آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

گوندرَ ويا گذري

ھي ڪتاب نامياري سياستدان، قانوندان ۽ سپريم ڪورٽ جي اڳوڻي جج جسٽس (ر) سيد ديدار حسين شاھ جي يادگيرين جو مجموعو آھي. شاھ صاحب لکي ٿو:
”پنهنجو گذريل وقت جيڪو مون سان گڏ ئي دفن ٿي وڃڻو آهي، ان کي پاڻ کان الڳ ڪري ايندڙ پيڙهين تائين پهچائڻ جو ويچار به اندر ۾ جاڳيو. پوءِ لکڻ شروع ڪيم، اهو ضرور ٿيو آهي ته انهن کي سن وار ڪا به ترتيب نه آهي، يادگيريون جيئن اينديون ويون آهن ائين انهن کي لکيو اٿم. پوءِ به ڪوشش اها ڪئي اٿم ته پنهنجي زندگيءَ جا ممڪن حد تائين اهڙا واقعا ۽ قصا قلمبند ڪريان، جيڪي ايندڙ پيڙهين کي نه رڳو پڙهڻ لاءِ اتساهين پر انهن کي پنهنجي مستقبل ٺاهڻ ۾ ڪا مدد به ڪن. جيڪڏهن منهنجي زندگيءَ ۾ ايندڙ تجربن، (جيڪي مان هن ڪتاب ۾ لکي رهيو آهيان) مان کين ڪنهن موڙ تي ڪا به رهنمائي ملي ته مان پنهنجي لکڻ کي سجايو سمجهندس جو منهنجو هيءُ ڪتاب علمي توڙي عملي زندگي ۾ ڪن شخصن جي رهنمائي ڪري سگهيو“
Title Cover of book گوندرَ ويا گذري

مون 1989ع ۾ قائم علي شاهه کي وڏ وزارت تان هٽائڻ جي مخالفت ڪئي

مون MQM جي ميمبر صاحبان کي اها ڳالهه ذهن نشين ڪرائي ته سنڌي ٻوليءَ جي ريڊيو ۽ TV تي ٽائيم وڌائڻ سان اردو ٻوليءَ، جيڪا اسان جي قومي ٻولي آهي، تي ڪو به اثر نه پوندو ۽ نه ئي ان جو وقت گھٽائبو، پر گھر اها ڪبي ته سنڌي ٻوليءَ کي ريڊيو ۽ ٽي وي تي پنجويهه منٽن کان وڌائي ٽائيم ڏنو وڃي ته جيئن سنڌ جا ماڻهو ٻڌي خوش ٿين ۽ انگريزي ٻوليءَ جو پروگرام، جنهن جو وقت ڪلاڪن ۾ آهي ان کي گھٽايو وڃي. سنڌي ٻوليءَ کي گھڻو وقت ڏنو وڃي. MQM جي دوستن اها راءِ مڃي، متفقه طور تي اهو ٺهراءُ پاس ٿيو ته سنڌي ٻوليءَ جو ٽائيم وڌايو وڃي ۽ ان ٺهراءَ تي عمل جي ڪري سنڌي ٻوليءَ کي ريڊيو ۽ ٽي وي تي وڌيڪ ٽائيم ڏنو ويو. ان کان سواءِ سرڪاري قانون سازيءَ ۾ وڪيل هجڻ جي ناتي تمام گھڻو اثرائتو بهرو ورتم. ان کان سواءِ سوال جواب، جيڪي مختلف کاتن کان اسيمبليءَ جي سيڪريٽريٽ ۾ جمع ڪرائبا آهن ۽ اسيمبلي مان اهي سوال واسطيدار کاتن ڏي جواب لاءِ موڪليندا آهن، اُهي سوال جواب وري پريس ۾ ڇپجي اجلاس هلندي مقرر ڏينهن ۾ ميمبرن ۾ ورهائبا آهن ته ميمبر اهي پڙهن ۽ ضمني سوال واسطيدار وزيرن کان ڪن ته جيئن وزيرن جي ڪارڪردگيءَ جي خبر پوي ۽ سنڌ گورنمنٽ جي اهليت جي پريس ۽ ميڊيا جي وسيلي سنڌ صوبي جي ماڻهن کي خبر پوي ته حڪومت ڀلائيءَ جا ڪهڙا ڪم ڪري رهي آهي. سنڌ اسيمبليءَ جو رڪارڊ هن ڳالهه جو شاهد آهي ته لڳ ڀڳ پنجاهه سيڪڙي کان وڌيڪ هن خاڪسار جا لکت ۾ ٺهراءَ، سوال جواب ۽ قانون سازيءَ ۾ تجويزون ۽ ترميمون هونديون هيون، جنهن لاءِ اسيمبليءَ جو رڪارڊ شاهد آهي. ترقياتي ڪمن ڪرائڻ لاءِ سنڌ گورنمينٽ جو ڊولپمنٽ ۽ پلاننگ جو الڳ کاتو آهي، جنهن ۾ ڪيترائي ترقياتي پروگرام شامل هوندا آهن جن جي تحت ميمبرن پاران پنهنجي تڪ جون اسڪيمون، جن ۾ روڊ، اسڪول، هيلٿ سينٽر، بجلي ۽ آبپاشي جي نظام جي بهتريءَ لاءِ تجويزون ڏنيون وينديون آهن. ڊولپمنٽ اينڊ پلاننگ جو وزير مسٽر افضال حنيف اعليٰ تعليم يافته چارٽرڊ اڪائونٽنٽ ۽ بغير تعصب جي نئون وزير MQM جي پاران هيو ۽ وري ڊولپمنٽ اينڊ پلاننگ جو ايڊيشنل سيڪريٽري مسٽر فضل الله قريشي ڄاتل سڃاتل ايماندار اهل ۽ پنهنجي ڪم ۾ ماهر، صحيح قوم پرست سيڪريٽري هيو. مون گھڻي ۾ گھڻيون اسڪيمون ADP مان منظور ڪرايون ۽ مان دعويٰ سان چوان ٿو ته رتوديرو تعلقو ۽ سجاول سرڪل جون تمام گھڻيون ترقياتي اسڪيمون بحال ٿيون. ڳوٺن ۾ روڊ رستا، اسڪول، صحت جا مرڪز ۽ بجلي جون سهولتون مهيا ڪيو ويون. سائين قائم علي شاهه جي وزارت عظميٰ تيرنهن چوڏهن مهينا هلي، ان وچ ۾ پارٽي قيادت، سنڌ جي وڏي وزير کي تبديل ڪرڻ جو ذهن ٺاهي ڇڏيو. محترمه بينظير ڀٽو وزيراعظم، بلاول هائوس ۾ ڊويزن جي ترتيب سان صوبائي اسيمبليءَ جي ميمبرن کي گھرايو جن ۾ قائم علي شاهه جي ڪيبينيٽ جا وزير به شامل هيا. سڀني ماڻهن ترتيبوار محترمه کي چيو ته قائم علي شاهه کي وزارتِ اعليٰ تان لاهيو. شاهه صاحب ڪمزور آهي. ڪم ڪار ڪو نه ٿا ٿين، جنهن ڪري ان کي وڏ وزارت تان لاهڻ تمام ضروري آهي. ميمبرن صاحبن کي اڳي ئي خبر پئجي چڪي هئي ته شاهه صاحب وڃڻ وارو آهي. هونئن به چوندا آهن ته ڪِرئي جو الله کان سواءِ ڪو به نه هوندو آهي. محترمه مون کان پڇيو ته توهان جو ڇا خيال آهي؟ مون چيو مانس ته پارٽيءَ جي مفاد کي ڏسي توهان کي راءِ ڏبي ۽ هروڀرو قائم علي شاهه کي هيڻو سمجھي ان تي حملا ڪو نه ڪبا. مون کيس چيو هينئر شاهه صاحب کي لاهڻ پارٽيءَ جي لاءِ سود مند نه ٿيندو، مون محترمه کي ٻڌايو ته حڪومت پاڪستان بينظير ڀٽو صاحبه جي حڪومت جسٽس سليم اختر جي سربراهيءَ ۾ هڪڙي ڪميشن جوڙي آهي، جنهن کي اهو ٻڌائڻ لاءِ جوڙيو ويو آهي ته آيا سنڌ ۾ امن امان جي صورتحال خراب آهي يا نه؟ ۽ سنڌ حڪومت امن امان رکڻ ۾ ڇو ناڪام وئي؟ دستوري حالتن ۾ قانون جي پاسداري ٿي رهي آهي يا نه؟ مون کيس اهو به ورجايو ته مخالف ڌر جو اهو پڻ الزام ۽ خواهش آهي ته سنڌ حڪومت ڊهي ۽ توهان پاڻ ان ڪميشن جي رپورٽ اچڻ کان اڳ ئي حڪومت کي ڊاهيو ٿا ته توهان انهن جي الزامن جي تصديق ڪيو ٿا. جيڪڏهن هاڻي توهان سنڌ حڪومت کي ڊاهيو ٿا ته پوءِ ڇهن مهينن جي اندر هيٺيون ۽ مٿيون سڀ حڪومتون ڊاٺيون وينديون، ڇو ته ان وچ ۾ مرحوم ڄام صادق علي لنڊن کان واپس آيو هو ۽ محترمه ان کي پنهنجو ايڊوائيزر ڪري اسلام آباد ۾ رکيو هو. اسلام آباد ۾ هيڊ ڪواٽر هجڻ جي ڪري ڄام صادق جا صدر غلام اسحاق خان ۽ اعليٰ حاڪمن (خاڪي ورديءَ وارن ) سان گھرا تعلقات هئا. حيدرآباد قلعي جي پوليس آپريشن کي به، جتان غير قانوني هٿيار هٿ ٿيڻا هئا، جنرل اسلم بيگ جي هدايت تي وزيراعظم جي پڇڻ کانسواءِ بند ڪيو ويو هو. آخر اهوئي ٿيو جنهن جو خدشو هيو. قائم علي شاهه صاحب کي هٽائي محترمه آفتاب شعبان ميراڻي کي سنڌ جو وڏو وزير ڪري رکيو جيڪو محترمه جي اعتماد وارو ماڻهو هيو، تنهن جي ڪري کيس وزيراعليٰ ڪري رکيو ويو هو پر پورن ڇهن مهينن کان پوءِ ٽوٽل ويهه مهينا محترمه جي حڪومت هلي. مرڪز ۽ صوبن ۾ حڪومتون ڊاهي ڪيئر ٽيڪر سيٽ اپ آندو ويو. مرڪز ۾ غلام مصطفي جتوئي کي وزيراعظم ڪري رکيو ويو ۽ سنڌ ۾ ڄام صادق علي کي وڏو وزير ڪري رکيو ويو.
محترمه بينظير ڀٽو کي پنهنجي تڪ ۾ ترقياتي ڪمن ڪرائڻ جو ڏاڍو شوق هيو. ايشين ڊولپمنٽ بئنڪ کان روڊن ۽ پلين ٺاهڻ لاءِ پئسه آيا هئا، جنهن جي لاءِ مونکي حڪم ڪيائين ته اسڪيمون ڏيو ته جيئن منهنجي تڪ جي ماڻهن کي فائدو ملي. مون هيٺ ذڪر ڪيل اسڪيمون ڏنيون جيڪي پوريون ٿيون ۽ هن وقت به ماڻهو انهن اسيڪمن مان فائدو وٺي رهيا آهن.
پهرئين اسڪيم جمع اگھم کان وسايو ڀٽو وايا غلام حسين هڪڙو وارو روڊ، جيڪو پندرنهن ڪلو ميٽر آهي. ان رستي تان گاڏي يا جيپ ته ٺهيو پر پيدل هلڻ به مشڪل هيو، پر هاڻي ان تي هر قسم جي ٽريفڪ هلي رهي آهي.
ٻيو سالار ڀٽي کان لاڙڪاڻو سکر روڊ تي ڀٽا ڳوٺ تائين رستو پڪو ڪرڻ. هن رستي تي وارهه بئراج تي پل به ٺاهڻي هئي، اها به ٺهي جنهن مان ماڻهن کي تمام گھڻو سک آهي، جيڪو رستو ڏهه ڪلوميٽر هيو.
ٽيون ڳوٺ ڳڙهي خدابخش کان لاڙڪاڻو نئون ديرو روڊ لڳ ڳوٺ ڪيهر وايا سهراب ماڇي، متافي، سيدو ديرو ۽ رائس ڪينال تي وڏي پل به ٺهڻي هئي، هيءُ چوڏنهن ڪلوميٽرن جو رستو آهي؛ ان علائقي ۾ رستو ڪو نه هيو، ماڻهن کي اچڻ وڃڻ ۾ ڏکيائي هئي ۽ کين زرعي پيدائش شهر ڏانهن موڪلڻ ۾ تڪليف ٿيندي هئي.
چوٿون ميرو خان کان ڇٽو مستوئي تائين ۽ ميرو خان کان ڪوٽ لاهوري تائين ٽوٽل ڇويهه ڪلوميٽرن جو رستو آهي، جنهن تمام گھڻو فائدو ماڻهن کي پهچايو آهي. ماڻهو محترمه کي دعائون ڏيندا آهن.