ڪھاڻيون

سنڌو بقا مان فنا آهيان

ڪتاب ”سنڌو بقا، مان فنا آهيان“ نامياري ليکڪ، ڪهاڻيڪار ۽ دانشور امر جليل صاحب جي قصن، ڪٿائن، ڪهاڻين ۽ ڪالمن جو مجموعو آهي.
امر جليل لکي ٿو :
”مون ڀڳل ڪشڪول ڀٽ ڌڻيءَ جي درگاهه ڏانهن وڌائيندي چيو هو: سنڌو بقا، مان فنا آهيان. هوءَ عروج، مان زوال آهيان. هوءَ فلڪ، مان فرش آهيان. ڀٽ ڌڻيءَ، مون کي ڪجهه گھڙين جي ڀڪشا ڏي- مان لمحن جي لوڙاٽ ۾، پنهنجي ڀڳل ٽٽل وجود کان ٻاهر کيس ڏسان، ۽ يقين جي تجديد ڪريان ته هوءَ موسمن ۽ وقت جي قيد کان آزاد آهي ۽ مان يادن جو کنڊر آهيان۔“

  • 4.5/5.0
  • 4089
  • 1865
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • امر جليل
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Sindhu Baqa maan Fana Ahyan

  ڪنسورشيم

هيءُ جملو مون اسلام آباد جي مشهور گرينگو گيسٽ هائوس ۾ هم خيال همراهن جي گفتگو دوران ٻڌو. مان گيسٽ هائوس ۾ ڇا ڪري رهيو هوس، اوهين ان ڳالهه کي ڇڏي ڏيو. ضد نه ڪريو. ڏاها ٿيو. اوهان جي لاءِ فقط ايتري ڄاڻ ڪافي آهي ته اسلام آباد ۾ منهنجو گهڻو وقت گيسٽ هائوسن ۾ گذرندو آهي، خاص ڪري گرينگو گيسٽ هائوس ۾. گيسٽ هائوس ۾ هم خيال همراهن جي گفتگو دوران گنهگار ڪنن سان ٻُڌل جملو اوهين به ٻڌو، ۽ رب جا لک شڪرانا بجا آڻيو؛ “ خراب ٿيل جمهوريت کي نئون رنگ، نئون روپ ۽ نئين شڪل ڏيڻ لاءِ موجوده حڪمران جيڪي ڪجهه ڪري رهيا آهن، سو سڀ ساراهه جوڳو آهي.
ڪنسور شيم انگريزيءَ جو لفظ آهي. ڪنسورشيم جون ڊڪشنريءَ ۾ انيڪ معنائون آيل آهن. پر، ڪنسور شيم جي سولي سنڌيءَ معنيٰ ڪنهن به ڊڪشنريءَ ۾ ڏنل نه آهي. ڪنسور شيم جي معنيٰ آهي، ملي ڀڳت. هڪ ننڍڙي وضاحت ضروري سمجهان ٿو. ڪنسور شيم ۾ ڪو به ميمبر ڀڳتي نه وجهندو آهي، ۽ نه ئي ڀڳتي ڳائيندو آهي. ڪنسور شيم جو ڪو به ميمبر ڀڳت نه آهي. ڪنسور شيم جا ميمبر پاڪستان جا ڄاتل سڃاتل سردار، خان مَلِڪَ، چوڌري، هيروئن ۽ هٿيارن جا واپاري، سمگلر، ۽ شودا آهن. انهن ۾ اسان وارا همراهه به شامل آهن، منهنجو مطلب اسان جا ڀوتار.
نيڪ صورت ۽ نيڪ سيرت جنرل ضياالحق مرحوم و مغفور جي دور ۾ هم خيال همراهن جي ملي ڀڳت ڪنسور شيم جي شڪل اختيار ڪئي. ورنه، هو ڇڙوڇڙ، ننڍن ننڍن ٽولن ۾ ورهايل هوندا هئا. وقفي وقفي کانپوءِ هو پنهنجو اجلاس اسلام آباد ۾ ڪندا آهن، ۽ حاڪمن کي پنهنجي نيڪ خيالن ۽ نيڪ ارادن کان آگاهه ڪندا آهن، ۽ کين پنهنجي مڪمل تعاون جو يقين ڏياريندا آهن.
گرينگو گيسٽ هائوس اسلام آباد ۾ مون فقط هڪ جملو نه ٻڌو هو. ٽهڪڙن ۾ ملي ڀڳت جي ميمبرن جو هڪ ٻيو جملو به ٻڌو هو. اُهو جملو به پنهنجي جاءِ تي وڏي تاريخي، ۽ تاريخ ساز جملو هو. مون ملي ڀڳت جي ميمبر جو جملو ڏاڍي غور سان ٻڌو هو. اوهين غور سان پڙهجو؛ “ موجوده حڪمرانن جي بنيادي جمهوريت کان چاليهه سال اڳ فيلڊ مارشل ايوب خان سڀ کان بنيادي جمهوريت جو تجربو ڪري ڏٺو هو جنهن ۾ اسان جي نامور اَبن، ڏاڏن، چاچن ۽ مامن ڀرپور نموني حصو ورتو هو، ۽ بنيادي سطح تي ملڪ جي خدمت ڪئي هئي.”
ان کان پوءِ، هڪ ميمبر جو ڳالهايل، ۽ منهنجو پنهنجن گنهگار ڪنن سان ٻڌل جملو گهٽ تاريخ ساز نه هو.اُهو جملو ٻڌڻ کان پوءِ ڪنسور شيم جا ميمبر وڏا وڏا ٽهڪ ڏيئي کلي پيا هئا. کلي کلي کيرا ٿي ويا هئا. اوهين جملو ٻڌو، ۽ هيئين سان هنڊايو، پر سبق نه پرائجو. جن کي سڀ پرائڻ گهرجي، انهن سبق پرائڻ کان نابري واري ڇڏي آهي، ته پوءِ اسين ڇو سبق پرايون! اوهين فقط جملو ٻڌو، بلڪه پڙهو، ۽ سبق تي ڌيان نه ڌريو. اسان تاريخ مان سبق پرائڻ جو ٺيڪو نه کنيو آهي. جملو ڳالهائيندڙ ميمبر جو آواز ڳورو، گهگهو، ۽ ڦاٽل دهل جهڙو هو. هن چيو: “ فيلڊ مارشل ايوب خان جي بنيادي جمهوريت ۾ جوش ۽ جذبي سان خدمت ڪندي ڪندي اسان جي ابن، ڏاڏن،چاچن ۽ مامن ملڪ جا بنياد لوڏي ڇڏيا، ۽ ڪجهه عرصي کان پوءِ ملڪ جو ڍينگو ڍيري ٿي پيو.”
ٽهڪڙا مچي ويا. ان کان پوءِ ڪوڪرن ۾ جُملا اُٿلي پيا. جملا هڪٻئي سان وچڙي پيا. سمجهه ۾ نه پئي آيو، ته ڪنسور شيم جي ڪهڙي ميمبر ڪهڙي ڳالهه پئي ڪئي. مَسين مَسين، هڪ جملو سمورن جملن تي حاوي ٿي پيو، ۽ صاف ٻڌڻ ۾ آيو. ساز ۽ آوازن جي دنيا ۾ ڀل ڪو ان جملي جو قدر نه ڪري، پر مون ڪيو. ڇو جو اهو جملو به تاريخ ساز هو. مان جملولکان ٿو اوهين پڙهجو: “ جمهوريت بنيادي هجي، يا بي بنيادي اسان جا ابا، ڏاڏا، چاچا، ماما ۽ اسين هر قسم جي جمهوريت جا ڀرجهلا آهيون.
اُن کان هڪدم پوءِ، هڪ ٻيو جملو ٻڌڻ ۾ آيو. اُهو جملو به تاريخ جو تسلسل هو. ڏاڍو وڻيو. اوهين به ٻڌو، بلڪه پڙهو ۽ ڪڙهو. ڪنسور شيم جي ان ميمبر جو آواز ٻڪر جي ٻيڪار جهڙو هو. چيائين: “جمهوريت لولي هجي يا لنگڙي، چٻي هجي يا ٽنڊي، اسان جي وجود کان سواءِ هلي ئي نه سگهندي آهي.”
ڪنسور شيم جي ٻڪر جهڙي ميمبر جي ڳالهه مون کي دل سان لڳي. 1947 کان وٺي 12 آڪٽوبر 1999 تائين جمهوريت جي هر رنگ ۽ روپ، شڪل ۽ شبيهه ۾ ڪنسور شيم جا ميمبر سردار، مَلِڪَ، نواب ( نصر الله کان سواءِ ) خان، چوڌري ۽ اسان جا ڀوتار چونڊجي ايندا آهن ۽ مُلڪ هلائيندا آهن. کين لهر، نه لوڏو. وَٺُ ڪنجڪ ڪريم جي، جڳ جو والي جو. دور کڻي لياقت عليءَ جو هجي يا ايوب خان، يحيٰ، ذوالفقار علي ڀٽو، بينظير، نواز شريف جو، فقط ڪنسور شيم جا ميمبر چونڊن ۾ بيهندا آهن، کٽندا آهن. سندن برادري ۽ قبائلي ووٽ واري بينڪ ڪو به ٽوڙي نه سگهيو آهي. هڪ ايم اين اي ڏاڍي يقين سان چيو هو، “ اسان جو ووٽر، اسان کان سواءِ ڪنهن کي ووٽ نه ڏيندو، پوءِ کڻي آسمان مان ڪو فرشتو اسان سان مقابلي لاءِ ڇو نه لهي اچي. ضمانت ضبط ٿي ويندس.”
ڪنسورشيم جي ميمبر جو آواز ٻڌم. زوردار نموني چيائين، “ موجوده حڪومت سان اسان جا ڪي به اختلاف نه آهن. اسين فقط اهڙي حڪومت جي مخالفت ڪنداسين جيڪا اسان جي ووٽ بينڪ ٽوڙڻ جي ڪوشش ڪندي، يا اسان جي ووٽرن ۾ سياسي آگاهي پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي.”
ڪنسورشيم جي ميمبرن تاڙين سان گرينگو گيسٽ هائوس لوڏي ڇڏيو. ان کان پوءِ حڪومت جي ڪارڪردگي تي اطمينان جو اظهار ڪندي ڪنسور شيم جي ميمبرن يڪراءِ هڪ قرارداد منظور ڪئي. قرارداد ۾ هڪ هنڌ لکيائون، “ اڳ اسان کي پنهنجي پنهنجي علائقي ۾ پنهنجي پسند جو ايس ايڇ او، ايس پي، ڊپٽي ڪمشنر وغيره مقرر ڪرائڻ لاءِ ڀڄ ڊڪ ڪرڻي پوندي هئي. ايندڙ جمهوريت جي نئين نظام ۾ ايس ايڇ، ايس پي، ۽ ڊپٽي ڪمشنر جي تقرري اسان جي هٿ ۾ ڏيئي موجوده حڪومت اسان جو ڪم سولو ڪري ڇڏيو آهي. اسين حڪومت جا شڪرگذار آهيون.”
اوهان کي اِهو نه ٻڌائيندس گرينگو گيسٽ هائوس ۾ مان ڇا ڪري رهيو هوس.■