اسان جو محرم شريف
سائين وريل شاهه مرحوم جي رحلت بعد ان جو پٽ سيد بچل شاهه مرحوم شامِ غريبا کي خطاب ڪندو هو، هي پنهنجي والد جو دور ياد ڏياريندو هو. شام غريبا کان پوءِ حسبِ دستور نياز پاڪ پڻ ورهايو ويندو آهي. اڄ کان پندرنهن ويهه سال اڳ مذهبي رواداري ۽ برداشت، هڪٻئي جي عزت ۽ احترام گهڻو هوندو هيو. اهل سنت جا حضرات به عزاداري ۽ مجلس ۾ شريڪ ٿيندا هئا. مون کي ياد آهي ته انهيءَ ساڳئي وقت ۾ هڪڙو تعزيو ڀٽن جي وانڍ مان نڪرندو هو، جنهن کي عزادار ماتم ڪندا کڻي ايندا هئا، پر هاڻي ته اهو عالم آهي جو رتيديري شهر جي هر هڪ محلي، ڪنڊ ڪڙڇ مان پهريئن کان يارنهين محرم تائين ماتمي جلوس تعزين، ذوالجناحن ۽ الم پاڪن سان شريڪ ٿيندا آهن.
شام غريبا جي مجلس ختم ٿيڻ کان پوءِ نياز مبارڪ ورهائڻ کان اڳ ۾ سائين ڪوڙل شاهه مرحوم اٿي بيهي هٿ ٻڌي مومنن کي عرض ڪندو هو ته سڀئي مومن هتان نياز کائي منهنجي اوطاق تي به هلي نياز کائين. اڄڪلهه رتيديري جي هرهڪ گهٽي ۽ پاڙي ۾ پهريئن کان يارهينءَ تائين نياز مبارڪ ٿيندو آهي ۽ عزادارن کان علاوه ٻين شهرن مان آيل ماڻهو به نياز کائيندا آهن. عزاداري جيئن ننڍي کنڊ ۾ آئي، تئين رتيديري ۾ به عزاداري اسان جي وڏن شروع ڪئي، پر سائين زوار جهنڊل شاهه جيئن ڪربلا مولا ۽ اتي ٻين زيارتن جهڙوڪ امام رضا عليه جي مزار تي حاضري ڀري ۽ ام بيبي معصوم شريف ۾ مزار تي حاضري ڀري شام ۾ بيبي زينب الاسلام رحمت الله عليه ۽ ٻين شهيدن جي مزار تي ماتم ڪري، سلام ڀري واپس آيو ته سندس محرم ملهائڻ ۾ وڌيڪ جوش آيو. سائين زوار جهنڊل شاهه جي انتقال کان پوءِ ان جي فرزند ۽ اسان جي وڏي سوٽ مرحوم سيد عالم شاهه ۽ ٻين سيدن تڏو وڇائي يوم عاشورا جاري رکيو. ان ۾ اسان سڀني سيدن جي مذهبي عقيدي موجب اڄ تائين شرڪت ٿيندي آهي.
علم پاڪ هر سال پهرئين محرم جي رات تي هيٺ لهندو هو، ان کي رنگ روغن ڪري نئين بيرڪ وجهي مٿي چاڙهيو ويندو هو ۽ ماتم ٿيندو هو. هر سال علم پاڪ جي ڪاٺي هيٺ زمين ۾ هجڻ ڪري کاڄي ويندي هئي، ان ڪري اهو حصو شهيد ڪري ڪڍيو ويندو هو جنهن سبب علم پاڪ ڪافي ننڍو ٿي ويو. سائين عالم شاهه مرحوم تمام سوچ سمجهه وارو ماڻهو هو ۽ ڪاريگري به ڄاڻندو هو، جنهن ۾ ڪاٺ جو ڪٽرائڻ ۽ ملائڻ به شامل آهي. سائين عالم شاهه منهنجي ڀاءُ سان صلاح مشورو ڪيو، جيڪي ويجها عزيز هئڻ سان گڏوگڏ پاڻ ۾ گهرا دوست به هئا، فيصلو ڪيائون ته واپڊا جي کنڀن جيان لوهه جو علم پاڪ هڻائجي جيڪو سؤ فوٽن کان مٿي هجي ۽ اهڙو ٺهرائجي جو ان کي هوا يا طوفان جي ڪري نقصان نه ٿئي. ان جي پاسي ۾ ڏاڪڻ هجي جنهن تان ماڻهو مٿي چڙهي آخري حصي تي ويهي بيرڪ هيٺ لاهي وري ٻي تيار ٿيل بيرڪ مٿي کڻي نٽن ۽ بولٽن سان بند ڪري سگهي. ان جو بنياد سيمنٽ ۽ بجري سان ايترو ته مضبوط هجي جو سؤ فوٽ جي علم پاڪ جو وزن ۽ هوا جي دٻاءَ کي برداشت ڪري سگهي. ان علم پاڪ جي منصوبي تي عمل ڪندي سائين عالم شاهه مرحوم پنهل چاچڙ کي گهرائي ڪم ان جي حوالي ڪيو. پنهل چاچڙ سان گڏ ٻه ٽي ٻيا به ڪاريگر هئا. سائين عالم شاهه مرحوم پاڻ پنهنجي نظرداريءَ ۾ اهو سڄو ڪم ڪرايو هو. اسان جي عقيدي موجب محرم جي ڏينهن ۾ علم پاڪ تي ۽ تعزئي تي خرچ ڪرڻ ثواب دارين حاصل ڪرڻ هوندو آهي، باقي ڪم ته مالڪ پاڻ ڪندا آهن. ان علم پاڪ جي ٺهرائڻ ۾ منهنجي ڀاءُ سيد نياز حسين شاهه مرحوم جو گهڻو ڪردار رهيو ۽ مالي مدد به اُن گهڻي ڪئي هئي ۽ باقي پنهنجي سيدن عزيزن سيد وريل شاهه مرحوم، سيد عالم شاهه مرحوم، مرحوم علي محمد سيلرو، مرحوم فقير شاهن خان سپڙو، مرحوم الاهي بخش سپڙو ۽ ٻيا ڪيترا مومن ان ۾ شريڪ هئا. آخرڪار تعزيو پاڪ به پراڻو ٿي ويو هو، ساڳئي طرح پراڻو تعزيو ضرورتمند مومنن کي ڏئي ڇڏيو ويو ۽ نئون تعزيو نئين ڪاٺيءَ مان ٺهرايو ويو. مٿين صاحبن ان ثواب جي ڪم ۾ به حصو ورتو، جن جو ذڪر ڪري چڪو آهيان. منهنجو ته اهو ايمان آهي ته اسان وڏي علم پاڪ وارن سيدن جي خاندان تي جيڪا ٻاجهه ۽ ڪرم آهي، اهو علم پاڪ ۽ خلوص دل سان عشره محرم ۾ ماتم ڪرڻ ۾ سمايل آهي.
محترمه هن خاڪسار جي طرفان ڏنل دعوت تي. جڏهن رتيديري پهتي ته لاڙڪاڻي کان رتيديري تائين سڄي روڊ تي پيپلزپارٽيءَ جا مٿي ذڪر ڪيل ڳوٺن جا جيالا پنهنجي پنهنجي ڳوٺ جي ٻاهران محترمه جي استقبال لاءِ بيٺا هئا ۽ ان جي جلوس تي گلن جي ورکا ڪيائون. محترمه اٽڪل اڍائي ڪلاڪ دعوت ۾ شريڪ هئي. جنهن ٽيبل تي محترمه ويٺي هئي، ان تي محترمه سان گڏ ستر کن ماڻهو ويٺا هئا، جن ۾ ناليوارا پارٽي ليڊر به هئا. انهن سان ملڪي صورتحال ۽ پارٽي مسئلن تي گفتگو ڪري رهي هئي، اتان واندي ٿي محترمه هن خاڪسار جي گهر هلي، جتي پيپلزپارٽي جي عورت عهديدارن جو ڪافي انگ موجود هيو، انهن سان به ملي. منهنجي چاچي سيد روشن علي شاهه مرحوم، جنهن آڪٽراءِ انسپيڪٽر مان رٽائرمنٽ کان پوءِ صوم ۽ صلات ڏانهن رجوع ڪيو هو ۽ پنج ئي وقت نماز شروع ڪئي هئائين ته سيد محلي ۾ مسجد به آباد ڪيائين ۽ ماڻهن کي باجماعت نماز ادا ڪرڻ جو درس به ڏنائين. جيڪا هن وقت به آباد آهي، جتي پنج وقت نماز ٿيندي آهي. مسجد ۾ سيد خاندان جا ننڍا وڏا شامل هوندا آهن. هت اهو به ظاهر ڪريان ته ان عمل ڪري اهو تاثر به غلط ثابت ٿيو ته شيعا حضرات ڏنڊي ڪونڊي ۽ ڀنگ جي حوالي هوندا آهن. محترمه کي منهنجي چاچي سيد روشن علي شاهه مٿي تي هٿ رکي ڪلام پاڪ جون ڪجهه سورتون ۽ ناد علي پڙهيو ۽ کيس دعا ڪيائين ته انشاءَ الله توهان ملڪ جا وزيراعظم ٿيندؤ. ان کان پوءِ منهنجي گهرواريءَ محترمه کي سڄي ٻانهن ۾ امام ضامن ٻڌو ۽ سڀني خواتين کيس دعا ڏني ته الله تعاليٰ توهان کي ڪاميابي ڏئي ته جيئن وزيراعظم ٿي ملڪ جي خدمت ڪريو. آخر ۾ خوش ٿي موڪلائيندي چيائين ته ”مجھے یہاں آکر بڑا سکون نصیب ہوا ہے۔ خصوصاً آپ کے چچا سید روشن علی شاہ کی پڑھی گئی سورتوں دعا نادِ علی پڑھنے سے انشاءَاللہ مجھے کامیابی نصیب ہوگی۔“ ۽ اڳتي هلي خدا تعاليٰ مهرباني ڪري ان کي وزيراعظم ڪيو.
MRD هلندي مارشل لا جي اختيارين ۽ پوليس ان شڪ جي بنياد تي ته ڳوٺ ميرپور ڀٽو ۾ ممتاز علي خان جي بنگلي ۽ ان جي محلي کي گهيرو ڪيو ته ان محلي ۾ MRD تحريڪ جا سرگرم ڪارڪن پوليس ۽ فوج سان مقابلو ڪري اچي لڪا آهن، ڳوٺ ميرپور ڀٽو کي چوڌاري ڪڙو چاڙهي فائرنگ ڪري بجلي، پاڻي ۽ گئس جو لائينون ڪٽي، ممتاز علي خان ڀٽي جي بنگلي تي فائر ڪري دهشت ڦهلائي، ٻه سؤ کن ماڻهو گرفتار ڪيا ويا. نواب نبي بخش ڀٽو گيٽ کان رتيديري طرف ويندڙ روڊ ۽ ميرپور ڀٽو طرف ويندڙ روڊ تي تتل اُس ۾ انهن کي اونڌو ڪري ليٽائي انهن تي سچو پترا هڻي تشدد ڪيائون. اهو صرف ان ڪري ڪيائون ته جيئن پسگردائيءَ ۾ ڏهڪاءُ ڦهلجي وڃي ۽ ماڻهو ڊڄن ته جيئن MRD جي تحريڪ ڪامياب نه ٿئي. مون کي جيئن ئي خبر پئي ته مان پنهنجي گاڏيءَ ۾ چڙهي نواب نبي بخش خان جي ڳوٺ وڃي ان جي بنگلي تي ساڻس روبرو مليس ۽ ملاقات لاءِ اچڻ جو مقصد ٻڌايومانس. نواب صاحب کي عرض ڪيم ته جيئن ته ممتاز علي خان ڀٽو ٻاهر ويل آهي ۽ مان پنهنجي حيثيت ۾ وڃي مارشل لا اختيارين وارن سان ملان ٿو ۽ هن ڪيل ڏاڍ ۽ ظلم تي احتجاج ڪيون ٿا. مان ٻه چار وڪيل دوست ٻيا به پاڻ سان گڏ ڪري لاڙڪاڻي وڃي مارشل لا اختيارين DC۽ SPسان مليس ۽ انهن کي ٻڌايم ته ڪوبه گهربل ڏوهي يا جوابدار ميرپور مان هٿ ڪونه ٿيو آهي، ماڻهن کي خوامخواهه تنگ ڪرڻ لاءِ بجلي، پاڻي ۽ گئس لائينون ڪٽيون ويون آهن جيڪو سراسر ظلم ۽ زيادتي آهي. ان کان پوءِ اختياريءَ وارن انهن بيگناهه گرفتار ٿيل ماڻهن کي ڇڏيو ۽ بجلي، پاڻي ۽ گئس جو لائينون کوليون ويون. اتان ٿي سڌو نواب نبي بخش خان ڀٽو سان ملاقات ڪيم ۽ کيس سڄي روئداد ٻڌايم جيڪا ڀٽو صاحب ٻڌي ڏاڍو خوش ٿيو. منهنجي اچڻ کان پهرئين ئي بجلي، پاڻي ۽ گئس جون لائينون کلي چڪيون هيون.