حاڪمن لاءِ لوڪ ڪهاڻي
منهنجي چَوَڻ جو مطلب آهي ته ملڪ ۾ ڪنهن به قسم جي ڪا کوٽ نه آهي. سڀ ڪجهه جام آهي. تنهن ڪري اڄ تائين“پهيا” جام ٿي نه سگهيو آهي. نصرالله جي حقي مان دونهون نڪرڻ بند ٿي ويو آهي. ملڪ ۾ ڪنهن قسم جي کوٽ نه آهي. کوٽ آهي ته فقط کنڊ جي آهي- ماڻهو ماني کائڻ بنا، ۽ بُکن ۾ پاهه ٿي قيامت تائين زندهه رهي سگهندو آهي. پر، ماڻهو ويچارو کنڊ کان سواءِ زندهه رهي نه سگهندو آهي. سڄي ڄمار زهر جا ڍڪ ڀرڻ کان پوءِ ماڻهوءَ جي زندگي ايتري قدر ته ڪوڙيءَ ٿي پيئي آهي جو کنڊ انسان جو بنيادي حق ٿي پيئي آهي. اقوام متحده کنڊ کي انساني حقن جي چارٽر ۾ شامل ڪري ڇڏيو آهي. پاڪستان جيئن ته انساني حقن واري چارٽر تي صحيحي ڪئي آهي، تنهن ڪري هر حڪومت ملڪ ۾ گھٽ ۾ گھٽ کنڊ جي کوٽ ٿيڻ نه ڏني آهي.
لوڪ ڪهاڻين جي ته بنهه کوٽ نه آهي. سموريون لوڪ ڪهاڻيون ڏاڍيون سبق آموز، ۽ نصيحتن سان ڀرپور هونديون آهن، خاص ڪري عام ماڻهو لاءِ. خاص ماڻهو لوڪ ڪهاڻين کي لفٽ نه ڪرائيندا آهن. هو لوڪ ڪهاڻين مان ڪو به سبق نه پرائيندا آهن. ڪلوننگ ذريعي سونا آنا لاهيندڙ ڪُڪِڙِ ٺاهي وٺڻ جو فارمولو هٿ ڪري وٺندا آهن. وٺ پڪڙ دوران هو سونا آنا لاهيندڙ ڪڪڙ کي ڪُهي کائي ڇڏيندا آهن. ڪي خاص ماڻهو سونا آنا لاهيندڙ ڪڪڙ کي پرن ۽ کنڀن سميت اُڳري ڇڏيندا آهن. ملڪ ۾ ماٺار کان پوءِ وري ٻيهر سونا آنا لاهيندڙ ڪڪڙ ٺاهي وٺندا آهن. فارمولو هنن وٽ آهي.
اسان سنڌين جي هڪ لوڪ ڪهاڻي حاڪمن لاءِ ڏاڍي سبق آموز، ۽ نصيحت ڀري آهي. افسوس جو سڄي سموري تاريخ ۾ پاڪستان جي ڪنهن به حڪمران اسان جي جڳ مشهور لوڪ ڪهاڻيءَ مان سبق نه سکيو آهي. ڪهاڻيءَ جو نالو آهي، عمر مارئي. مون کي خبر ڪونهي ته عمر مارئي لوڪ ڪهاڻي آهي، يا تاريخي ڪهاڻي آهي. مون کي فقط ايتري خبر آهي ته عمر مارئي ڪهاڻيءَ ۾ حاڪمن لاءِ وڏي نصيحت آهي.
اِن کان اڳ جو مان عمر مارئي ڪهاڻيءَ ۾ حاڪمن لاءِ نصيحت جي راز ۽ رمزن تان پڙدو کڻان، هڪ ڳالهه جي وضاحت ضروري سمجهان ٿو. حڪمرانن مان منهنجي مراد آهي پاڪستان جا سمورا حاڪم، سواءِ موجودهه حڪمرانن جي. مان چاليهه سالن کان لکي رهيو آهيان. چاليهه سالن ۾ مون اڳئين ۽ پوئين در مان داخل ٿي ملڪ تي راڄ ڪرڻ وارا انيڪ حڪمران ڏٺا آهن. مون هر حڪمران جي دور ۾ دل کولي آزاديءَ سان لکڻ جو گُر هٿ ڪري ورتو آهي. مان وقت جي حاڪم سان کؤنس نه ڪندو آهيان. سندس ساراهه جا ڍُڪ ڀريندو آهيان. هر حاڪم جي دور ۾ مان گذريل حاڪم جي پڳ ۾ هٿ وجهندو آهيان. وقت جا حاڪم منهنجي ان ڳالهه تان خوش ٿيندا آهن، ۽ مون کي عزت ڀري نگاهه سان ڏسندا آهن، ڇو جو وقت جو حاڪم اقتدار تان لٿل حاڪم کي بد ديانت لوڀي ۽ ٺڳُ سمجهندو آهي.
عطالرحمٰن نالي اڄ ڪلهه هڪ وزير آهي. الاءِ ڇا جو وزير آهي. مان سمجهان ٿو ڪمپيوٽرن جو وزير آهي. جتي هوندو آهي اُتي ڪمپيوٽرن جي ڳالهه ڪندو آهي. عطالرحمان جي اچڻ کان اڳ اسان کي ڪمپيوٽرن جي خبر نه هوندي هئي. اسين آڻ آريا هئاسين، ۽ غارن ۾ رهندا هئاسين. هينئر اسان کي ڪمپيوٽرن جي خبر پئجي ويئي آهي. الله ٿو ڄاڻي عطالرحمٰن نه اچي ها. ڪو ٻوٽو ٻاري نه سگهون ها.
هڪڙي ڏينهن ڪجهه ڏکيا بکيا ٻار آيا. چيائون، “ڏاڏا، اسين بکيا آهيون.”
چيومانِ “ڪمپيوٽر کائو.”
چيائون، “اسين اُگهاڙا آهيون.”
چيم، “ڪمپيوٽر پايو.”
چيائون، “اسان کي رهڻ لاءِ گهر ڪونهي.”
چيم، “ڪمپيوٽر ۾ رهو.”
چيائون، “اسين يتيم آهيون، ڏاڏا.”
کين دلداري ڏيندي چيم، “پرواهه ڇو ٿا ڪريو، ٻالڪو. اوهين جديد دور جا يتيم آهيو. ڪمپيوٽر اوهان جي ماءُ آهي. ڪمپيوٽر اوهان جو پيءُ آهي. ”
موجوده حڪمرانن ۽ شروعاتي حڪمرانن جي دور کي ڇڏي مون اخبارن مان حاڪمن جي هڪٻئي لاءِ بيان هٿ ڪري ڪمپيوٽرن جي مٿي ۾ وجهي ڇڏيا. پوءِ ڪمپيوٽر کي ڪمانڊ ڏنم ته يار حاڪمن جا هڪٻئي لاءِ بيان پڙهه، ۽ ٻڌاءِ ته پاڪستان تي ڪنهن حڪومت ڪئي آهي؟
ڪمپيوٽر ٺهه پهه جواب ڏنو، لکت ۾ ، مانيٽر جي اسڪرين تي، ته موجوده دور کي ۽ شروع واري دور کي ڇڏي سراسر- پنجاهه سال ٺڳن ۽ ڍڳن پاڪستان تي حڪومت ڪئي آهي.
هاڻي اچون ٿا نصيحت ڀريل لوڪ ڪهاڻيءَ تي جنهن ۾ حاڪمن لاءِ حڪمت آهي. لوڪ ڪهاڻيءَ ۾ اوهان لاءِ ڪا به نصيحت ناهي، پر تنهن هوندي به غور سان پڙهجو. خير جو ڪم آهي.
عُمر وقت جو حاڪم هو. مارئيءَ کي اغوا ڪري عمر ڪوٽ کڻي ويو. مارئيءَ جي مائٽن ۾ دم خم هجي ها ته عمر تي اغوا جو ڪيس داخل ڪن ها. پر، هنن اِئين نه ڪيو. هنن پنهنجو مقدمو الله سائينءَ جي حوالي ڪري ڇڏيو. تنهنڪري، ڪا رِٽِ داخل نه ڪيائون.
پاڻ کي وڻائڻ، ۽ مارئيءَ جي دل جيتڻ لاءِ عمر وسان ڪين گھٽايو. جڏهن ڌمڪائڻ ۽ ڊيڄارڻ سان ڪم نه هليس، ته مارئيءَ کي ڪرتب ڏيکاريائين. کيس ڏيڏر ٿي ڏيکاريائين. ڪڪڙ وانگر ٻانگ ڏيئي ڏيکاريائين. پيرن بدران مٿي تي بيهي رهيو. آسمان تان چنڊ پٽي اچڻ جا واعدا ڪيائين. مارئيءَ کي کيسي مان ڪبوتر ڪڍي ڏيکاريائين، پر ڪجهه نه وريو. عمر جاکوڙ جي باوجود نه مارئيءَ جي دل جيتي سگهيو، ۽ نه پاپولر ٿي سگهيو.
نصيحت: دٻڙ ڌونس، ۽ دڙڪي دلاسي سان ڪنهن جي دل کٽي نه سگهبي آهي. اٽڪلن ۽ حرفتن سان ٻئي جو مَنُ موهي نه سگهبو آهي.■