علي مراد ابڙو مرحوم
منهنجو گهر کان لاڙڪاڻي ڊسٽرڪٽ ڪورٽ ۾ وڃڻ ٿيندو هيو. علي مراد خان مرحوم پنهنجي ڪرسيءَ جي ڀرسان منهنجي لاءَ جڳهه مخصوص ڪندو هيو. ته سائين ديدار حسين شاهه صاحب ايندو، اهو هت ويهندو. اسان گڏ ويهي ڪيسن جي پوئواري به ڪنداسين ته ڪچهري به ڪنداسين.
نيت جو صاف ۽ سچو ماڻهو هيو. مون کي ياد اچي ٿو ته 1987ع جي لوڪل باڊيز جي اليڪشن ۾ مون علي مراد صاحب کي چيو ته، اوهان جو دوست ۽ مائٽ محترم عبدالوهاب اگهم ابڙو ريٽائر سب انسپيڪٽر آهي، جيڪو اوهان جو احسان مند به آهي. توهان ان کي چئو ته هٿ کڻي ته جئين مان بنا مقابلي ميمبر ٿي اچان. علي مراد خان ابڙو مرحوم، جيئن مون اڳ ذڪر ڪيو آهي، ته سخي مرد ۽ ڪم اچڻ وارو دوست رهيو آهي. ان عبدالوهاب اگهم جي پونئرن کي پنجاهه هزار روپيه مدد طور ڏنا هيا ته جيئن عبدالوهاب جا پويان ڀنگ ڀري عبدالوهاب کي موٽائين. ڇو ته ڄاڻي واڻي ڌاڙيلن ان کي اغوا ڪيو هيو، ڇا لاءِ ته هو ريٽائر سب انسپيڪٽر هيو. هُو علي مراد خان جي چوڻ تي رتيديري ۾ ڪامريڊ اعتبار علي بلوچ ۽ امام الدين قريشي جي اوطاق (هاري آفيس) ۾ آيو، جتي عبدالوهاب اگهم، مکي گوپال داس، گووردن داس، غلام محمد سومرو، چوڌري محمد رمضان، گل حسن سولنگي وڪيل ۽ ٻيا چند دوست پتي (تاش) راند ڪري رهيا هئا. اتي انهن جي چوڪڙي لڳندي هئي ۽ ڪچهري به ٿيندي هئي. مقرر وقت تي علي مراد خان ابڙو رتيديري پهتو ۽ ڪامريڊ اعتبار علي جي جڳهه تي، مٿي ذڪر ڪيل ماڻهن جي روبرو عبدالوهاب کي عرض ڪيائين ته سائين ديدار حسين شاهه منهنجو ۽ تنهنجو دوست آهي، نوجوان آهي ان کي اڳتي وڌڻ لاءِ ميدان گهرجي، تون مهرباني ڪري هٿ کڻ ته جيئن سائين بنا مقابلي چونڊجي اچي. منهنجي ٽوپيءَ جي عزت رک ۽ وعدو ڪر، ته هٿ کڻندين. ڪچهريءَ ۾ هن وعدو ڪيو ته هو سڀاڻي ريٽرنگ آفيسر وٽ وڃي، جيڪو ڊي، سي هيو، ان کي لکي ڏيندو ته مان هٿ کڻان ٿو. بعد ۾ هو پنهنجي وعدي تان ڦري ويو ۽ پنهنجي پٽ محمد يوسف جي معرفت علي مراد خان ابڙي کي ٽيلي فون ڪرائي ته، کيس چئو ته ابي عبدالوهاب کي سردار جلباڻيءَ ناحق بند ڪري مسو ديري ۾ رکيو آهي، جتان هو نڪري ڪو نه ٿو سگهي، جنهن ڪري سڀاڻي ڊي سيءَ وٽ هو حاضر ڪو نه ٿيندو. علي مراد خان ابڙي، يوسف کي جواب ڏنو ته ڪوڙ ٿا هڻو. مون کي خبر آهي ته عبدالوهاب هاڻي پنهنجي وعدي تان ڦري ويو آهي ۽ ڊي، سي وٽ اچڻ ڪو نه ٿو گهري. پر يقين ڪريو ته عبدالوهاب الڪيشن ۾ ڪِرندو ۽ سائين ديدار حسين شاهه انشاءَ الله کٽي ويندو، توهان دل جاءِ ڪريو.
ان تڪ تي ٻيو اميدوار سرائي خادم حسين ٻوسڻ هيو. جنهن اسان سيدن، سيد عالم شاهه مرحوم، سيد بچل شاهه مرحوم، سيد حاجي شاهه مرحوم ۽ رئيس مير جان محمد بليديءَ جي چوڻ تي مهرباني ڪري هٿ کنيو هو ۽ مان اليڪشن ۾ ڪامياب ٿيو هيس. اليڪشن گذرڻ کان ٻه اڍائي مهينا پوءِ محترم علي محمد سيلرو، جيڪو سيلرا قوم جو سردار به هيو ته ان سان گڏ اسان جو سٺو دوست ۽ پاڙيسري به هيو، ان صبح جو اچي مون کي ٻڌايو ته عبدالوهاب اگهم ڏاڍو بيمار آهي! شايد بچي، توهان جو رنج اٿس پر هلو ته هلي پڇا ڪيونس، اها سنت نبوي به آهي. مون هائو ڪئي ۽ رنج ڪڍي، علي محمد سيلرو سان گڏجي، عبدالوهاب جي وڃي مزاج پرسي ڪئي. هو پنهنجي هٿ نه کڻڻ واري عمل تي شرمسار هيو. مون کيس چيو ته اسان ڳالهه وساري، الله توکي صحت ڏيئي.
ٽئين ڏينهن تي مان لاڙڪاڻي ڪورٽ ۾ ويس ۽ حسب دستور علي مراد خان ابڙي جي ڀرسان ويٺس، کيس ٻڌايم ته عبدالوهاب اگهم ڏاڍو بيمار آهي. ان کان ته پڇا ڪر.! مون کي جواب ڏنائين ته سيد تون شريف آهين. تون پڇا ڪري آيو آهين، مون کي خبر پيئي آهي. هن ماڻهوءَ ڪچهري ۾ منهنجي ٽوپيءَ جي عزت ڪو نه ڪئي ۽ واعدو ڪري ڦري ويو. هاڻي مري وڃي ته به مان سندس منهن ڪو نه ڏسندس، پڇا ڪرڻ ته پري جا ڳالهه آهي. ڊسٽرڪٽ لوڪل بورڊ جي ميمبر جي حيثيت ۾ علي مراد خان جيڪي به اسڪيمون ڏيندو هيو، اهي مان ورڪ سب ڪاميٽيءَ جي چيئرمين جي حيثيت ۾ بحال ڪري هائوس مان پاس ڪرائي عمل ۾ آڻيندو هيس.
1988 جي صوبائي اسيمبلي جي اليڪشن هلندي مرحوم علي مراد خان ابڙو، ڪنهن ڪيس جي سلسلي ۾ رتوديرو ڪورٽ ۾ آيو هو ۽ منهنجي چوڻ يا گهرڻ کان سواءِ، منهنجي منشي گيان چند کي 50،000 روپيا ڏئي ويو ۽ اهو به چئي ويو ته، توکي هيءُ ڏيان ٿو، اهي پئٽرول پمپ واري وٽ جمع ڪرائي ڇڏ، پر سائين ديدار حسين شاهه کي هن وقت نه ٻڌائجانءِ! ڇو ته ممڪن آهي ته هو نه وٺي. واقعي گيان چند ائين ئي ڪيو ۽ آخر ۾ اليڪشن جي خرچ جي حساب ڪتاب ٺاهڻ وقت ٻڌايائين ته علي مراد خان ابڙي 50 هزار روپيا ڏنا هيا، جيڪي پئٽرول پمپ واري وٽ جمع آهن، جيڪي هن پئٽرول جي مد ۾ پاڻ وٽ ورتل ڏيکاريا هئا. منهنجي هاءِ ڪورٽ جي جج ٿيڻ کان پوءِ اتفاق سان جڏهن به لاڙڪاڻي ڪجهه گهڙين لاءِ وڃڻ ٿيندو هيو ته ان وٽ ملاقات لاءِ ضرور وڃبو هيو.
علي مراد خان ابڙو جگر جي ڪئنسر جي مرض ۾ مبتلا هئڻ ڪري ٻه، ٽي سال ٿيا آهن جو انتقال ڪري ويو آهي. سندس انتقال جي ڪري لاڙڪاڻي جي سماجي ۽ سياسي ميدان ۾ هڪ وڏو خال پيدا ٿيو آهي. جنهن جي ڀرجڻ جو امڪان تمام گهٽ آهي. اهو به سندس معمول هيو ته هر عيد تي پنهنجي دوستن سان گڏ اسان وٽ عيد مبارڪ ڏيڻ ايندو هيو ۽ اڃان تائين به ان جا پويان مسٽر منور علي ابڙو سندس وڏو فرزند جيڪو سيدو ديرو يونين ڪائونسل جو چيئرمين به رهيو آهي. ان روايت کي قائم رکندا اچن. الله تعاليٰ مرحوم علي مراد خان ابڙي جا درجا بلند ڪري ۽ کيس جنت ۾ اعليٰ مقام عطا فرمائي.