم ڪرائڻ لاءِ ڪيترائي اهم فيصلا ڪيا. نوازشريف جي وزيراعظم ٿيڻ کانپوءِ پ پ پ حڪومت پاران نوڪرين ۾ رکيل هزارين ماڻهن کي نوڪرين مان ڪڍيو ويو، سرڪاري ۽ نيم سرڪاري ادارن جهڙوڪ: سوئي سدرن گيس ڪمپني، ڪي پي ٽي، اسٽيل ملز، ڪي اي ايس سي، پي ٽي سي ايل، يوٽلٽي ڪارپوريشن، پي آءِ اي ۽ مختلف بئنڪن مان ماڻهن کي جبري طور تي ڪڍيو ويو. سنڌ جي ججن ۽ وڪيلن کي سالن تائين نظرانداز ڪندي ترقي کان پري رکيو ويو. ان وقت جي وزيراعظم محترمه بينظير ڀٽو صاحبه سنڌ جي ججن سان ناانصافي وارو سلوڪ ڏسي سنڌ هاءِ ڪورٽ لاءِ ڪجهه سينئر وڪيل جج مقرر ڪيا، جن ۾ سيد ديدار حسين شاهه به شامل هيو. هڪ دور اهڙو به آيو جڏهن ”جسٽس آف جيالا جج“ جا الزام هڻندڙ نالي واري ڪالم نگار اردشير ڪائوسجي جو پنهنجو ذاتي زمين جو ڪيس سنڌ سرڪار خلاف داخل ڪرايو ويو. اهو ڪيس سيد ديدار حسين شاهه وٽ پيش ڪيو ويو. پاڻ اهو ڪيس ڏسي مسٽر ارد شير ڪائوسجي کي چيائون ته مان توهان جي نظر ۾ هڪ جيالو جج آهيان، توهان کي انصاف نه ڏئي سگهندس. تنهن ڪري بهتر اهو آهي ته توهان پنهنجو ڪيس ٻئي ڪنهن جج وٽ کڻي وڃو. ان وقت مسٽر اردشير ڪائوسجي انتهائي شرمسار ٿيو ۽ ڪيل غلطي جي معافي ورتائين. پنهنجي غلطي جو اعتراف ڪندي چيائين ته مون غلط ماڻهن جي چوڻ تي توهان تي الزام لڳايا هئا. مون کي يقين آهي ته توهان منهنجو ڪيس بهتر انداز ۾ هلائي سگهو ٿا ۽ توهان جيڪو به فيصلو ڏيندا، اهو مون کي قبول آهي، پوءِ سائين وٽ اهو ڪيس هليو ۽ کيس مڪمل انصاف مليو.
ڪنهن ڏاهي جو قول آهي ته مان پنهنجي رب جي عبادت دوزخ جي باهه جي ڊپ کان نه ڪندو آهيان ۽ نه وري جنت جي حورن جي شوق لاءِ عبادت ڪندو آهيان، پر آئون پنهنجي رب جي عبادت انهيءَ ڪري ڪندو آهيان جو منهنجو رب عبادت جي لائق آهي. انهيءَ ڪري مان به سائينءَ جي عزت ۽ ساڻس محبت ان ڪري ڪندو آهيان جو هو به ان عزت ۽ محبت جي لائق آهي.
مون کي اهو ٻڌائيندي فخر ٿيندو ته سيد ديدار حسين شاهه جڏهن چيف جسٽس سنڌ هاءِ ڪورٽ هو. ان وقت ميان نوازشريف کي جهاز ڪيس ۾ اي ٽي سي ڪورٽ مان عمر قيد جي سزا ٻڌائي وئي هئي، جنهن کانپوءِ ميان صاحب سنڌ هاءِ ڪورٽ ۾ اپيل داخل ڪرائي. ٻيءَ تاريخ تي اپيل ڪندڙ ميان نواز شريف ۽ ٻين جوابدارن کي عدالت ۾ گهرايو ويو. ميان نوازشريف عدالت ۾ پيش ٿي. ڪافي مايوس ۽ پريشان ٿيو. هن ڪورٽ اڳيان دانهون ڪيون ته مون سان غير انساني سلوڪ ڪيو وڃي ٿو. مون کي اسلام آباد کان ڪراچي ايندي جهاز ۾ ٻنهي هٿن ۾ هٿڪڙيون هڻي. سيٽن تي ويهاريو ويو آهي ۽ قيدين وانگر بند گاڏي ۾ وجهي هتي وٺي آيا آهن. جيل وارن جو به ورتاءُ صحيح نه آهي، ڊاڪٽر جي وزٽ به ڪو نه ٿي ٿئي. مون کي قيد تنهائي ۾ رکيو ويو آهي. مان سابق وزيراعظم آهيان. مون کي قانون ۽ جيل مينوئل موجب سهولتون ڏنيون وڃن. مون سان مهذب طريقو اختيار ڪيو وڃي. ان کانپوءِ ڪورٽ جي حڪم تي ميان نوازشريف کي جيل ۾ هر سهولت ملي. جهڙوڪ گهر جي ماني، ڊاڪٽر جي وزٽ، اخبارون ۽ ڪورٽ ۾ آڻڻ ۽ نيڻ لاءِ ٽيوٽا ڪرولا گاڏي وغيره، جنهن سبب مٿين سرڪار سخت ناراض ٿي ۽ سائينءَ کي سزا طور فوراَ 28 اپريل 2002ع تي سپريم ڪورٽ آف پاڪستان جو جج مقرر ڪيو ويو. 2005ع ۾ پاڻ 65 سالن جي عمر ۾ رٽائر ٿيو. ان کانپوءِ 18 آڪتوبر 2010ع تي صدر پاڪستان آصف علي زرداريءَ جي حڪم تي سيد ديدار حسين شاهه کي وفاقي نيب چيئرمين مقرر ڪيو ويو. پنجن مهينن تائين نيب چيئرمين رهندڙ تي ان وقت نوازشريف ۽ سندس پارٽي جي ساٿين چوڌري نثار احمد ۽ ٻين سخت احتجاج ڪيو ۽ ڪورٽن ۾ درخواستون داخل ڪرايون ته سيد ديدار حسين شاهه جيالو آهي، تنهن ڪري ان کي نيب چيئرمين تان هٽايو وڃي. ميان نوازشريف ۽ سندس ساٿين کان شايد اهو وسري ويو هو ته هيءُ اهوئي جيالو جج هو، جنهن کيس مڪمل انصاف ۽ عزت ڏني هئي، جنهن جرم ۾ هن ڪيتريون تڪليفون برداشت ڪيون. ساڻس ناانصافي ڪئي وئي. سيد صاحب سان ناانصافي ڪندڙ ياد رکن ته تاريخ جا فيصلا ڏاڍا بيرحم ٿيندا آهن. سيد صاحب جا ڪيل فيصلا تاريخ ۾ سچ جا پڙاڏا بڻجي گونجندا رهندا ۽ سيد ديدار حسين شاهه تارن ۾ چنڊ جيان روشن رهندو. ناانصافيون ڪندڙ ڪنهن کي منهن ڏيکارڻ جي لائق به نه رهندا، انهن تي تاريخ جو فرد جرم لاڳو ٿيندو ۽ اهي قانون، سچائي، تاريخ ۽ انصاف جا مجرم ثابت ٿيندا. تاريخ جي فيصلن خلاف ڪا به اپيل داخل نٿي ٿي سگهي.
تاريخ جا فيصلا ڏاڍا بيرحم ٿيندا آهن. سيد ديدار حسين شاهه کي نيب چيئرمين تان هٽائڻ کان پوءِ تاريخ جا فيصلا ڏسو، ڪنهن ماڻهوءَ کي ايڏي وڏي عزت، محبت، پيار ۽ پنهنجائپ شايد ملي هجي. سندس خلاف فيصلو اچڻ کانپوءِ سنڌ سراپا احتجاج بڻجي وئي، سڄي سنڌ ۾ هڙتال ڪئي وئي. سنڌ اسيمبليءَ جا ميمبر سندس حق ۾ سنڌ اسيمبلي جي هلندڙ اجلاس مان واڪ آئوٽ ڪري ويا ۽ انهن احتجاجي مظاهرا ڪيا، جنهن ۾ ايم پي اي عورتون وڏي تعداد ۾ شريڪ هيون. وڏي ڳالهه اها ڏسڻ ۾ آئي ته ڪراچي ۽ حيدرآباد شهر مڪمل بند هئا. ڪراچي جي مختلف سنڌي علائقن ۽ وسندين ۾ احتجاجي مظاهرا ڪيا ويا، جن جي اڳواڻي سماجي اڳواڻ ۽ ڪالم نگار، شاعر، اديب ۽ سول سوسائٽي جا اڳواڻ ڪري رهيا هئا. اهڙي طرح سڄي سنڌ احتجاجي مظاهرا، جلوس ۽ ڌرڻا هڻي سندس خلاف ڏنل فيصلي تي سخت احتجاج رڪارڊ ڪرايو. ان کان علاوه سندس حق ۾ سنڌ اسيمبلي، بلوچستان اسيمبلي، خيبرپختونخواهه اسيمبليءَ ۾ قراردادون پاس ڪيون ويون. ان کان علاوه اخبارن، رسالن ۾ مگئزينن ۾ ڪالم ۽ ايڊيٽوريل لکيا ويا.
سائين روزاني عوامي آواز اخبار ۾ ڪرنٽ اشو تي ”واڪا ڪرڻ مون وس“ جي نالي سان ڪيترائي ڪالم لکيا، جڏهن روزاني عوامي آواز پاران سنڊي مئگزين هر آچر تي ڪڍڻ شروع ڪيو ويو ته مون مئگزين جي انچارج قاسم راڄپر جي چوڻ تي سنڊي مئگزين ۾ آتم ڪٿا لکڻ لاءِ کين عرض ڪيو ته پاڻ ان تي آمادگي ڏيکاريائون، پوءِ اها هر هفتي عوامي آواز ميگزين جي زينت بڻبي رهي. ان جي اهميت ۽ وقعت کي سامهون رکي هينئر سنڌ جي ساکائتي اداري سنڌيڪا اڪيڊميءَ جي پاران هن ڪتاب جي صورت ۾ گڏي ڇپائي پئي وڃي. سندن هيءُ آتم ڪٿا تي ٻڌل ڪتاب، نه رڳو عام پڙهندرن لاءِ رهنمائي ڪندڙ آهي پر انهن ماڻهن لاءِ پڻ رهنما آهي، جيڪي ڪنهن به اهڙي وڏيءَ ڪرسيءَ تي ويهندا، جنهن جو واسطو سڌو سنئون عام ماڻهن جي مسئلن، انهن جي صحت، انهن جي تعليم، انهن جي روزگار ۽ انهن کي پلئه پوندڙ قانوني حقن سان هجي.
سيد ديدار حسين شاهه جي هيءَ آتم ڪٿا، سندس پڙهندڙن ۽ دوستن ۾ اهو احساس به جاڳائيندي ته هو به پنهنجي زندگيءَ جي ڪار گذارين کي لکي ڪتابي شڪل ۾ آڻين ۽ ايندڙ نسلن لاءِ هڪ پل جوڙين، هڪ اهڙي واٽ واضح ڪن جنهن تان هلي، هو سچ، حق ۽ انصاف واري زندگي گذاري سگهن ۽ ڪنهن لوڀ لالچ ۽ ڊپ ڊاءَ کانسواءِ پنهنجا فرض نڀائي سگهن. هيءُ ٻه لفظ نه ڪتاب بابت آهن ۽ نه ئي اهو ٻڌائڻ لاءِ ته مان ڪو عالم ۽ اديب آهيان، سچ پچ ته هيءُ لفظ ان عقيدت جو اظهار آهن جيڪا مان سدائين ديدار حسين شاهه جي لاءِ دل ۾ سانڍيندو آيو آهيان ۽ اها شايد منهنجي زندگيءَ جي اهم ميراث هجي. پاڻ سدائين خوش هجن، مون کي يقين آهي ته هيءُ ڪتاب سنڌ ۾ گهڻي مڃتا ماڻيندو ۽ اڳتي هلي هن جو انگريزي ۽ ٻين ٻولين ۾ ترجمو ڪرايو ويندو ته جيئن هن ڪتا مان گهڻي کان گهڻا ماڻهو فيض پرائي سگهن. ان اميد سان.
ڊاڪٽر خير محمد جوڻو
4 سيپٽمبر 2013ع، ڪراچي