ڀوتار لاءِ سونو ڪتو
ڀوتار مبارڪون، ۽ مبارڪان!
پنهنجي ڳوٺ ۾ گرلس اسڪول، يعني ڇوڪرين جو اسڪول بند ڪرائي، تو جيڪو قومي ڪارنامو سرانجام ڏنو آهي، سو تاريخ ۾ سونهري اکرن سان لکيو ويندو. تنهنجو نالو سڳورو ملڪ جي اڪابرن ۽ مدبرن جي فهرست ۾ شامل ڪيو ويندو، تو، ڀوتار ڪمال ڪري ڇڏيو آهي. ايڏو عظيم انقلابي قدم کڻڻ ۾ تو دير ڇو ڪئي! بهرحال چوندا آهن، دير آيد، درست آيد. ٻين وڏيرن ۽ ڀوتارن اهڙو عظيم ڪارنامو، ۽ ڪارناما، وقت به وقت سرانجام ڏنا آهن. تو کان ڪجهه ڪوتاهي ٿي وئي هئي. تو نيٺ پنهنجي ڳوٺ جو گرلس اسڪول بند ڪرائي ڇڏيو. واهه! تو جَسُ لهڻيو سنڌ جا ڀوتار!
سلام آهي تنهنجي نالي ۽ ذات کي ڀوتار!
سلام آهي تنهنجي دور انديشي کي!
سلام آهي تنهنجي سياسي ۽ سماجي سوچ کي!
تون عظيم آهين، بلڪه تون عظيم تر آهين، ڀوتار. تنهنجو، ۽ تو جهڙن ٻين ڀوتارن جو ڪو ثاني ڪونهي توهين اسان جا موليٰ آهيو. توهين اسان جا مالڪ آهيو. اسين توهان جا گولا ۽ غلام آهيون. توهان جي بوٽ جي دز آهيون. توهان اسان لاءِ جڏهن به سوچيو آهي، چڱوئي سوچيو آهي. گرلس اسڪول بند ڪرائي، ڀوتار، تو اسان تي وڏو احسان ڪيو آهي. اسين تنهنجا احسانمند آهيون. قيامت تائين، اسين تنهنجا ٿورائتا رهنداسين.
جيئي ڀوتار، سدا جيئي!
سوچيان ٿو. اهڙي عظيم ڪارنامي جي عيوض اسين توکي ڪهڙي سوکڙي ڏيون! ڪهڙي نموني تنهنجي تاريخي ڪارنامي کي سجدو ڪريون! سنڌ سڳوري اڄ ڪلهه جنهن اضطراب ۽ تڪليف ۾ آهي، تنهن ۾ هڪ اسڪول بند ڪرائڻ هزار سجدن ۽ ستن حجن جي فضيلت کان بهتر آهي. مصيبت جي وقت، جيترو جلد ٿي سگهي، تعليمي ادارا بند ڪرائي ڇڏجن. اسڪولن کي، سي به ڳوٺ جا، تن کي راڪيٽن ۽ بمن سان اڏائي ڇڏجي! ڳوٺ ۾ اسڪول جهڙي مڪروه عمارت جو هئڻ، نسلن جي تباهيءَ جو سبب ٿي پوندو آهي. تنهنڪري اي مدبر، داناءَ، ۽ اڪابر وڏيرا، ڀوتار، تو ساراهه جوڳو قدم کڻي اسڪول ته خيرن سان بند ڪرائي ڇڏيو آهي؛ هاڻي، بنا دير جي اسڪول جي عمارت جي پاڙ پٽائي ڇڏ. ڪيئن! ڳالهه وڻيءِ! اهو تمام ضروري آهي ڀوتار ڀلارا. جيڪڏهن اسڪول جي عمارت جيئن جو تيئن قائم رهي، ته ياد رک ڪي دهريا، ملحد، ڪافر ۽ ڪميڻا پنهنجو اثر رسوخ هلائي، اختياريءَ وارن تي زور بار وجهي، ۽ وجهرائي اسڪول کولائي وجهندا. تنهنڪري ڀوتار، هينئر ٻيو تاريخي قدم کڻڻ جي تياري ڪر. تنهنجي پاٿاريءَ ٿي جيڪي ڌاڙيل آهن نه، تن وٽ راڪيٽ لانچر آهن. ٻه-چار راڪيٽ هڻي، اسڪول جي عمارت جو ڍينگو ديري ڪري ڇڏ! پر ترس ڀوتار. مون کي هڪ نهايت شاندار ترڪيب دل تي تري آئي آهي.
ڀوتار، اهو ضروري به ناهي ته اسڪول جي عمارت کي ڊاهي پٽ ڪري ڇڏجي! اسڪول ته ٿي ويو خيرن سان بند، هميشه لاءِ. دهرين، ۽ ملحدن، ڪافرن ۽ ڪمينن کي منهن ڏيڻ لاءِ لازمي ناهي ته اسڪول جي عمارت کي ڌرتيءَ دوز ڪري ڇڏجي. اسڪول جي عمارت ۾ ٿاڻو کولائي، ۽ پنهنجي مرضيءَ جو ايس ايڇ او رکائي، ٺٺ سان، ۽ دٻ دٻي سان حڪومت ڪري سگهجي ٿي! ايس ايڇ او پنهنجو هوندو، ته سمجهه شينهن ۽ ٻڪري هڪ هنڌ پاڻي پيئندا! تنهنجي پاٿاريءَ جا ڌاڙيل ڪڏهن سپاهين جي ورديءَ ۾ نظر ايندا، ۽ ڪڏهن سپاهي تنهنجين ڌاڙيلن کي ساهي پٽائڻ لاءِ ڪو ڪارنامو ڪري پيا ايندا!
تنهنڪري ڀوتار ڀلارا، منهنجي صلاح اٿئي، ته گرلس اسڪول جي عمارت ۾ ٿاڻو کولاءِ. تون ۽ تنهنجا ڌاڙيل انشا الله تعاليٰ، بنا ڪنهن خوف خطري، عزت جي زندگي پيا گذرايندا. ۽ گڏو گڏ غريب غُربي، ۽ ڪمي ڪڙميءَ جو ساهه به مٺ ۾!
مان سوچيان پيو، ته اسڪول بند ڪرائڻ واري ڪارنامي جي عيوض، احسانمنديءَ وچان اسين توکي ڪهڙي سوکڙي ڏيون. سوچيان پيو، اسين توکي سونو ٻلو ڏيون! پر ڀوتار، تو ته سوني ٻلي کان تمام وڏو ڪارنامو سرانجام ڏنو آهي. تنهنڪري، تو کي سونو ڪتو ڇو نه ڏيون! ٻلا ته عام جام ماڻهن کي ملندا رهندا آهن. اڄ تائين ڪنهن به ماڻهو کي سوني ٻلي بدران سونو ڪتو نه مليو آهي. تون بلاشڪ سوني ٻلي بدران سوني ڪتي جو حقدار آهين.
پر ڀوتار، تنهنجو ڪارنامو ڪتي کان به وڏو آهي، ملحدن ۽ ڪافرن جي موجودگيءَ ۾ اسڪول بند ڪرائڻ ڪو معمولي ڪم ڪونهي نه! تنهنڪري تون ڪتي کان به وڏي ڪنهن انعام جو حقدار آهين. سوني ٻلي، ۽ سوني ڪتي جي تنهنجي ڪارنامي آڏو ڪا به قيمت نه آهي. منهنجو خيال آهي، تنهنجي لاءِ سونو سوئر مناسب رهندو. ڪي ماڻهو تمام وڏا ڪارناما ڪري ڏيکاريندا آهن. کين عيوض ۾ سونو ٻلو ملندو آهي، ڪي ماڻهو گهٽ درجي جو ڪم ڪندا آهن؛ انهن کي به انعام ۾ سونو ٻلو ملندو آهي. اِهو انصاف ناهي. ٻلو جيئن ته ننڍو جانور آهي، تنهنڪري ننڍڙو ڪم ڪرڻ وارن کي ملڻ گهرجي. وڏو ڪم ڪرڻ وارن کي سونو ڪتو، سونو بگهڙ، سونو گدڙ وغيره ملڻ گهرجي! تو جيئن ته تاريخي ڪارنامو ڪري ڏيکاريو آهي، تنهنڪري ڀوتار، تون سوني سوئر جو حقدار آهين.
انعام تجويز ڪرڻ وارن کي مان گذارش ڪندس، ته هو فقط سوني ٻلي تي ڳنڍ نه ٻڌن. سوني ٻلي سان گڏ سونو ڪڪڙ، سونو ٻڪر، سونو بگهڙ سونو ڪوئو وغيره به، ڪارنامن جي نوعيت کي مد نظر رکندي، انعام ۾ ڏيئي سگهجن ٿا. جيڪڏهن ڪنهن تمام وڏو ڪارنامو سرانجام ڏنو آهي، ته هن کي انعام ۾ سونو هاٿي به ڏيئي سگهجي ٿو! اسڪول بند ڪرائڻ پنهنجي نوعيت جو عظيم ترين ڪارنامو آهي؛ تمام وڏو، اهم، ۽ تاريخي ڪارنامو آهي- سوني هاٿيءَ کان به وڏي انعام جو حقدار آهي- پر، اهڙي ڪارنامي لاءِ ٺهڪي ايندڙ انعام فقط هڪ آهي، سونو سوئر!■
1991