ڀلي ڪري آيا، محترم نوان چهرا
جڳ مشهور پاڪستاني مسٽر غريب عوام ڏاڍو بيمار ٿي پيو هو. جڳ مشهور ماڻهن جو بيمار ٿي پوڻ ڪا انوکي ڳالهه ڪونهي. اڪثر جڳ مشهور ماڻهو بيمار ٿي پوندا آهن، بلڪه سخت بيمار ٿي پوندا آهن. گهڻو اڳ رستم زمان گاما پهلوان بيمار ۽ بيوس ٿي پيو هو. علاج ۽ دوا درمل سندس کوهه کٽائي وڌا . ڪنگال ٿي پيو. بيماريءَ ۽ بک گاما پهلوان کي ڊاهي وڌو. ماني ڳڀي لاءِ محتاج ٿي پيو. هُن علاج ۽ ماني ٽڪر لاءِ پنهنجا ڪپ، ٽرافيون، ٻلا ۽ ٻيا بين القوامي انعام وڪڻڻ شروع ڪيا. سڀ ڪجهه وڪڻي ڇڏيائين، پر وريو ڪجهه به نه. سرڪار آخر سرڪار هوندي آهي. اسان وانگر واندي نه هوندي آهي. تمام اهم ڪم سندس ذمي هوندا آهن، جهڙوڪه مختلف ملڪن جا دورا ڪرڻ، ۽ سُکين ملڪن کان امداد ۽ قرض گھرڻ-پاڻ کي جائز ۽ اڳين حڪمرانن کي ناجائز ثابت ڪرڻ- دلاسن ۽ دڙڪن سان ماڻهن جو ساهه مٺ ۾ ڪرڻ، وغيره، ۽ اِن قسم جا ٻيا اهم ڪم.
سرڪار سڳوريءَ کي خبر ئي نه پيئي ته دنيا جو رستم سخت بيمار، لاچار ۽ مفلس ٿي پيو هو. اِهو ضروري ناهي ته مصروف حڪومتن کي پنهنجي عوام جو اونو نه هجي، خاص طرح سان نامور ماڻهن جو. اوهان کي ياد هوندو ته سرڪار سڳوري جڏهن پرڏيهه ۾ مصروف هوندي آهي تڏهن به سندس ڌيان راڄ ڌانيءَ طرف هوندو آهي. پنهنجي خيرخواهن کان پڇندا رهندا آهن، گھَرُ، ڪرسي ۽ ٻيو فرنيچر ته پنهنجيءَ جاءِ تي موجود آهي نه! ۽ پرپٺ، جيڪڏهن سيلاب ملڪ کي ٻوڙي ۽ زلزلو ملڪ کي لوڏي وجهندو آهي، ته هڪدم تار موڪلي مُئل ۽ زخمين سان همدرديءَ جو اظهار ڪندا آهن. مِليل امداد مان دربدر ماڻهن جي امداد ڪندا آهن. اِها تمهيد مون ان ڪري ٻڌي آهي ته اوهين ڪٿي اهو نه سمجهي ويهو ته وقت جي سرڪار کي گاما پهلوان جو اونو نه هو. يقين ڪريو، وقت سرڪار کي گاما پهلوان ڏاڍو اونو هو. بس، مصروفيت سبب سرڪار کان ڪجهه دير مدار ٿي ويئي. سرڪاري وفد پنجن هزارن جو ڪراس چيڪ کڻي جڏهن گاما جي گھر پهتو، ته اُن وقت گاما جو جنازو کڄي رهيو هو.
هڪ دفعي سرڪار سڳوريءَ کي خبر پيئي ته سنڌ جو نامور راڳي محمد جمن بيمار آهي. مصروف وقت مان ڪجهه گھڙيون ڪڍي سرڪار سڳوريءَ محمد جمن لاءِ ڏهن هزارن جي امداد ٻن قسطن ۾ ڏيڻ جو اعلان ڪيو. اوهان کي خبر آهي ته سرڪاري ڪَمُ قاعدن ۽ قانون هيٺ هلندو آهي. پُل ٺهي يا نه ٺهي، پر پُل جو فائيل، خرچ پکي سميت، مڪمل هجي. اسڪول وجود ۾ هجي. يا وجود ۾ نه هجي، پر فائيل ۾ ضرور موجود هجي. فائيل ۾ اسڪول جي عمارت، استادن، ۽ شاگردن جا تفصيل، ۽ وقت بوقت اسڪول جي چوني پوچي ۽ مرمت تي آيل خرچ جا انگ اکر هوندا آهن. منهنجي چَوَڻ جو مطلب آهي ته سرڪار سڳوري قاعدن ۽ قانونن کي نظر انداز نه ڪندي آهي. قاعدن ۽ قانونن جا ڦيرا کائي قسط جا پهريان پنج هزار جڏهن محمد جمن تائين پهتا تڏهن محمد جمن پوين پساهن ۾ هو. ترت گذاري ويو. پنجن هزارن جي ٻي قسط تي سيڪشن آفيسر صاحب نوٽ هڻي ڇڏيو ته، محمد جمن جيئن ته گذاري ويو آهي تنهن ڪري کيس دوا درمل لاءِ ڪنهن به رقم جي ضرورت نه آهي. سرڪار سڳوريءَ کي محمد جمن جو خيال ته آيو هو، پر مصروفيت سبب ڪجهه دير سان خيال آيو هو.
اسان جو جڳ مشهور مسٽر غريب عوام جڏهن صدما سهي سخت بيمار ٿي پيو، تڏهن وقت جي حاڪمن کيس صحتمند ڪرڻ لاءِ وسان ڪين گھٽايو. نه حڪيم ڇڏيائون، ۽ نه ڪو طبيب. پير پڇايائون. فقيرن جا در کڙڪايائون. کيس واعدن ۽ دلاسن جون سُتيون پيئاريائون. ايجنسين جي ڀوپن کان جِن ڪڍايائونس. بجليءَ جي بلن جا شاڪ ڏنائونس. پر، تڏهن به ورتو ڪجهه نه. مسٽر غريب عوام ويو ڍر ڪندو، تان جو ڪوما ۾ هليو ويو، يعني بيهوش ٿي ويو. هر دور جا حاڪم غريب عوام جي بيماريءَ جو اصل سبب معلوم ڪري نه سگهيا، ۽ ڪجهه مهينا حڪومت هلائڻ جا مزا ماڻي هڪٻئي جي ڪڍ ايندا رهيا. ڪڏهن اڳئين ۽ ڪڏهن پوئين در مان داخل ٿيندڙ حاڪمن کي خبر ئي نه پيئي ته مسٽر غريب عوام جو پرابلم ڪهڙو آهي. هو ڪوما ۾ ڇو هليو ويو آهي؟ ڪنهن ملڪ جي سرڪاري يا غير سرڪاري دوري تي ڇو نه ويو آهي؟ هر حڪمران اعلان ڪندو آهي ته هن ملڪ جو اصل حاڪم مسٽر غريب عوام آهي. جيڪڏهن ائين آهي، ته پوءِ غريب عوام کي هر سال اَٺن ڏهن ملڪن جو دورو ڪرڻ گهرجي. درگاهن جي زيارت ۽ عمرو ڪرڻ گهرجي! غير ملڪي سربراهن سان ملاقات ڪرڻ گهرجي!
موجوده حاڪمن جا حڪيم ۽ طبيب ڏاڍا سياڻا هوندا آهن. هنن هڻي وڃي هنڌ ڪيو. آخر پتو لڳائي ورتائون ته غريب عوام جي پُر اسرار بيماريءَ جو سبب ڪهڙو آهي. هنن پنهنجي رپورٽ ۾ سرڪار کي پڪ ڏني آهي ته مسٽر غريب عوام جو پرابلم نه بک آهي، نه بيروزگاري آهي، نه ذلت آهي، نه گوليون کائي رستن تي مرڻ آهي، ۽ نه ئي ڪوڙن ڪيسن ۾ ڦاسي پوليس هٿان خوار ٿيڻ، ۽ ڦاهيءَ تي چڙهڻ آهي. مسٽر غريب عوام جو پرابلم فقط هڪ آهي. غريب عوام پنجاهه سالن کان وڏيرن ، چوڌرين، خانن ۽ سردارن جون نوراني شڪليون ڏسي، بيزار ۽ ڏِٻرو ٿي ڪوما ۾ هليو ويو آهي. حڪيمن طبيبن سرڪار کي صلاح ڏني آهي ته مسٽر غريب عوام کي ڪوما مان ڪڍڻ، ۽ ٻيهر هوش ۾ آڻڻ جو فقط هڪ ئي علاج آهي ته کيس خانن ۽ سردارن بدران نون چهرن جو ديدار ڪرايو وڃي. انشاالله تعاليٰ، غريب عوام ٻيهر هوش ۾ ايندو، ۽ سُک، سانت، ۽ خوشين سان ڀرپور زندگي گذاريندو، ۽ موج ماڻيندو.
هينئر اوهين سمجهي ويا هوندا ته مُلڪ ۾ گاهه جي پاڙ تائين هيٺاهين سطح تي چونڊون ڇو ڪرايون ويون آهن. سرڪار جي خواهش آهي ته هيٺاهين سطح جا ماڻهو خانن ۽ سردارن کي مات ڪري سامهون اچن، ۽ پنهنجين نَوَن چهرن جي چمڪاٽ سان مسٽر غريب عوام کي هوش ۾ آڻين، بلڪه سندس هوش ٺڪاڻي تي آڻين.
گاهه جي پاڙ تائين چونڊن جي ٻين مرحلن ۾ نوان نڪورا چهرا سامهون آيا آهن. غريب عوام جي همدردن جي دل خوش ٿي آهي. خانن ۽ سردارن کي ڇڏيو، سندن پٽ، پوٽا، ۽ ڏهٽا به چونڊن ۾ نه، بيٺا، ۽ جيڪڏهن بيٺا ته ڪامياب ٿي نه سگهيا. ڪامياب ٿيا آهن نوان چهرا، نئين نظام جا ضامن! اسين دل جي گهرائين سان سندن آڌر ڀاءُ ڪريون ٿا، ۽ غريب عوام لاءِ هوش ۾ اچڻ جي دعا گھرون ٿا.■