اڄوڪي دور ۾ پٿر واري دور جي روايت

قديم کان قديم دور ۾، پٿر واري دور کان به اڳ، جڏهن تاريخ جو فن اڃا ايجاد نه ٿيو هو، قبيلي جي اڳواڻي ان شخص کي ملندي هئي، جيڪو سڄي قبيلي ۾ سڀني کان طاقتور هوندو هو، ۽ پنهنجن حريفن کي ماري مات ڪندو هو. ائين کڻي چئجي، ته هڪ طاقتور شخص پنهنجي سگھه سان قبيلي جي اڳواڻي، يا ليڊر شپ هٿ ڪري وٺندو هو. اُن وقت تائين هو اقتدار تي قابض رهندو هو، جيستائين ٻيو ڪو شخص کيس ماري مات نه ڪندو هو، يا پنهنجي ساءِ نه مرندو هو. پاڻ کي طاقتور ثابت ڪرڻ لاءِ هو پنهنجي طاقت جا مختلف مظاهرا ڪندو هو. پنهنجي قبيلي ۾ گھٽ طاقتورمخالفن کي ماري وجھندو هو. ٻئي ڪنهن قبيلي جي سردار يا سربراهه کي للڪاريندو هو؛ کيس طاقت جي مظاهري لاءِ چئلينج ڪندو هو. اهڙي ويڙهه جي نتيجي ۾ جيڪو سردار ڪامياب ٿيندو هو، ٻئي سردار جي قبيلي تي قبضو ڪري وٺندو هو. اِهي ان دور جون ڳالهيون آهن، جڏهن خدا جي خدائي ۾ خلق گھٽ ۽ زمين بي حساب هئي. تڏهن، اڃا مُلڪ وجود ۾ نه آيا هئا. مختلف قبيلا مختلف هنڌن تي ندين نالن جي ويجهو پڙاءُ ڪندا هئا، ۽ موسم آهر، يا ڪنهن خطري سبب ڪوچ ڪندا هئا.
پنهنجي طاقت جو مظاهرو ڪرڻ انسان جي فطرت ۽ جبلت ۾ شامل آهي. صديون گذرڻ جي باوجود سندس فطرت ۾ ڪا تبديلي، ۽ سوچ ۾ ڪا ڦير گهير نه آئي آهي. جيڪڏهن ڪا ڦير گهير، يا ڪا تبديلي ڏسڻ ۾ آئي آهي، سا سندس طاقت جي مظاهري جي طريقي ۾ آئي آهي. اڳ انسان فقط پنهنجي ٻانهن، پنهنجي ذاتي ۽ پنهنجي جسماني سگھه جو مظاهرو ڪندو هو. اڪيلي سِر ڏهن ويهن ماڻهن سان وڙهڻ؛ هٿين خالي شينهن يا هاٿيءَ کي مارڻ؛ ۽ وڻن کي ڀاڪر ۾ ڀري پاڙون پٽي ڪڍڻ سندس طاقتور جي مظاهري جا مخصوص طريقا هوندا هئا. جديد ۽ سائنسي دور ۾ انسان پنهنجي طاقت جي مظاهري لاءِ نوان نمونا ايجاد ڪندا آهن.
ماسڪو، واشنگٽن، بيجنگ، فرانس،لنڊن، دهلي، ۽ دنيا جي ٻين انيڪ ملڪن جي انيڪ شهرن ۾ مخصوص موقعن تي فوجي پريڊون ڏسي مان ڏاڍو حيران ٿيندو آهيان. حيران ان ڪري ٿيندو آهيان، جو انسان جي فطرت ۾ لکين سال گذري وڃڻ جي باوجود، ڪا تبديلي نه آئي آهي. پنهنجي طاقت جي نماءَ لاءِ سندس خواهش ۾ ڪا ڪمي نه آئي آهي- اُٽلندو سندس خواهش امڪان جي حدن کان ٻاهر نڪري ويئي آهي. هڪٻئي کي مارڻ لاءِ انسان جيڪي خوفناڪ هٿيار ايجاد ڪيا آهن، تن جو هُن پنهنجي ملڪ ۾ ڏاڍي فخر سان ۽ تڪبر سان نماءُ ڪيو آهي. هرسپر پاور ملڪ جي دعويٰ آهي ته: مون وٽ اهڙا هٿيار آهن، جن سان مان هزارين ميل پري ڪنهن به ٻئي ملڪ تي حملو ڪري سگھان ٿو! کيس تباهه ڪري سگھان ٿو!
۽ پوءِ، ڏاڍي فخر سان اهڙن موتمار هٿيارن جو مظاهرو ڪيو ويندو آهي- جنگي جهاز، هيليڪاپٽر، ٽينڪون، توپون، راڪيٽ، ميزائيل، بم، بارود! عزت اُن ملڪ جي آهي. جنهن وٽ هڪ ڌڪ ۾ هزارين مردن ، عورتن ۽ ٻارن کي مارڻ جهڙا هٿيار آهن. زندگي ڏيڻ بدران زندگي وٺڻ وارين قوتن جو دنيا ۾ راڄ آهي. ڪجهه نه بدليو آهي. اڄ به ذهني طرح طاقتور شخص، جسماني طرح طاقتور شخص جو ماتحت آهي.
اسان اڄ تائين نه ٻڌو، ته ڪنهن ملڪ کي سياسي ۽ اقتصادي بحران مان ڪڍڻ لاءِ ملڪ تي ڪڏهن پروفيسرن، سائنسدانن. ڊاڪٽرن، انجنيئرن، دانشورن، اديبن ۽ شاعرن قبضو ڪيو هجي!
اسان اڄ تائين نه ڏٺو، ۽ نه ٻڌو ته سائنسدانن، پروفيسرن، ڊاڪٽرن،انجنيئرن ۽ دانشورن پنهنجي ذهني قوت جو ڪڏهن مظاهرو ڪيو هجي! ۽ سندن مظاهرو ڏسڻ لاءِ هزارين ماڻهو اچي گڏ ٿيا هجن!
انسان اڄ به اتي ئي آهي، جتي، هزارين لکين سال اڳ، پٿر واري دور کان به اڳ هو؛ جڏهن کيس پنهنجي جسماني طاقت تي ناز هو، ۽ ان جو اظهار ۽ مظاهرو ڪندو هو.انسان جي مجموعي ارتقا ۾، هميشه وانگر، ذهن جسماني قوت جو غلام ۽ ماتحت آهي.
ويجهڙائيءَ ۾ اسان قلم کي ڪلاشنڪوف کان گيسيون ڪندي، معافي گھرندي ڏٺو آهي.■

1991

ڪھاڻيون

سنڌو بقا مان فنا آهيان