گم ٿيل حڪمنامو
صفحن جي سڙيل مواد مان مطلب ڪڍندي ائين محسوس ٿئي ٿو، سمورو مواد ڄڻ آگيا، يا حڪمنامن تي ٻڌل آهي. پر، انهن آگيائن يا حڪمنامن جو حضرت موسيٰ جي ڏهن (Commandments) حڪمنامن سان ڪو تعلق نه آهي. مسودو جيئن ته قديم آهي ۽ گذري ويل ڪنهن دور جو آهي، تنهن ڪري انهن حڪمنامن جو تعلق جديد دور جي ليکڪ جارج آرويل جي ستن حڪمنامن سان به نه آهي. اِهي حڪمناما، جيڪي تعداد ۾ انيڪ آهن، ڏاڍا پُراسرار، مبهم، ڪڏهن بي معنيٰ، ته ڪڏهن با معنيٰ آهن. مسودو بنا ڪنهن شڪ شبهه جي قديم آهي، وساريل ورهين جو آهي، پر مسودي جو اطلاق جديد آهي، ۽ موجوده دور جي سياسي، سماجي ، معاشي ۽ معاشرتي سرشتي تي ٺهڪي ايندڙ آهي.
اچو ته هڪ هڪ ڪري حمڪنامن تي نظر وجهون، ۽ حمڪنامن جو مفهوم سمجهڻ جي ڪوشش ڪريون. هڪ ٻن، چئن اٺن، يا پنڌرهن ويهن ڪالمن ۾ حمڪنامن جو ذڪر اچڻ، ۽ سمائڻ امڪان کان ٻاهر آهي. سڙي وڃڻ جي باوجود حمڪنامن جو مسودو تمام ضخيم آهي. تنهن ڪري، رکي رکي متفرقه ڪالمن جي وچ ۾ ڪي ڪالم انهن حمڪنامن جي باري ۾ به لکندس. مسودو مون وٽ قوم جي امانت آهي، موٽائيندس ضرور، پر قسطن ۾.
حمڪنامو پهريون: جيڪو حڪمران اوهان کي اظهار جي آزاديءَ جو يقين ڏياري، ۽ اوهان کي سچ لکڻ ۽ سچ ڳالهائڻ جي تلقين ڪري، تنهن حڪمران جي ڳالهه تي ڪجهه ڪجهه يقين ڪريو، ۽ ڪجهه ڪجهه يقين نه ڪريو.
اڪابرين جي پهرين حڪمنامي تي تشريح:
جيڪو حڪمران يا حاڪم، سچ لکڻ ۽ سچ ڳالهائڻ جي تلقين ڪندو آهي، سو حڪمران پنهنجي باري ۾ ڪڏهن به سچ ٻڌڻ ۽ سچ لکيل هرگز پسند نه ڪندو آهي. تنهنڪري، اهڙي حاڪم جي باري ۾، تلقين جي باوجود سچ لکڻ جي ڪڏهن به غلطي نه ڪجي. اهڙي حاڪم جي باري ۾ لکيل ۽ ڳالهايل سچ ڳچيءَ ۾ پئجي ويندو آهي، ۽ سچ لکڻ ۽ سچ ڳالهائڻ واري کي ڏينهن ۾ تارا نظر ايندا آهن. ڏينهن ۾ تارا نظر اچڻ کان پوءِ سج نظر نه ايندو آهي. ۽ جڏهن سج نظر نه ايندو آهي، تڏهن ڪجهه به نظر نه ايندو آهي. تنهن ڪري حاڪم جيڪڏهن ڊينڊو، يعني بندرو آهي ته کيس ڊينڊو يا بندرو هرگز نه لکو، ۽ نه سڏيو. کيس قد وارن ۾ قداور لکو، ۽ اِهو ثابت ڪري ڏيکاريو ته بجليءَ جي ٿنڀن کي ڇڏي، هو ملڪ، بلڪه دنيا ۾ هر ڪنهن جاندار ۽ بي جان کان ڊگھو، ۽ قداور آهي. اهڙي ثابتيءَ کان پوءِ حاڪم اوهان کي مالا مال ڪري ڇڏيندو. ساڳي طرح، حاڪم جيڪڏهن دانگيءَ جي تري جهڙو آهي، ته کيس ڪڏهن به ڪارو نه لکو. کيس اَڇو، بلڪه کير جهڙو اڇو لکو. رنگن جا نالا مٽائي ڇڏڻ ڏوهه ناهي. ڪاري رنگ کي اڇو، ۽ اڇي رنگ کي ڪارو رنگ جو نالو ڏيئي ڇڏيو. آسماني ڪتابن ۽ دستور جي مواد ۾ تبديلي ۽ ڦير گھير جيڪڏهن ڏوهه آهي، ته پوءِ انگن جا نالا مٽائي، نوان نالا رکڻ به ڏوهه نه آهي. سچ جي تلقين ڪرڻ وارو حاڪم جيڪڏهن ڪوڙو آهي، ته کيس ڪڏهن به ڪوڙو نه لکو. کيس سچ جو علمبردار لکو. کيس سچ جو سورهيه سپاهي لکو. کيس سچ جو ابو لکو. کيس ڪڏهن به ڪنهن صورت ۾ ڪوڙو ، فريبي ۽ دغا باز نه لکو. اهڙي غلطي ڪري پنهنجي لاءِ، ۽ پنهنجي آل اولاد لاءِ مصيبت کڙي نه ڪجو. اهڙي ڪوڙي کي سچار ، ديانتدار، حقن جو محافظ، ايماندار ۽ سپيتو لکو.
حاصل مطلب ته جيڪو شخص يا حاڪم سچ لکڻ ۽ سچ ڳالهائڻ جي تلقين ڪري، تنهن شخص يا حاڪم جي باري ڪڏهن به نه سچ لکو، ۽ نه سچ ڳالهايو.
گمنام مسودي جي حڪمنامي نمبر ٻئي جي باري ۾ ٻئي ڪنهن ڪالم ۾ ذڪر ڪبو. اچو ته اول پهرين ڪالم کي هيئين سان هنڊائڻ ، بلڪه هضم ڪرڻ جي ڪوشش ڪريون.■