مري ٿيا نه مات
منهنجي وات مان ٻه لفظ نڪتا: الله اڪبر، الله اڪبر.
مان وائڙو ٿي ويس. ڪجهه سمجهه ۾ نه پئي آيو ته ڇا چوان، ۽ ڇا نه چوان! ڪجهه ماڻهو اسان جي زندگيءَ ۾ وڏي اهميت واري جاءِ والاريندا آهن. زندگيءَ جي تاريڪ غفائن ۾ روشنيءَ وانگر ملندا آهن. وڃايل واٽن ۾ اسان لاءِ سونهان ٿي پوندا آهن. ۽ پوءِ، باقي بچيل زندگيءَ ۾ ابهم ٻار وانگر، رکي رکي، ڊوڙي وڃي سندن آڱر جهليندا آهيون. سندن واتان ٻاجهارا ٻه ٻول ٻُڌي رُڪ وهندي راند ۾ هڻڻ هڪلڻ ۽ ٻيلي سارڻ جي سگهه ملي ويندي آهي. جنگ جاري رهندي آهي. باطل قوتن سان ڪڏهن به ٺاهه نه ڪرڻ جي عزم ۾ ايمان پختو ٿي پوندو آهي. ڊاڪٽر افغان جن منهنجي لاءِ ائين ئي هئا- منهنجي لاءِ محبت جو مهراڻ هئا.
ظهور ٻڌايو: ڊاڪٽر صاحب جن ڪالهه ڪراچي آيا هئا. رات ٻي لڳي ڌاري سيني ۾ سور پين، ۽ ٽئين لڳي گذاري ويا. شام جو چئين لڳي کين آخري آرام گاهه ڏانهن کڻي وينداسين.
ظهور افغان، ڊاڪٽر اي ڪيو (A.Q) افغان جو ننڍوڀاءُ آهي.
رسيور رکي مان ويهي رهيس.سوچيو هيم، عيد تي ڊاڪٽر صاحب جن سان ملڻ ويندس، کانئن صلاح وٺندس ته، هِن سان ڊسمبر ۾ نوڪريءَ ۾ منهنجا پنجويهه سال پورا ٿي رهيا آهن- سوچيان پيو ته رٽائرمينٽ وٺي ڪنهن ايڊورٽائيزنگ ايجنسيءَ سان وڃي ڪم ڪريان، يا باقاعدي صحافت ۾ شامل ٿيان. توهان ڪهڙي صلاح ٿا ڏيو؟
ان قسم جون انيڪ صلاحون، ۽ هدايتون مون ڊاڪٽر صاحب کان ورتيون هيون.
سرڪاري نوڪري ڪرڻ ۽ نوڪريءَ دوران پنهنجن نظرين ۽ عقيدتن تي قائم رهڻ پُل صراط تي پنڌ مثل آهي. مان ريڊيو پاڪستان حيدرآباد ۾ نوڪري ڪندو هوس انهن ڏينهن ۾، جڏهن ڊاڪٽر عبدالقدير افغان جن انجنيئرنگ يونيورسٽيءَ جا وائيس چانسلر هوندا هئا. ايڏي حشمت ۽ دٻدٻي وارو وائيس چانسلر اسان وَرلي ڏٺو. جڏهن به دلير، ۽ اصولن تي جنگ جوٽڻ وارن وائيس چانسلرن جو ذڪر نڪرندو آهي، تڏهن ٽي وائيس چانسلر مون کي ياد ايندا آهن، سائين غلام مصطفيٰ شاهه، سائين حسن علي عبدالرحمان ۽ ڊاڪٽر اي ڪيو اَفغان. انيڪ صفتن مان ٽنهي ۾ ڪنهن هڪ صفت مشترڪه هئي- تعليم جي معيار تي ڪنهن سان، ڪنهن به قسم جو ٺاهه نه ٿيندو؛ اهو سندن دستاويز هو.
ڊاڪٽر افغان جي موجودگيءَ ۾ ڪنهن به ڪرنل، جرنل، آءِ جي، ڊي آءِ جي، ايس پي، پي ايس پي ۽ سي ايس پي کي يونيورسٽي ڪيمپس پنهنجي هٿ ۾ کڻي ڪنٽرول ڪرڻ جي همت نه ٿيندي هئي. ارڏي کان ارڏا، ڏنگن کان ڏنگا شاگرد ڊاڪٽر افغان آڏو ٻڙڪ ٻولي نه سگهندا هئا. انهن ڏينهن ۾ نعرو لڳندو هو: سنڌ جي جان، ڊاڪٽر افغان.
سنڌ جي جان، ڊاڪٽر افغان گذاري ويو، مان وسوسن ۾ پئجي ويس. سوچيم، ڪٿي ائين ته ناهي، اسر ويل ڪو ڀوائتو خواب ڏٺو اٿم! ڊاڪٽر افغان گذاري ويو آهي- الاءِ ڇو ممڪن نه پئي لڳو. دل پڙ ڪڍي بيٺي ته ظهور کي فون ڪريان- ڳالهين ڳالهين ۾ ساڻس ڀوائتي خواب جو ذڪر ڪريان. پر پوءِ، جيئن جيئن ڏينهن چڙهندو ويو، مان ماتمڪندي مان نئين سر نوحي جو پڙلاءُ ٻڌم- ڊاڪٽر افغان گذاري ويو آهي.
پر، ڪي ڪي ماڻهو، ماڻڪ جهڙا، موتيءَ جهڙا، گذاري وڃڻ جي باوجو اسان لاءِ گذاري نه ويندا آهن. هو سدائين اسان جي اوسي پاسي، اسان جي ويجهو هوندا آهن. مان ڪيئن لکان، مان ڪيئن چوان ته ڊاڪٽر افغان گذاري ويو آهي.■
1991