سبز باغ ڊيم
تعجب ٿيم، چيم، “ سر، گهٽ ۾ گهٽ منهنجي پرابلم کان ته اوهين واقف آهيو. ”
“ اهو تنهنجو پرابلم ناهي.” صاحب چيو، “اهو تنهنجي دماغ جو خلل آهي. ”
“ سر، مان سچل جو مريد، ۽ بلها شاهه جو معتقد آهيان.” چيم، “اسين ٻڍا ٿي ويندا آهيون، پر اسان جو عشق ٻڍو نه ٿيندو آهي. ”
“اڙي چريا! ” صاحب چيو، “ تون ڇا ٿو سمجهين، هن به تو وانگر تنهنجو انتظار ڪيو هوندو، ۽ ويٺي ويٺي تو وانگر پوڙهي ٿي ويئي هوندي! ”
چيم، “ ڪهڙي خبر سائين.”
“ اهو خلل پنهنجي دماغ مان ڪڍي ڇڏ. تون هڪ حساس اداري جو ملازمن آهين.” صاحب چيو، “ يقين ڄاڻ هِن وقت تائين هوءَ پوڙهي کک ٿي ويئي هوندي. ڏاڏي ۽ ناني ٿي ويئي هوندي.”
چيم، “ڪهڙي خبر سر، هن به مون وانگر اڃا تائين شادي نه ڪئي هجي!”
صاحب پڇيو، “ يونيورسٽي ڇڏڻ کان پوءِ توکي ڪڏهن ڪو خط لکيو اٿائين؟ ”
وراڻيم “نو، سر.”
صاحب پڇيو، “ عيد يا نئين سال جو ڪارڊ موڪليو اٿائين؟”
وراڻيم “نو، سر.”
صاحب پڇيو، “ ڪڏهن ڪا فون ڪئي اٿائين؟”
وراڻيم،“نو، سر”
صاحب پڇيو، “ته پو ڪيئن ٿو چوين ته هوءَ به تو وانگر تنهنجي انتظار ۾ پوڙهي ٿي ويئي هوندي، پر شادي نه ڪئي هوندائين!”
چيم “دل جي گواهيءَ کان مٿي ٻي ڪا به گواهي نه ٿيندي آهي، سر. ”
صاحب ڪجهه ڪجهه ناراض ٿيندي چيو، “مون کي حيرت آهي ته تو جهڙي اَڌَ مغزيءَ کي هڪ حساس اداري ۾ نوڪري ڪرڻ جي ڪهڙي ضرورت هئي.”
چيم، “ سر، حساس اداري ۾ مون انڪري نوڪري ڪئي آهي جو مان ڏاڍو حساس قسم جو انسان آهيان. ”
“ پنهنجي ڳالهه نه ڪر. ” صاحب سخت لهجي ۾ پڇيو، “ مون کي ٻڌاءِ ته سنڌين جو پرابلم ڇاهي. ”
چيم، “ سنڌين جو هڪ نه، انيڪ پرابلم آهن، سر.”
صاحب چيو، “مان في الحال هڪ پرابلم جي ڳالهه پيو ڪريان. ”
پڇيم، “ ڪهڙو پرابلم سر.”
صاحب چيو، “ ڪالاباغ ڊيم جي نالي ۾ کڙو ڪيل پرابلم.”
چيم، “ اصل ۾ سڄي گڙٻڙ ڪالاباغ ڊيم جي نالي ۾ آهي.”
پڇيائين، “ ڪيئن؟”
چيم، “ قلي وارو نواب ڪالاباغ اڃا تائين سنڌين کان نه وسريو آهي، سر.”
“ ڇا پيون چوين؟” صاحب کي تعجب ٿيو.
چيم، “ڪالاباغ ڊيم بدران ڊيم جو نالو جيڪڏهن سفيد ڊيم، يا سبز ڊيم هجي ها ته سنڌي ڊيم کي ڊيم ڪيئر ڪري ڇڏين ها. ”
صاحب سوچ ۾ پئجي ويو.
چيم، “ سبزباغ ڊيم سٺو نالو آهي. اڃا به وقت ويو ناهي. سرڪار کي صلاح ڏيو. ڪالاباغ ڊيم بدران ڊيم جو نالو سبز ڊيم رکن. سنڌي سرها ٿيندا.”
“ سبز ڊيم!”
“ يس، سر.”
“مون کي حيرت آهي ته اِن ڳالهه جو خيال وزيراعظم جي صلاحڪارن کي ڇونه آيو! ” صاحب چيو، “ ممڻ ئي نه مچي ها.”
چيم، “ سر، وقت ويو ڪونهي، وزيراعظم سان ڳالهايو. سندس صلاحڪارن سان ڳالهايو. سبز باغ ڊيم جو نالو ٻڌي سنڌي ٺري پوندا.”
“ تو ڳالهه ڪم جي ڪئي آهي، راڻا. ” صاحب چيو، “في الحال اسان کي جيڪا رپورٽ تيار ڪرڻي آهي، تنهن ۾ سرڪار کي ڪالاباغ ڊيم بابت سنڌين جي اصلي اعتراضن کان آگاهه ڪرڻو آهي.”
“ اهي اصل ۾ اعتراض ناهن سر.” چيم، “ اهي اصل ۾ سنڌين جا ڊپ آهن.”
“ڪهڙي قسم جا ڊپ؟ ” صاحب پڇيو.
مان نه آهيان انجنيئر، ۽ نه آهيان ڪو ٽيڪنوڪريٽ. ۽ نه ئي آهيان ڇوٽو موٽو زميندار. مون کي ڪا به خبر ڪونهي ته هماليه جبلن تان ڪيتري مقدار ۾ پاڻي مختلف موسمن ۾ وهي ايندو آهي. ان پاڻي ۾ ورهاست موجب پاڪستان جي هڪ هڪ صوبي جو ڪيترو حصو آهي. ان پاڻيءَ مان ڪيترو تربيلا، منگلا، ۽ ٻين ننڍڙين ننڍڙين ڊيمن ۾ گڏ ڪيو ويندو آهي، ۽ اهو پاڻي ڪيڏانهن ويندو آهي، ۽ ڪهڙين زمينن کي آباد ڪندو آهي! تنهنڪري ڪالاباغ ڊيم جي ٽيڪنيڪي فائدن ۽ نقصانن تي ڳالهائڻ مون مناسب نه سمجهيو. تاريخ جي حوالي سان مون ڪالاباغ ڊيم تي ڳالهائڻ مناسب سمجهيو.
چيم، “سر، هر موومنيٽ کي چٿڻ لاءِ انگريزن مکي ٻيلي تي بمباري ڪرائي هئي. ماڻهن تي عام تاثر ڏنو هئائون ته ٻيلي مان حاصل ڪيل زمين هارين ۽ نوَن آبادگارن ۾ ورهائي ويندي.”
صاحب چيو، “ جيستائين مون کي ياد ٿو پوي، انگريزن زمين ورهائي هئي، ۽ نوَن آبادگارن ۾ ورهائي هئي.”
“برابرسر.” چيم، “ پر انهن مان ڪو به هڪ آبادگار سنڌي نه هو.”
” پر، ان ڳالهه جو ڪالاباغ ڊيم سان ڪهڙو تعلق” صاحب پڇيو.
“ آهي سر. گهرو تعلق آهي، ” چيم، “ ڪوٽڙي بيراج جڏهن ٺهي هئي، تڏهن به سرڪار سڳوريءَ اعلان ڪيو هو ته حاصل ٿيندڙ زمين هارين ۽ نوَن آبادگارن ۾ ورهائي ويندي.”
صاحب چيو، مون کي ياد ٿو اچي ته لکين ايڪڙ زمين نوَن آبادگارن ۽ هارين کي ڏني وئي هئي.”
“ برابر سر.” چيم، “ انهن مان ڪو به هڪ آبادگار سنڌي نه هو.”
صاحب چيو، “پر، ان ڳالهه جو ڪالاباغ ڊيم سان ڪهڙو واسطو آهي.”
“سر، ” چيم، “ ڪالاباغ ڊيم جي ڪري جيڪڏهن غير آباد زمين آباد ٿي به پئي، اها سنڌي آبادگارن ۾ نه ورهائي ويندي.”
“اڙي! ” صاحب چيو، “ اهو تون ٿو چوين راڻا.”
“نه سائين.” چيم، “ مون سنڌين جي دل ۾ ويجهي ويل تاريخي ڊپ جو ذڪر ڪيو آهي،”
صاحب پڇيو، “ ان ڊپ کي ڪهڙي نموني سنڌين جي دل ۽ دماغ مان ڪڍي سگهجي ٿو؟”
“ اهو ڪو اهڙو مشڪل ڪم ڪونهي.” چيم، “ ڪالاباغ ڊيم جو نالو سبزباغ ڊيم رکائي ڇڏيو.”
صاحب مون کي آڱوٺو ڏيکاريو. انگريزي اشارو آهي. يعني، واهه جا صلاح ڏني آهي. پوءِ هن وزيراعظم جي خاص صلاحڪار سان هاٽ لائين ڳالهايو. چيائين، “وزيراعظم کي صلاح ڏيو ته ڪالاباغ ڊيم جو نالو بدلائي سبزباغ ڊيم رکي ڇڏين. سنڌي گوڙ نه ڪندا.”■
1998